10 ТҰЛҒА – саясаттың субъектісі мен объектісі
Жеке адамның құқықтарының жіктелуі
жүктеу/скачать 31,44 Kb.
|
лекция 10
| Жеке адамның құқықтарының жіктелуі
Қазіргі саяси ғылымдарда жеке адамның құқықтарын жіктеудің бірнеше түрлері бар. Солардың ішінде кең тарағаны – барлық құқықтарды негативтік және позитивтік (қолданушы) етіп бөлу. Негативтік мағынада бостандық мемлекет тарапынан жеке адамға зорлықтың, шектеудің жоқтығын білдіреді. Бұл еркіндік үкімет жағынан адамды қажетсіз әрекеттерден, бостандықты бұзып, бұрамалайтын жағдайлардан сақтайды. Оларды жүзеге асыру мемлекеттің қаржы-қаражатына, елдің әлеуметтік-экономикалық дәрежесіне, жағдайы байланысты емес. Бұлар, негізінен абсолюттік, позитівтік құқықтарды басшылыққа алатын құқықтар болып есептеледі. Мұны, әсіресе, АҚШ-тың конституциялық құқықтары туралы Билльден анық аңғаруға болады. Мысалы, оның бірінші бабында (түзетуінде) былай делінген: «Конгресс белгілі бір дінді белгілемеу немесе оған ерікті түрде кіруге рұқсат етпеу, сөз және баспасөз бостандығына немесе халықтың бейбіт түрде жиналып үкіметке қиянат етушілікті тоқтату жөнінде коллективтік арнаулы өтінішпен баруна тыйым салу туралы заң қабылдамауға тиіс.» Бұдан біз мемлекеттің «не істемеу керек» екендігін білеміз. Позитивтік мағынада құқықтар таңдау, талғау еркіндігін, ең бастысы адамның өз мақсатына жете алушылықты, жеке дамуға қабілеттілігін көрсете білуді білдіреді. Негативтік құықтармен салыстырғанда мұнда мемлекеттің, ұйымдардың адамдарың азаматтарды қайсыбір игіліктермен қамтамасыз ету, белгілі әрекеттерді іске асыруға мүмкіндік жасауды көрсетеді. Мысалы, бұған әлеуметтік көмек көрсетуге, білімге, денсаулыққа қорғауға, лайықты тіршілік дәрежесінде өмір сүруге құқықтылық және т.б. жатады. Негативтік құқықпен салыстырғанда позитівтік құқықты қамтамасыз етіп, іске асыру қиын. Себебі, біріншісінде мемлекет тарапынан ешқандай іс-әрекеттің керегі жоқ. Тек қана ол табиғи құқыққа араласып, бөгет жасамаса болғаны. Ал позитивтік құқықта, керісінше, мелекет жоғарыда көрсетілген және т.б. құқықтарды іске асыру үшін қырулар жұмыс атқаруына тура келеді. Ондай мемелекетте жеткілікті жағдай, қаражаты, мүмкіншіліктері болуы керек. Сонымен негативтік құқықта біз мемлекеттің «не істемеу керектігі» жөнінде білсек, позитивтік құқықта оның «не істеу керектігіне» көзіміз жетеді. Негативтік құқықты жақтаушылар позитивтік құқықта адамдардың арасындағы «табиғи» қарым-қатынастарды бұрмалау деп қарайды. Адамдардың құқықтары мен бостандықтары әр түрлі болады. Орындалу, іске асырылу ортасына қарай олар азаматтық (жеке, дербес), саяси, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар мен бостандықтар болып бөлінеді.
жүктеу/скачать 31,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|