3.Ген экспрессиясы Гендер экспрессиясы-бұл геннен (ДНҚ нуклеотидтер тізбегі) тұқым қуалайтын ақпарат функционалды өнімге – РНҚ немесе ақуызға айналатын процесс. Шын мәнінде, өрнек кезінде ген белгілі бір ақуыз синтезінің өзіндік жоспары ретінде қолданылады. Ген экспрессиясының суреттері оның биологиялық рөлін ашуға мүмкіндік береді. Жасушалардың, тіндердің және мүшелердің барлық функциялары гендердің дифференциалды экспрессиясымен басқарылады. Геннің экспрессиясын талдау оның қызметін зерттеу үшін жүзеге асырылады. Сау және ауру тіндерде қандай гендер көрсетілетіні туралы ақпарат қалыпты функцияға тән ақуыздар жиынтығын да, ауруларға сәйкес келетін ақуыздар құрамының ауытқуларын да анықтауға мүмкіндік береді. Содан кейін бұл мәліметтер әртүрлі аурулардың жаңа диагностикалық сынақтарын, сондай-ақ зардап шеккен гендердің немесе ақуыздардың белсенділігіне әсер ететін жаңа препараттарды жасауда қолданылады. Бұрын гендердің экспрессиясы РНҚ немесе ақуыз деңгейінде, ген-ген принципі бойынша, Нозерн - және Вестерн-блот талдау әдістерін қолдана отырып зерттелген. Қазір барлық гендерді бір уақытта зерттейтін жалпы өрнекті талдау әдістері белгілі. РНҚ деңгейіндегі қарапайым, бірақ салыстырмалы түрде қымбат талдау әдісі-РНҚ жиынтықтарынан немесе кDNA кітапханаларынан немесе тіпті тізбекті мәліметтер базасынан тікелей іріктеу. SAGE (Serial Analysis of Gene Expression – ген экспрессиясының сериялық талдауы, САЭГ) деп аталатын неғұрлым жетілдірілген Әдістемеде әрбір кднқ-дан өте қысқа тізбекті белгілер (әдетте 8-15 нуклеотидтер) синтезделеді, содан кейін олар бірнеше жүзге біріктіріліп, секвенирлеу басталғанға дейін ілініседі. Бір секвенирлеу реакциясында жүздеген түрлі мРНҚ-ның салыстырмалы мазмұны туралы ақпарат алуға болады. Әрбір SAGE тіркесімі әр генді ерекше көрсетеді және сілтемелер санын санау арқылы әр геннің салыстырмалы экспрессия деңгейлерін анықтауға болады.
12-Билет 1.Неліктен барлық ғылымдар үшін «ақпарат» ұғымының бірыңғай анықтамасы жоқ 2.Микрочиптерге арналған зондтарды таңдау
