3.Гендерэкспрессиясын талдау Геннің экспрессиясын талдау оның қызметін зерттеу үшін жүзеге асырылады. Сау және ауру тіндерде қандай гендер көрсетілетіні туралы ақпарат қалыпты функцияға тән ақуыздар жиынтығын да, ауруларға сәйкес келетін ақуыздар құрамының ауытқуларын да анықтауға мүмкіндік береді. Содан кейін бұл мәліметтер әртүрлі аурулардың жаңа диагностикалық сынақтарын, сондай-ақ зардап шеккен гендердің немесе ақуыздардың белсенділігіне әсер ететін жаңа препараттарды жасауда қолданылады. Бұрын гендердің экспрессиясы РНҚ немесе ақуыз деңгейінде, ген-ген принципі бойынша, Нозерн - және Вестерн-блот талдау әдістерін қолдана отырып зерттелген. Қазір барлық гендерді бір уақытта зерттейтін жалпы өрнекті талдау әдістері белгілі. РНҚ деңгейіндегі қарапайым, бірақ салыстырмалы түрде қымбат талдау әдісі-РНҚ жиынтықтарынан немесе кDNA кітапханаларынан немесе тіпті тізбекті мәліметтер базасынан тікелей іріктеу. SAGE (Serial Analysis of Gene Expression – ген экспрессиясының сериялық талдауы, САЭГ) деп аталатын неғұрлым жетілдірілген Әдістемеде әрбір кднқ-дан өте қысқа тізбекті белгілер (әдетте 8-15 нуклеотидтер) синтезделеді, содан кейін олар бірнеше жүзге біріктіріліп, секвенирлеу басталғанға дейін ілініседі. Бір секвенирлеу реакциясында жүздеген түрлі мРНҚ-ның салыстырмалы мазмұны туралы ақпарат алуға болады. Әрбір SAGE тіркесімі әр генді ерекше көрсетеді және сілтемелер санын санау арқылы әр геннің салыстырмалы экспрессия деңгейлерін анықтауға болады.
18-Билет 1.Биоинформатиканың мақсаты мен міндеттері 2.т-РНҚ-синтетаза мысалын қолдана отырып, бактерияларда гендердің көлденең берілу мүмкіндіктерін зерттеу 3.Ақуыздар мен гендер туралы ақпаратты қамтитын мәліметтер базасында жұмыс 1.Биоинформатиканың мақсаты мен міндеттері Биоинформатиканың мақсаттары: 1.Зерттеушілер мәліметтер базасында сақталған ағымдағы ақпаратқа қол жетімді болатындай және жаңа ақпарат пайда болған кезде оған жаңа жазбалар енгізетіндей етіп деректерді ұйымдастыру. 2.Деректерді басқару мен талдауға көмектесетін бағдарламалық жасақтама мен ақпараттық ресурстарды әзірлеу. 3.Осы құралдарды деректерді талдау және алынған нәтижелерді биологиялық мағынасы бар етіп түсіндіру үшін пайдалану. Биоинформатиканың міндеттері биологиялық тізбектермен кодталған ақпаратты талдау, атап айтқанда: • әр түрлі организмдердің ДНҚ тізбектеріндегі гендерді анықтау; • жаңа декодталған тізбектердің құрылымын және (немесе) функциясын және РНҚның сәйкес құрылымдық аймақтарын зерттеу әдістерін әзірлеу; • байланысты дәйектіліктің тұқымдастарын анықтау және модельдер құру; •эволюциялық байланыстарды анықтау үшін ұқсас тізбектерді туралап, филогенетикалық ағаштарды қалпына келтіру. Жоғарыда аталған міндеттерден басқа биоинформатиканың тағы бір маңызды мәселесі - дәрі-дәрмектерге әсер ету мақсаттарын анықтау және перспективалық эксперименттік қосылыстарды іздеу керек. Биоинформатика пәні келесі іс-шараларда жүзеге асырылады. 1.Биологиялық мәліметтерді басқару және оларды өңдеу; бұған ұйымдастыру, қадағалау, қорғау, талдау және т.б. 2.Іргелі және қолданбалы биологиялық зерттеулерге қатысатын ғалымдар, жобалар мен мекемелер арасындағы байланысты ұйымдастыру. Байланыс электрондық поштаны, файлдарды жіберуді, қашықтан журнал жасауды, телеконференцияларды, электронды хабарландыру тақталарын және ақырында желілік ақпараттық ресурстарды құруды қамтуы мүмкін. 3.Биологиялық ақпараттар жиынтығын, құжаттар мен әдебиеттер, сондай-ақ оларға қол жетімділікті, оларды іздеуді және таңдауды қамтамасыз етеді. 4.Көрнекілік, математикалық модельдеу, сондай-ақ күрделі биологиялық құрылымдарды жоғары параллель өңдеу алгоритмдерін құру сияқты есептеу әдістерін қолдана отырып биологиялық деректерді талдау және түсіндіру.