1-Сурет.
Кесте 2
|
Өлшенді
|
Есептелді
|
Қосыған тармақтары
|
U, В
|
I, А
|
IR, А
|
IC, А
|
IK, А
|
Р, Вт
|
|
сos
|
R
|
|
|
|
------
|
------
|
|
|
|
C
|
|
|
------
|
|
------
|
|
|
|
Zk
|
|
|
------
|
------
|
|
|
|
|
R,C
|
|
|
|
|
------
|
|
|
|
R,Zk
|
|
|
|
------
|
|
|
|
|
R, Zk, C,
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zk,1
|
|
|
------
|
|
|
|
|
|
Zk,2
|
|
|
------
|
|
|
|
|
|
Zk,3
|
|
|
------
|
|
|
|
|
|
Тәжірибелі мәліметтерге сәйкес, әр тәжірибе үшін масштабта векторлық диаграммалар құрыңыз, әр жағдай үшін диаграммаларда қуат көзінен тұтынылатын кернеу мен ток арасындағы фазалық ығысу бұрышын белгілеңіз.
Қорытынды жасау
- кирхгофтың 1-ші Заңын айнымалы ток тізбектерінде қолдану туралы,
- параллель қосылған тұтынушылардың бір-біріне әсері туралы,
- конденсатор сыйымдылығы шамасының Р тізбегінің белсенді қуатына, қуат көзінен тұтынылатын I токқа, сондай-ақ осы әсерді түсіндіре отырып, тізбектің қуат коэффициентіне әсері туралы.
Әдістемелік нұсқаулар
Элементтердің параллель қосылуымен тармақталған тізбек алынады (2-сурет). Элементтердің параллель қосылуымен жеке тармақтардағы токтар тек қуат көзінің кернеуіне және әр тармақтың толық кедергісіне байланысты болады. Бұл жағдайда ir резисторы бар тармақтағы ток көздің кернеуімен фазаға сәйкес келеді, ik катушкасы бар тармақтағы ток нақты индуктордың белсенді және реактивтілігіне байланысты қуат көзінің кернеуінен бұрышқа фазадан артта қалады. IC конденсаторы бар тармақтағы Ток қуат көзінің кернеуінен 90° асып түседі (3-сурет). Кирхгофтың бірінші заңына сәйкес, қуат көзінен осындай тізбек тұтынатын I жалпы ток жеке тармақтардың токтарының геометриялық қосындысымен анықталады:
I = IR +IK +IC.
Жалпы токтың шамасы мен фазасын анықтауға арналған геометриялық құрылым 3 суретте көрсетілген, мұндағы IКА, IА - IK катушкасы бар тармақтағы токтың белсенді компоненттері және I, IКР, IР – катушкасы бар тармақтағы токтың IK реактивті компоненттері және I жалпы ток. есептеуге ыңғайлы.
Векторлық диаграммадан мыналар шығады
IА = IR + IКА, IР = IКР – IC.
Демек, жалпы токтың мәні
a фазалық сдысу бұрышы жалпы ток пен қолданылатын кернеу арасындағы айырмашылық
tg= IР / IА= (IКР – IC) / (IR + IКА).
Бұл векторлық диаграмма IC сыйымдылық тогы IКР катушкасындағы токтың реактивті индуктивті компонентінен аз деген болжаммен құрылған. Сондықтан жалпы ток I кернеуден фазада артта қалады. Мұндай тізбек белсенді индуктивті болып табылады. Егер IC сыйымдылық тогы IКР катушкасындағы токтың реактивті индуктивті компонентінен үлкен болса, онда желіден тізбек тұтынатын ток фазада қолданылатын кернеуден озып, тізбек белсенді сыйымдылыққа ие болар еді.
IКР катушкасындағы токтың реактивті индуктивті компоненті мен IC сыйымдылық тогы тең болған кезде жалпы ток векторы I фазада қолданылатын кернеу векторымен сәйкес келеді, ал оның мәні тек IА = IR + IКА токтарының белсенді компоненттерімен анықталады. Бұл жағдайда тізбекте токтардың резонанстық құбылысы пайда болады, өйткені реактивті элементтері бар тізбек таза белсенді кедергісі бар тізбек сияқты әрекет етеді. Токтардың резонансы кезінде реактивті элементтері бар тармақтардағы токтар қуат көзінен тұтынылатын токтан едәуір асып кетуі мүмкін.
Бақылау сұрақтары
1. Тұтынушыларды параллель қосқанда, желіден тұтынылатын ток мөлшерін қалай анықтауға болады?
2. Қандай мақсатта тізбектің қуат коэффициенті артады?
3. Тізбектің қуат коэффициентін қалай анықтауға болады?
4. Егер конденсатор белсенді индуктивті тұтынушыға параллель қосылса, желіден тұтынылатын ток мөлшері мен тізбектің белсенді қуаты қалай өзгереді? "Ток резонансы" дегеніміз не?
5. Неліктен конденсатордың индукторына параллель қосылған кезде желіден шығатын ток азаяды?
6. Кирхгофтың 1-ші Заңы айнымалы ток тізбектерінде қалай қолданылады?
7. Параллель қосылған нақты индуктор мен конденсаторды қамтитын тізбек үшін векторлық диаграмманы қалай құруға болады?
№ 13 зертханалық жұмыс
БІРЖАҚТЫ ҚУАТЫ БАР ҮШ ФАЗАЛЫ ЭЛЕКТР ЖЕЛІСІНІҢ АСИММЕТРИЯЛЫҚ ТҰРАҚТЫ ЖҰМЫС РЕЖИМІН ЗЕРТТЕУ
Айнымалы токтың үш фазалы желісінің қалыпты жұмыс режимінің шарттары параметрлердің симметриясы және ток пен кернеудің жоғары гармоникаларының болмауы болып табылады. Алайда, электр жүйелері жұмыс істеген кезде осы шарттарға сәйкес келмейтін режимдер болады. Бұған мысал ретінде фазалық сым ажыратылған кез-келген желінің ұзақ жұмыс істеуі кезінде пайда болатын режимді келтіруге болады. Тағы бір мысал-жүктеменің едәуір бөлігін түзеткіш қондырғылар анықтайтын желі. Бірінші жағдайда режим параметрлерінің симметриясы айтарлықтай бұзылған, екіншісінде желідегі Токтар мен кернеулердің синусоидтары бұрмалануы мүмкін. Мұндай режимдер ерекше деп аталады.
Электр желілеріндегі асимметриялық режимдер жеке фазалық тізбектердегі кедергілердің немесе Жүктеменің берілген фазалық токтарының айырмашылығының салдары болуы мүмкін. Бірінші жағдай толық емес фазалық режимдерде, сондай-ақ транспозициясыз, толық емес немесе ұзартылған транспозиция циклімен сызықтар салу кезінде орын алады. Ұзақ мерзімді толық емес режимдер Электрмен жабдықтаудың сенімділігін арттыру және желінің бір немесе екі фазасының бұзылуынан туындаған жағдайларда энергияның жеткіліксіз берілуінен болатын зиянды азайту үшін жүзеге асырылады. Ұзартылған транспозиция циклдарын пайдалану электр желісінің сенімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Бұл әуе желілеріндегі (ӘЖ) апаттардың жалпы санының едәуір бөлігі транспозициялық тіректердегі зақымданулармен байланысты екендігімен түсіндіріледі, сондықтан желінің шектеулі нүктелерінде транспозицияны жүзеге асыру желінің апаттық жұмыстан шығу санын азайтады.
Жүктеме токтарының фазаларындағы айырмашылық бір фазалы жүктемеден немесе кейбір үш фазалы тұтынушылардың (мысалы, доғалы пештер) жұмыс режимдерінің ерекшеліктерінен туындайды.
Симметрияның бұрмалануы генераторлар мен электр энергиясын тұтынушылардың жұмыс және техникалық-экономикалық сипаттамаларына теріс әсер етеді. Бұл жағдай ГОСТ электр энергиясының нормаланған сапасының көрсеткіштерінің бірі ретінде қарастырылатын асимметрия дәрежесін шектеуді талап етеді. Сондықтан белгілі бір асимметриялық режимнің рұқсат етілуі тиісті есептеулермен тексерілуі керек. Асимметрия дәрежесі жол берілмейтін үлкен мәндерді қабылдаған жағдайларда Токтар мен кернеулердің асимметриясын азайтуға мүмкіндік беретін арнайы іс-шаралар жүргізіледі. Олардың бірі-асимметрияның пайда болу көзі болып табылатын желі элементін өшіру. Екінші іс-шара резервтік желілерді салу немесе трансформаторлардың резервтік топтарын орнату болып табылады. Асимметриялық элементтері бар желінің жүктемесі азайған кезде де асимметрия дәрежесін төмендетуге болады.
Электр желісінің асимметриялық жұмысын зерттеу "Оқу техникасы" зертханалық кешенінің көмегімен жүзеге асырылады. Қосылыстардың электр тізбегі суретте көрсетілген.1. Пайдаланылатын аппаратураның тізбесі 1-кестеде келтірілген.
Сурет. 1. Қосылыстардың электр тізбегі
Кесте 1.
Зертханалық жұмыстарды жүргізуге арналған аппаратуралардың тізбесі
Белгілеу
|
Атауы
|
Түрі
|
Параметрлер
|
G1
|
Үш фазалы қуат көзі
|
201.2
|
400 В ~; 16 А
|
А1,А9
|
Үш фазалы трансформатор тобы
|
347.1
|
3 х 80 В А;
242, 235, 230, 126, 220, 133,
|
А3
|
Электр желісінің моделі
|
313.2
|
400 В ~; 3 × 0.5 А
|
А5
|
Белсенді жүктеме
|
306.1
|
220/380 В; 50 Гц
3×50 Вт;
|
А6
|
Индуктивті жүктеме
|
324.2
|
220/380 В; 50 Гц
3х40 ВАр
|
А7
|
Сыйымдылық жүктемесі
|
317.2
|
220/380 В; 50 Гц
3х40 ВАр
|
А8
|
Қуат өлшегіш қосқышы
|
349
|
5 ережелерін
|
Р1
|
Қуат өлшегіш
|
507.2
|
15; 60; 150; 300; 600 В,0,05; 0,1; 0,2; 0,5 А.
|
Р2
|
Мультиметрлер блогы
|
508.2
|
3 мультиметра
0…1000 В ;
0…10 А ;
0…20 МОм
|
|
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |