10-бет лаштың ардақты азаматы, қоғам қайраткері Халифа Алтайдың (1917-2003) есімі жұртшылыққа жақсы танымал. Ол көзі тірісінде рухани тұлғаларымыздың бірі болатын. Халифа Алтай Қазақстан Тәуелсіздік алғаннан кейін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың

10

№42 (1352) 

20 – 26 қазан 

2016 жыл

АНА ТІЛІ

ҚАЗ-ҚАЛПЫНДА

Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК,

жазушы, Халықаралық «Түркі әлемі» 

телестудиясының директоры

1986 жыл. Бейнеу ауданының басшысы Дүйсенбі Әріпов, 

ақындар Баянғали Әлімжанов, Айтуар Өтегенов. 

(Эссе)

Ұ

мытпасам, 1973 жылдың 

та мыз айының басы бола-

т ы н .   Ж а м б ы л   о б л ы с ы , 

сол кездегі Свердлов ауданындағы 

«Ауыл жаңалығы» газетінде тілші 

болып қызмет атқарып жүрген кезім. 

Аудан дық газеттің редакторы – Ғани 

лиев деген кісі. Ұлты  збек демесең, 

ақжүректі, кең пейілді, адам бала-

сына жақсылық жасауға асығып 

тұратын нағыз қазақтың  зі. Ұлы Отан 

соғысына қатысқан,  мірден к ргені 

мен түйгені мол азамат. Адам таниды, 

талай бұлақтың к зін ашқан қаламы 

қарымды журналист.

1960 жылдардың аяғы мен 1970 

жылдардың басында сол кездегі Киров 

атындағы Қазақ мемлекеттік уни-

верситетінің журналистика факуль-

тетіне оқуға түсу – қиынның-қиыны 

болатын. Екі-үш рет тауым шағылып, 

оқуға түсе алмаған соң, Қаратау 

қаласындағы бір жылдық кәсіптік-

т е х н и к а л ы қ   у ч и л и щ е н і   б і т і р і п , 

Свердлов ауданындағы облыстық 

колхозаралық тресіне қарасты бір 

қ ұ р ы л ы с   ұ й ы м ы н д а   э л е к т р м е н 

дәнекерлеуші болып жұмыс атқарып 

жүрдім. Қолым қалт етіп босай қалса, 

ара-тұра республикалық, облыстық, 

аудандық газеттерге хабар-ошар, 

мақала жазып қоятыным бар.  лі 

есімде, бір мерейлі мерекеге байла-

нысты «Ауыл жаңалығы» газеті еңбек 

екпінділері туралы очерктер жазуға 

бәйге жариялады. Мен  зіммен бірге 

еңбек ететін Серік деген жігіт туралы 

очерк жазып, бәйгенің жеңімпазы 

атандым. К п ұзамай, мені аудандық 

газеттің редакторы  зіне шақырды. 

Үлкен кабинетке қысыла-қымтырыла 

кіріп, т рде отырған орта жастағы, 

жылы жүзді кісіге сәлем бердім.

– Доқтырхан Тұрлыбековсің бе? 

– деді кабинет иесі менің сәлемімді 

жылы қабылдап, – кәне, жоғары шық.

С ә л   о р н а й   қ а л ғ а н   ү н с і з д і к т і 

Ғанекең бұзды. 

– Электрмен дәнекерлеуші болып 

жұмыс істегеніңе қанша уақыт болды? 

– Екі жылдан асып барады, аға, – 

дедім қысқа жауап беріп. 

– Бір айда қанша табыс табасың? 

– деді редактор мен күтпеген сауал 

қойып. 

– 300 сомға жуықтап қалады. 

– Жүлде алған очеркіңді  оқыдым, 

жазуға әжептәуір икемің бар екен. 

Бізге қызметке келсең қайтеді? 

Бұл мен мүлдем күтпеген ұсыныс 

еді. Қатты таңғалдым. 

– Аға, менің бар болғаны орта 

білімім бар. Мен сияқты электрмен 

дәнекерлеушіден газет тілшісі шыға 

қояр ма екен? – дедім күмілжіп. 

– Бір ай сынақ уақытын беремін. 

зіңді- зің к рсете білсең, жұмысқа 

қа был   даймын.  Қызметке  алып  жатқан-

ның  зінде алатын айлық жалақың – 

небәрі 120 сом. Ағалық айтар ақылым, 

с е н   қ а з і р   м о л   т а б ы с т ы   о й л а м а , 

болашағыңды ойла. Жаңылыспасам, 

сенен жібі түзу журналист шығады, – 

деді редактор салмақты үн қатып.

Мен к п ойланбастан келісімімді 

бердім. Жиырмадан енді асқан шағым, 

тепсе темір үзетін қайратты кезім. Мек-

теп қабырғасында жүргенде журналист 

болсам деп армандайтынмын. Бала 

кезде армандаған КазГУ-ге түсе алмай, 

болашағымнан үмітім үзілгендей бо-

лып жүр едім, бірте-бірте  ше бастаған 

бала арман қайта жанғандай болды. Бір 

ай бойы тыным таппай, қаламымның 

сиясы таусылғанша бұрқыратып жа-

зумен болдым. Байқаймын, аяқ алы-

сыма б лім меңгерушісі, редактордың 

орынбасары, редактордың  зі де дән 

риза. Бір айлық сыннан сүрінбей  тіп,  

қолыма аудандық газеттің тілшісі 

деген қып-қызыл куәлік алғанымда, 

қуанышымда шек болған жоқ.

Арада бір жарым жылдай уақыт 

те шықты. Бүгінде аудандық «Ауыл 

ж а ң а л ы ғ ы »   г а з е т і н і ң   а й д а р ы н а н 

жел ескен білдей қызметкерімін. 

Редакцияға үздіксіз келіп жататын 

хаттарды әдеби  ңдеуден, әртүрлі 

тақырыптарға арналған мақалалар 

ж а з у д а н ,   ұ й ы м д а с т ы р у д а н   б і р 

жалықпаймын, шапқылаймын да 

жүремін. Ара-арасында  леңдер, 

шағын әңгімелер жазып, аудан к лемі 

бойынша атым шыға бастады.

Р е д а к т о р ы м ы з   Ғ а н и  

л и е в 

мені дұрыс таңдай білгеніне қатты 

қуанып жүрді. Үнемі қолдап, қорғап 

жүреді. Бірде жұмыс күні аяқталуға 

жақын қалғанда редактор кабинетіне 

шақырды. 

– Доқтырхан, сенің болашағың 

алда, саған оқу керек. КазГУ-дің жур-

налистер даярлайтын факультетіне 

сырттай түсіп алмайсың ба? – деді 

Ғанекең бірден шақырған шаруасына 

к шіп. 

– Оқу жағын  зім де ойлап жүрмін. 

Бірақ, үш рет сынақтан  те алмай 

қалғаным бар, жүрексініп жүрмін, – 

дедім шынымды айтып. 

–   Қ о р қ а т ы н   е ш т е ң е с і   ж о қ , 

талаптыға нұр жауады, құжаттарыңды 

тезірек дайындап, Алматыға жинал. 

ндірістік мінездемеңді жақсылап 

жазып береміз, әскер қатарында 

болғансың, қазір аудандық газетте 

қызмет атқарып жүрсің. Сенің оқуға 

сырттай түсуіңе еш б гет жоқ. Емти-

«Мен Бабамның тас қашап, жазған сырын ашпасам. Құмға көміп тастасам, 

онда мені туған жер, ұлым деме ешқашан, ешқашан!..» – деп нар тәуекелге 

бел буған ақын үлкен мақсат қуады. Естігенін дән тазартқан егіншідей 

екшеп, төгіп-шашпай епсектікпен жинайды. Уақыт тозаңынан көмескіленген  

оқиғаларды қоюлатып, әрі мен түрі тайған бояуларды жаңғыртып, тілдік 

қолданыстарға тың әр үстеп, зергерлік зерделілікпен айшықтайды.

ханнан сүрінбесең болғаны, конкурс-

сыз  тіп кетесің. Алматыда интер-

натта менімен бірге оқыған Темірбек 

Қожекеев деген досым бар. Ол КазГУ-

дің журналистика факультетінде білдей 

декан. Сол досыма хат жазып беремін. 

Ертеңнен бастап, еңбек демалысыңды 

алып, емтиханға ж ндеп дайындал!

Редактор сені шақырған шар-

уам бітті дегендей орнынан асығыс 

к теріле берді.

Алматыға жүрер алдында Ғани 

лиев ағам мені Жамбыл қаласындағы 

Орталық базарға ертіп барды. Қауын 

сатып тұрған  збекті танитын болу ке-

рек, торлама келген екі үлкен қауынды 

таңдап алып, маған берді. 

– Біз Темірбек екеуміз соғыс 

басталардың алдында мектеп-интер-

натта бірге оқыдық, – деді Ғанекең 

алыстап кеткен күндерді еске түсіріп. 

– Интернаттың беретін тамағы ша-

малы, үнемі аш құрсақ жүреміз. Ол 

кезде Орталық базар қазіргі облыстық 

партия комитетінің алдындағы үлкен 

тұр сың? Ас үйге  т, үйдегілер әлі 

ұйықтап жатыр. 

Мен шағындау ас үйдегі орындық-

тың біріне жайғастым. Редакторымның 

хатын мұқият оқып шыққан Темкең 

маған үлкен к здерін қысыңқырап, 

сынай қарады. 

– Оқуға түсемін де, қу бала! Фунда-

ментің қалай?

– Шет тілім оңып тұрған жоқ. Қал-

ған пәндерге біраз дайындығым бар. 

– Дұрыс, – деді Темкең. – Бүгіннен 

қалдырмай құжаттарыңды тапсыр. 

Ғанекең айтқан соң, амал бар ма, 

саған бас-к з болуға тура келеді. Сен-

дер қабылдау емтихандарын химия 

факультетінің ғимаратында тапсыра-

тын боларсыңдар. Мен сонда бола-

мын...

Б

ір ай бойы дайындалғаным 

босқа кеткен жоқ. Қазақ 

әдебиеті мен қазақ тілінен 

«жақсы» деген баға алдым. Бүгін неміс 

тілінен тапсырмақшымын. Ауылдық 

мектепте біресе француз, енді бірде 

ағылшын, енді бір жылдары неміс 

тілін оқып, бұл пәнді  де жарытпаған 

оқушылардың бірімін. Шатып-пұтып, 

білетінім шамалы, нар тәуекел деп, 

емтиханға кірейін деп тұрғанымда, 

ж а н ы м а   Т е м к е ң   к е л д і .   Қ ы с ы л а -

қымтырыла сәлем бердім. 

– Байқаймын, жағдайың мәз емес, 

судан шыққан тауық сияқты жүнің 

жығылып қалыпты ғой, бауырым. 

Басыңды к тер, бәрі дұрыс болады, – 

екеуміз достасып кеттік). Қыза-қыза 

бас жарып, к з шығармасақ та, жаға 

жыртысуға дейін барып қалдық. 

– Қожекеев келе жатыр!

Бұл дауысты естіген әлгі батырлар 

жан-жаққа тұра кеп қашты. «Ай-

ран ішкен құтылады, шелек жалаған 

тұтылады» демекші, Дәулет екеуміз 

қашуға үлгіре алмай, Темкеңнің 

қолына түсіп қалдық.

–  й, Тұрлыбеков, сен сонау Жам-

былдан т белес ашу үшін келдің бе? 

Ашулы Темкеңнің дауысы шаңқ 

етті. Ол Дәулет туысымды да оңдырған 

жоқ.  ткір тілімен түйреп-түйреп 

алды. Оған ертесіне жатақханамен 

қоштасуға тура келді. Жығылған үстіне 

жұдырық деген осы. Бұл оқиғадан соң, 

Қожекеев ағамның екі бірдей лекция-

сын жіберіп алдым, үшінші лекция-

сына барып едім, бүкіл студенттердің 

к зінше әй-шәй жоқ, аудиториядан 

қуып шықты. Осы сессияда белгілі 

профессордың қаһарына ұшырап, са-

тира және юмор пәнінен емтихан тап-

сыра алмай, ауылға к ңілсіз оралдым.

К е л е с і   с е с с и я ғ а   к е л г е н д е   д е 

Темкең бірауызға келместен лек-

циясынан қуып шықты. Диплом 

жұмысын қорғаудың алдында ғана 

ағамның артынан қалмай жүріп, әлгі 

т белеске менің еш кінәмнің жоқ 

екенін дәлелдеп, емтихан тапсыруға 

әрең дегенде рұқсат алдым.

Мен де жұмыр басты пендемін ғой, 

алғашқыда жауыр аттай тулағаным рас. 

Торлама 

Торлама 

қауын

қауын

алаңда болатын, халық оны «Атша-

бар» деп атаушы еді. Қауын-қарбыз 

піскенде к птеген интернаттың бала-

лары сияқты Темірбек екеуміз де Ат-

шабарды жағалаймыз. Сатып алайық 

десек, қалтамызда к к тиын жоқ. 

Амалсыздан ұрлыққа барамыз. Бір топ 

бала болып, үйіліп жатқан қауындарға 

жақындап, сатушы- збектің к зі тая 

бергенде, бір-екі қауынды алып, тұра 

кеп қашамыз. Кішкентай-кішкентай 

екі қауын бір топ балаға түк те болмай-

ды, ертесіне қайтадан базарға жорыққа 

шығамыз. К птеген интернаттың 

балалары сияқты Темірбек екеуміз 

тәтті қауынға бір тоймай кеттік. Бір-

екі жылдан соң, соғыс басталды, мен 

әскерге кеттім, Темірбек жасы кіші 

болғандықтан Жамбылда қалды. Жаңа 

ғана сатып алған торлама қауынды 

Темірбек ерекше ұнатушы еді, әдейі 

сатып алдым. 

Мен қос қолыммен к теріп келе 

жатқан екі қауынды салмақтап-сал -

мақтап қоямын. Орта есеппен әр 

қауын 12-13 килограмм тартады, 

жа рық тықтың хош иісі танауыңды 

қытықтайды. 

– Доқтырхан, – деді редактор 

үзілген с зін жалғап – Алматыға авто-

буспен жүресің бе? 

– Иә, аға, кешкі онға билет алып 

қойдым. 

– Дұрыс болыпты, таңертеңгі 

жетілерде жетесің. Темкеңе жазған 

хаттың сыртына тұратын мекен-

жайының адресін жазып қойдым. 

Алматыға жеткен бойда такси ұстап, 

бірден Темірбектің үйіне тарт. Таңер-

теңгі сегізден кешіксең, ол жұмыс ор-

нына кетіп қалады. Менен сәлем айт, 

– деп Ғанекең алдын ала дайындап 

қойған конвертті маған ұсына берді.

М

ен мінген жүрдек «Ика-

рус» автобусы Алматыға 

таңғы жетіге он бес минут 

жетпей Халықаралық автобекетке 

маңдай тіреді. Такси ұстап, Темкең 

тұратын Ленин к шесіндегі қала 

тұрғындары «Три богатыря» деп атап 

кеткен еңселі үйге к теріліп, пәтердің 

қоңырауын бастым. Есікті Темірбек 

ағаның  зі ашты. 

– Ассалаумағалейкум, Темірбек аға! 

– дедім сәлем беріп. – Мен Жамбыл 

қаласынан келдім. Мынау  зіңізбен 

интернатта бірге оқыған Ғани  лиев 

досыңыздың сәлемдемесі.

Пәтер иесі біресе маған, біресе 

менің қолымдағы торлама қос қауынға 

қарап, таңғалғанын жасырмады. 

– Ағаң қалай, қуатты ма? – деді 

Темкең, мен ұсынған қауын мен хат-

ты алып жатып. – Мынау мен жақсы 

к ретін торлама қауын ғой! Жарық-

тықтың иісін-ай! Сен серейіп неғып 

  ншейінде екінің бірі құлағдар, 

жеткізуге  келгенде т гуін  келістірмес 

кестешідей кібіртіктемейтін, естіміштің 

ыстық табын суытпай бүгінгі күннің 

ұғым, талғамына сай лайықтап к ркем 

баяндауда келісімді шеберлік пен 

даңғыл даралық атойлайды. Киелі  лке 

аңыздарынан жүйелі  лең андыздай-

ды. К кке шаншылған күңгір-күңгір 

күмбездер мен қабағын түкситкен 

ж а қ п а р   т а с т а р ,   т ы л с ы м   т е р е ң г е 

бойлаған жұмбақ үңгірлер жыр жол-

дарына айналып жүре береді. Ша-

рапатты шумақтар шапағатты Бекет 

Атаның шәкірттік шағын шежірелік 

негізде байыптаудан басталады. Ұлы 

әулиенің ұғымталдық бір сәтін сурет-

теу арқылы  бүтін адамзаттық пробле-

ма – экологиялық апаттан алдын ала 

сақтандырады.

Асқақ сұлулық пен асқан іңкәр-

лік  тің, пасық пиғыл мен қарау қызға-

ныштың  бет-пердесін ақаусыз ашып 

к рсеткен «Ақсұқсыр» поэмасы ерлік 

пен еркіндіктің, еркеліктің дастаны 

дерлік дара дүние.   діліне жүгінсек, 

түбектегі тарихи  әңгімелерді әдемі 

әдіптеудің эталондық үлгісі. Бас-аяғы 

жұп-жұмыр ғибратты шығарма еш 

жасандылықсыз шынайылыққа тұнып 

тұр. Талайлы тағдыр тап қылған сәтсіз 

махаббаттың ғұмырнамасы іспетті 

қабылданады. Ақ  лең мен қара  леңнің 

қосындысын  сәтті қолдану, жігін 

білдірмей жарасты жымдастыру  мұнда 

тосын қырынан к рінеді. 

Қаламының  ұшын безеп, шабыт 

шоғын к зеп тұтандыруда құр тәуекел 

дәрменсіз. К мейден к терілер к ркем 

ойдың  ңі бұзылмай  рнектелуі   ріс 

к кжиегінің кеңдігіне  бақилы десек,  

жыр туғызар жүрек бұл тұста жалаң 

дидактикаға ұрынбайды, жалғыз жол 

табуға тырыспайды.  лемдік  нер 

үлгілеріне жүгінеді.  сіресе, шығыс 

поэзиясының  інжу-маржан алтын 

жүлгелеріне суғарылады. Ұйқас құрау, 

тілдік нақыштау, с з саптау – қысқасы, 

к не бәйіттердің болмыс-бітімі, мазмұн 

салмағы  тың нәшінде, жекелік та-

р а з ы с ы н д а   т а л ғ а м м е н   қ а б ы л д а у 

күйінде к рінеді. Сырлы жолдардың 

«сүйек-саяғы», түр-әлпеті к не шығыс 

жұлдыздарының к шірмесіне келген-

мен, қиялдау қалыбы, жыр арнасы 

мүлдем жаңаша. Оқиғалы  леңдер 

рісінің сонар желісінде орынсыз олпы-

солпылық, оғаштық сезілмейді. Құдайке 

атаның бастан кешкен қайғысы мен 

оның мосқал тартқандағы күтпеген 

махаббаты зәузат теберігінің дүниеге 

келіп, ғұмыр жалғастығының  ртең 

гүлдей қайта  ркен тартып, тамыр 

жаюы бабалар баяндауы негізінде  «Дос 

парызы немесе Қалыңдық» поэмасында 

қапысыз суреткерлікпен кестеленеді.

«Ақшолпан», « н» деректі әңгі ме-

лері – әмсе құмарлық пен іңкәрліктің, 

ырық сыз асау сезімнің, еркелік пен 

есер лік тің,  мәрттіктің,  намысқойлық 

пен шам шылдықтың астарын ашып 

к рсетеді.

Қазір ақын к п. Сол ортада айы лын 

Ақмола облысы К кшетау қаласын-

да заманауи үлгідегі шаңғы жолы бар 

демалыс және мәдениет саябағы са-

лынуда. Бұл туралы облыс әкімінің 

бірқатар әлеуметтік- ндірістік 

нысандардың жұмысымен танысуы 

кезінде  айтылды. 

Еске сала кетейік, облыс орталы-

ғындағы бір кездері кеңес үкіметі үшін 

күрескен революционер аты берілген 

саябақ соңғы жылдары қараусыз 

қалған болатын.  Аймақ басшысының 

тапсырмасына сәйкес биылдан бас-

тап  қала әкімдігі аталған нысанды 

деп жайлап сыбырлады да, жанымнан 

те берді.

Құдайдың оң к зі бар, Темкеңнің 

қолдауы бар, емтиханнан үш деген 

баға алып шықтым. Соңғы емти-

хан – тарих пәні. Құдайға шүкір, бұл 

пәннен ешкімге қамшы салдырмай-

мын. Айтқанымдай, соңғы емтихан-

нан бестік алып, КазГУ-дің журнали-

стика факультетінің сырттай б ліміне 

студент болып қабылдандым.

Қазақтың белгілі жазушы-сатиригі 

Ғаббас Қабышев: «Қожекеевті са-

тып та ала алмайсың, атып та ала 

алмайсың» деп бекер айтпаса керек. 

Темекеңнің әділдігі, турашылдығы, 

талапшылдығы туралы аңызға бергісіз 

әңгімелер к птеп кездеседі. Ол КазГУ-

дің журналистика факультетінің дека-

ны ретінде сабақ үлгеріміне жүрдім-

бардым қарайтын, ауырдың үстімен, 

жеңілдің астымен жүргенді қалайтын 

студенттерге  те қатаң болғаны рас. 

Қоғамдық тәртіпті бұзсаң,  зі  ткізетін 

сатира және юмор пәнінің лекциясы-

на бір-екі рет қатыспасаң – Темірбек 

Қожекеевтен жақсылық күтпе! Оның 

қырағы к здері ештеңені де қалт 

жібермейді, есте сақтау қабілеті  те 

күшті, майда-шүйдеге дейін жадында 

сақтайды.

Интернатта бірге оқыған досы Ғани 

лиевтің т л баласы болғандықтан, 

Темекеңнің маған деген к зқарасы 

алғашқыда жаман болған жоқ. Сырт-

тай оқитын болған соң, сессияға жы-

лына бір-ақ рет келемін. Келген бойда 

Темкеңе міндетті түрде соғып, аманда-

сып шығамын, редакторымның елден 

жолдаған сәлемін жеткіземін. Про-

фессор елдің жағдайын, Ғанекеңнің 

жағдайын,  зі жақсы танитын қалам-

герлердің амандығын сұрайды. Кейде: 

«Байқаймын,  зің қу баласың. Маған 

екі қауын әкеліп, оқуға түсіп кеттің, 

иә» деп әзілдейтіні де бар.

Жап-жақсы қалыптасқан сый-

ластықты  зім бүл  дірдім. Үшінші 

курста оқып жүргенмін. Кезекті 

сессияға кел ген бойда күндізгі б лімде 

оқитын Дәулет Т лепбергенов деген 

туысыма соқтым. Жатақханадан шыға 

бергенімізде, жоғарғы курстың екі-үш 

студенті Дәулетке орынсыз соқтығыса 

кетті. Дәулет әскер қатарында болған, 

екі жылдай туған ауылында жүргізуші 

болып еңбек еткен,  мірді к рген 

жігіт. Бұйыра с йлеген «ағаларынан» 

тайсала қойған жоқ. «Бәле қайда 

деме, табан астында»  демекші, ерегіс 

т белеске ұласып кетті. Бізге тиіскен 

жоғары курс студенттерінің к бісін 

тани бермеймін. Солардың арасында 

есімі жас жазушы ретінде танылып 

қалған Серік Байхонов жау шапқандай 

атойлап жүрді. (Осы т белестен соң, 

жимай жыр жазу, қаймықпай қалам 

ұстау – қас ерлік, сескенбес жүрек жұт-

қандық. Бір кезде Бенедикт Ливщих 

«Александр Блоктың жай ғана жер 

басып жүргенінің   зі маған жыр жаз-

дырмай қойды» деген ғой. Ал Айтуар 

зіне бек сенеді.  Римнің алып пантеон-

дарын еске түсіретін Шерқала тауын 

к ргенде, тосын к рініске тап болған 

сәт тербеу-толқынысын тұзақтамайды. 

Іштегі буырқанған жанартау қайнарды 

ірікпей ақтарады.

Ұйып үлгермей,

Уыз қалпында т гіліп қалған.

Содан сыр бермей,

Сан ғасыр топырағын 

к міліп қалған,

Шерқаланың уақыт күзетшісіндей 

қарауыл қалпынан қанығарлықтай 

құпия сыр іздейді. Шетсіз-шексіз шұбап, 

қатар құлаған Қаратау мен Ақтауды ро-

яль тіліне ұқсатып, құбылнама күйге 

құлақ тосады. Каспий, алан, сақтар мен 

дай тайпаларының дәуірлеген кезең де-

рінен жеткен бағзы әуенді тыңдайды. 

Бүтін табиғат, қоршаған т ңірекке 

«Қала қайда?»  деп жар салады да: 

Табиғатта мылқаулық жоқ, 

Болар оны түсінбейтін кереңдік, – 

деп пәлсафалық ой түйіндейді.

Топыраққа к мілген к не қала 

іргесіндегі «Ақмыштағы кәрі ағаштың» 

лмей- шпей  бүгінгі күнге жеткенін 

рухы түспес ерлікке балайды.  Нышан-

дық әсірелеу арқылы  ағаш ғұмырын 

адам ғұмырымен астастырады.  Ұрпақтар 

ұластығының үзілмес  жалғастығын биік 

деңгейге к теріп,  ғасыр куәсі  – саялы 

бәйтеректің абайсызда пешке салынып, 

от к мейіне кетпеуін жаны қалмай 

тілейді.  

Қоңыр далам – сахнамсың

 күй т гер,

Қоңыр далам – отқа қақ та, 

үйіте бер.

зің маған үйіп-т гіп зейнетті,

зің маған арқалатып бейнетті,

зің және емдейтұғын шипагер, – 

деп перзенттікпен тебірене жырлаған 

ақын туған жердің қиындығына да, 

қызығына да пейіл құлата отырып, 

тұла бойы тұнған тарих – түбектің т рт 

құбыласын құшағына сыйдырып, бауы-

рына басады. 

Елiмiз әлi еркiндiк алмаған сонау 

тоталитарлық кезең заманында-ақ 

Маңғыстау  лкесiнiң  ткен шежiре-

тарихына терең үңiле бiлген ақын Айтуар 

тегенов «Ақсұқсыр», «Қалындық», 

«Ақшолпан», «Құла ат қасiретi», 

«Жара», «Шалмағамбет»,«Тобанияз 

тол ғаулары», «Ш жеп сұлу», « н», 

«Ант», «Алланың сүйген құлы боп…», 

«Шерқала», «Ақмыштағы кәрi ағаш», 

«Булыойық», «Суын айғыр барсың ба?», 

т.б. балладаларымен оқырмандарды 

елең еткiзiп, зор сүйiспеншiлiкке б -

лендi. Ақын бақыты осы болар, мүмкін!

Бірғали БАЙЕКЕЕВ, 

Қазақстан Журналистер 

және Суретшілер 

одақтарының мүшесі

қалпына келтіруді қолға алған. Қазіргі 

кезде  мұнда әкімшілік тұрмыстық 

корпустың құрылысы жүргізілуде. 

Аталған ғимараттың құрылысын аяқтау 

үшін 25 миллион теңге қаржы қажет 

к рінеді.  Облыс әкімі бұл қаржы 

жақын күндері берілетінін айтты. Оған 

қоса, қала басшылығына саябақтағы 

зге нысандардың құрылысы мен 

қалпына келтіру жұмыстарын заманауи 

үлгіде халықтың демалуына барлық 

мүмкіндікті қарастырып жүргізуді 

тапсырды.

А.Д УЛЕТ

ИГІ ІС

ОЙТОЛҒАМ

ӨЛЕҢМЕН ӨРІЛГЕН 

ЕСКЕРТКІШ

Заманауи үлгідегі саябақ

Темкеңді кейінірек түсіндім. Осын-

дайда атақты жерлес ағам Бауыр жан 

Момышұлының: «Тәртіпсіз ел болмай-

ды, тәртіпке бағынған құл болмайды» 

деген с здерін жиі есіме аламын. Иә, 

Темкең қатал, әділ, әрі талапшыл 

еді. Оны  зінен де,  згеден де талап 

ете білетін. Филология ғылымының 

докторы, профессор, журналисти-

ка факультетін ширек ғасыр уақыт 

басқарған ұлтжанды ұстаз жүздеген-

мыңдаған журналист кадрларын даяр-

лады. Олардың арасынан сен тұр, мен 

атайын деген небір мықты журналис-

тер, жазушылар, мемлекет және қоғам, 

нер қайраткерлері шықты. Қияға 

қанат қаққан кешегі студенттердің бәрі 

де «Біз – Қожекеевтен тәлім-тәрбие, 

білім алғанбыз» деп мақтанышпен 

айтады.

Т

емірбек Қожекеев әділдігі, 

тура шылдығы, ғылымға деген 

адалдығы, ұлтжан дылығы 

үшін  мірден аз таяқ жеген жоқ.  сіресе 

1986 жылғы Желтоқсан к терілісінен 

соң, к птен бері тісін қайрап жүрген 

«достары» аяқтан шалып, басына қара 

бұлт үйірілді. Бірақ ағамыз мойымады, 

сын бады, бар қиындықты қара нардай 

к тере білді. Ұстаз деген атаққа кір 

кел тірген жоқ. Қуғын мен сүргінге, 

нағыз азаматқа тән қайсарлық пен 

адуынды мінез к рсетті. Ит үрмей ме, 

керуен к шпей ме?! Кімнің ақ, кімнің 

қара екендігін уақыт  зі-ақ  з орнына 

қойып берді.

. . . Б ү г і н д е   Т е м і р б е к   Қ о ж е к е е в 

ағамның үлкен ұлы Медетпен жиі 

араласамын. Бойы да, түрі де, ойы 

да әкесіне айнымай тартқан. Мінезі 

де Темкеңнен аумайды, әрқашан 

да әділдік пен ақиқатқа жүгінеді, 

әділетсіздікті к рсе – бетің бар, жүзің 

бар демей айтып салады. 

Атадан ұл туса игі, 

Ата жолын қуса игі – демекші, 

 Медет ізгілікке, жақсылыққа, әділ дік-

ке жақын.  кесінің соңында қал ған 

бай мұраны тірнектеп жинап жүрген де 

– Медет. Темкеңнің туған жері – Меркі 

ауданында мектептің, к шенің аты 

беріліп, ескерткіш мүсіні қойылып, 

үлкен ас берілгенде, Медет бауыры-

мыз Алматы мен Меркінің арасында 

жиі шапқылап, бір тыным тапқан 

жоқ. Сонда қазақтың игі жақсылары 

ұл болсаң – осындай бол деп сүйсініп 

жатты.

...Жақында Медет екеуміз Тараз 

қаласына бірге бардық. 2000 жыл-

дан астам тарихы бар к не қаланың 

орталық алаңына аяқ басқанымызда, 

мен баяғы торлама қауын туралы ай-

тып бердім. Медеттің к зінде сағыныш 

оты тұнып тұрды. Бұл – әкеге деген 

үлкен сағыныш еді.

11

№34 (1344) 

25 – 31 тамыз  

2016 жыл

№42 (1352) 

20 – 26 қазан 

2016 жыл

жүктеу/скачать 14,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: