№149 (18358) 25 желтоќсан 2015 ж ж±ма

9

25 желтоқсан  2015 жыл

Б

ұл  күні  Дірілдек  басы  ауы-

рып тұрғанына қарамастан 

жұмысқа ерте келді. Түскі асын да 

жұмысында ішті. Түс әлеті болса да, 

алдындағы қағазды қайта-қайта ау-

дарып,  қате тауып алған адамша 

сызып, әлсін-әлсін түртпектеп отыр-

ғаны.  Саусақтарын  қытырлатқан 

күйі орындыққа шалқая салысымен 

төбеге қараған қалпы ойға берілді. 

Есіне осы ауылға қалай әкім болып 

келгені, қызбелдіктердің қалай қар-

сы алғаны орала кетті... Алғашқы-

да әріптестерінен «Қызбелге барып 

жаман атты болып қалма! Ол жақта 

бәрі ат қойғыш келеді» дегенді есті-

гені бар-тұғын. Бұған дейін бұл ауыл-

да бір ғана бейтаныс әкім қызмет 

атқарып кеткен. Оның өзі бір жыл-

дай ғана істесе керек. Содан кейінгі  

екінші бөтен әкім – Дірілдек. Бірінші 

әкімнің есімі – Сейітбек. Адамдар да 

қызық-ау. Сол Сейітбек бұл жақтың 

ат қойғыштығынан үркіп, көп  көрін-

беуге дағдыланып алғаны соншалық, 

таңертеңгілік  елден  бұрын  тұрып, 

кеңсеге  таңғы алты жарымда келіп, 

кешкілік күн батып кеш қарайған-

да  ғана  үйіне  қайтатын  болыпты. 

Сондағысы әлдебір жерден жұққан 

жараның бетіне қаптап кеткенінен 

болса керек. Жарасы жазылғанмен, 

орыны көпке дейін кете қоймапты.  

«Қотыр  әкім»  деген  кімге  ұнасын? 

Кабинеттен шықпай ашық есіктен 

маңайындағыларға  тіл  қатып,  ке-

рек қағаздарын алдыртып отырған. 

Ауылдық жерде аралап, үнемі тек-

серіп  отыратын  жерлер  көп  емес. 

Оған орынбасары Талғат та жарап 

жатыр.  Осылайша,  өз  әкімдерін 

тани алмаған ауылдықтар, оған  ен 

тағып, «Күнтимес» деп атап кеткен 

екен. Мұны Дірілдек анада Талғат-

тан естіп, күлген болатын. Тіпті ауыл 

ақсақалдарының төрағасы Дүйсен 

шал іздеп келіп: «Күнтиместің орны-

на келген бала сенбісің? Тағың құтты 

болсын», – деп құттықтап кеткен-ді. 

Ашуын қоздырып, жыны келетін 

жері де осы өзіне таңылған «Діріл-

дек» деген есімі. Әдейі бетіне қарап 

ешкім айтпаса да, жұрттың бәрі өзің 

осылай  атайтынын  іштей  сезетін. 

Ең бірінші келгенінде өзінің белсен-

ділігін көрсетемін деп ауылда қай-

та-қайта жиналыс жасап, өз бағдар-

ламасын айна қатесіз қайталаудан 

жалықпайтын ол бір жарым сағат 

бойы  тоқтаусыз  сөйлеп  шығатын. 

Сондай уақыттардың бірінде аудан 

әкімі қатысқан жиында бұл шолақ 

белсенділігіне салынып, баяндама-

сымен көпірді-ай келіп. Ауызынан 

түкірігі атқылап, сөзі анық естілмей, 

тіпті  еріндері  еріксіз  діріл  қағып 

кеткенде  бүкіл  залдағылардың  ду 

күлгені бар. Мұның сонда қызарға-

ны-ай. Көзінің астымен аудан бас-

шыларына  қарағанда  олардың  да 

езу тартып отырғандарын көргенде 

қаны қарайып кетердей болған. Сол 

кезде иеленген лақап аты осы еді.  

Әйтпесе әп-әдемі Дәуренбек деген 

аты бар әкім осыншама қорланбас 

еді ғой.

Осы ойлардан құтылғысы келген-

дей, ол тыржиған бетін қатты-қатты 

уқалап жіберіп сергіп алғандай бол-

ды. Сосын облыс әкімінің орынбаса-

рына, дәлірек айтсақ қайын-ағасына 

қоңырау соғып, туған күнімен құт-

тықтау керектігі ойына түсті. Сөйтті 

де, сары телефонға жармасты. Көп 

күттірмей  әр  жақтан  жуан  дауыс 

шыға бастады.

– Ассалаумағалейкум, Әлеке! Қа-

лыңыз қалай? Үй-іші аман ба? – деген 

үсті-үстінен қойылған сұраққа әлгі 

дауыс бір ғана «жақсы» деумен жау-

ап қатты. Әлекеңнің бұл салқынқан-

ды емеурінін үйдегі ақылы қысқа не-

менің кесірінен екенін бірден түсіне 

қойды. Кешегі оқиғаны есіне түсіргісі 

келмеп еді. Мына  «жақсы» деген сөз 

сол жанжалдың ауылын қайта ара-

латқандай болды. Сол мезет Дірілдек 

«неге осыншама іштім десеңші, не-

менеге әйеліме қол көтердім, немене-

ге айғай-шу қылдым?» деп, жас ба-

лаша өз-өзіне өкініш білдіріп үлгерді. 

Екі көзі жасқа толған әйелі  бұған: 

–Құтырған екенсің. Кімнің арқасын-

да бұл күйге жеткенінді ұмытқанбы-

сың? – деп, ағасына шағынатынын 

айтып еді. Ол бұған мән бермеген. 

Көзі ағарып қояр, басқа қайда бара-

ды деген де қойған. Қателесіпті. Көр-

мейсің бе, Әлекеңнің жауап қатысы 

қатты. Кібіртектеген күйі сөйлеп, бұл 

да манағы ақжарқын қатты дауысын 

жұмсарта түсіп:   – Қайынаға, туған 

күніңізбен құттықтайын... – деп сөй-

лей бергені сол еді: – Туған күн-муған 

күніңді қоя тұр. Сен немене жаңа бір 

қылық  шығарғанбысың?  Әлде  бар 

әліңді әйеліңе көрсетуге көштің бе? 

Кешегі ісің не? Қарағым, қарында-

сымды ұрғызып отырар жайым жоқ 

– деген Әлекеңе: – Сіз дұрыс түсінбе-

генсіз ғой. Әрі қатты ұрғаным жоқ. 

Тіпті әйеліме де билік етуім үшін сіз-

ден рұқсат алуым керек пе? Кінә өзі-

нен» – деп бұлтартып келе жатқанын 

аңғарған анау да дүрсілдеп қоя берді.

– Сені ме? Әттең іссапарға кеткелі 

жатырмын. Келген соң ісім сенімен 

болсын. Бір емес, екі емес... нүктесін 

өзім қоятын боламын!  – деп телефон 

тұтқасын тарс еткізе салды.

Дірілдек болса тұтқаға жабысқан 

күйі әлі тұр. Көз алдын қараңғылық 

басып,  қалың  тұманға  кіріп  бара 

жатқандай сезімге бөленді. Кенет те-

лефонның арғы жағынан әлдебір да-

уыс құлағына жетті. Әлекең тұтқаны 

дұрыс қоймаса керек. Әлдекіммен 

өзара әңгіме, іссапарлары жайын-

да: «Әділ Мейрамұлы, республикалық 

ғылыми-конференция, мерейтой. Сіз 

біздің   екі ауданның да басшыла-

рын қатарыңызға қосып алатын бол-

дыңыз. Бұйрық шыққан».

Дәуренбек қуанып кетті. Демек 

бұлардың  аудан  басшылары  ісса-

парға    кететін  болды.  Мұны  іздеп 

тексере  қоятын  ешкім  болмайды 

деген  сөз.  Шөп  науқаны  болса  әлі 

бастала қойған жоқ. Дұрысы, көптен 

жоспарлап қойған туған жеріне ба-

рып қайтар сәт осы деп іштей шешім 

қабылдады.

Ертеңіне өріске мал айдап жүрген 

Дүйсен шал жолдың шаңын шыға-

рып, зуылдап бара жатқан әкімнің 

көлігін көріп: «Ауданға бара жатыр 

ма?» – деп ернін жыбырлатқан бол-

ды. Оның ойынша Дірілдектің ау-

данға жиі бара беретінінде бір кілти-

панның бары анық.  Ана бір кездері 

қарттар  күніне  орай  өткен  аудан-

дық басқосуға барғаны бар-тұғын. 

Оо-ой! Бейресми отырыстың бірінде 

бір сұмдықты естігені бар. Өз бала-

сымен жасты мына бір қылшылдаған 

әкімнің ауылдағы клуб пен кітапха-

наның, ол аз десең, өзі отырған ме-

кеменің күзетіне берілетін жалақыны 

алып отыр дегенге сенбес те еді. Ана 

біреулер сонда қағаз жүзінде күзетші 

мен еден тазалаушыларың қызмет-

кер есебінде бары бар, бірақ ешкім 

ол  міндеттерді  атқарып  жатпаған 

көрінеді, ай сайынғы еңбекақыны 

айлакерлерің алып отыр демесі бар 

ма. Дүйсен сонда: «Кісіні сырттай тіл-

деуге болмаса керек. Ақиқатын біл-

сеңіздер неге шағымданбайсыңдар. 

Дәлелдеп берсеңіздер жұрт сіздерге 

риза болмай ма», – деген болатын. 

Өзгенің ауылында неміз бар деген 

де қойған ақсақалдар. 

«Шынымен осы бір клуб, кітап-

ханалары әрі конторлары да толық 

жұмыс істейді. Бәрі – мемлекеттік. 

Онда неге күзетшісі жоқ?  Әрі қау-

саған қарттар мұны білсе неге үнсіз, 

неге  шағым  жасамайды?  Тек  тек-

серту жалғыз менің қолымнан кел-

сін бе. Оның үстіне қартайған шақта 

біреудің бағын қызғанып нем бар. 

Арызқой атанып ұятты болар жайым 

жоқ. Қой, өтірік болар. Әйтпесе, осы 

күнге дейін әкім болып отырар ма» 

деп ойлаған Дүйсен шал. 

Дәуренбек  келді  дегенді  естіп 

құрдастары жинала бастады. Көр-

мегендеріне  бірнеше  жыл  болған-

ды. Ол өзгелерінен оза шауып, оқу 

іздеп Алматыға кеткеннен бері жүз-

десудің сәті түспеген болатын. Қыз-

мет қылды, марапатталды. Істеме-

ген жұмысы жоқ. Мінекей дардай 

ауылдың әкімі болды. Құрдастары-

на қарағанда жас көрінетін бұл жі-

гіт өзін-өзі кербез салмақты адам-

ша байыппен отыр. Мана әкесінің 

көзін көрген қарттарға барып, сәлем 

беріп шықты. Ауылдастары мұны да, 

әкесің  де  ұмытпағанына  көз  жет-

кізіп, керісінше, өздерін мақтаныш 

етіп  жүретіндерін  аңғарған.  Олай 

дейтіні  Дәуренбектің  әкесі  де  осы 

бір  ауылдың  аз  сауаттыларының 

шоқтығы  болатын.  Ел  басқарды. 

Әйтеуір өз атына да, әке атына да 

айтылған мақтау қаншама. Содан 

да болар жел сөзге масаттанып, өзін 

биік сезініп қойған жері көп болды. 

Енді бірде құрдастарына қалтасы-

ның қалындығын байқатып, келіп 

түскен үйіндегі жүгірмекті дүкенге 

жұмсап «здачасын өзің-ақ ал» деу-

мен болды. Қызылды-жасылды қағаз 

бумалар Дәуренбектің қалтасынан 

шыға берді, шыға берді. Жолдаста-

ры  «не  деген  батпан  құйрық»  деп 

іштерін тартты да қойды. Мұндай 

отырысқа олар да дән риза. Шалқып, 

тасып думандатты-ай келіп. Дәурен-

бек  әйелімен  болған  ерегесті  есіне 

ала қалса, алдындағысын тоқтамай 

тартып жібереді де, көк көз, шикіл 

сары құрдасына стаканын ұсынып, 

«құй» дейді. Әл-дәрмені кеткен шақта 

сүрініп жығылғанын өзі де білмей, 

аяғы аспаннан келіп қорылға бата-

ды. Осылайша үш күнді өткерді. Бір-

те-бірте сыйынан да айырылып бара 

жатқандай  ма  қалай  өзі,  кей  құр-

дастарының әйелдері: «Қайдан ғана 

келе қойды? Бүкіл ауылды «биян шік» 

етпесе нетті. Әкесі арақтан өліп пе?», 

– десті.

Төртінші күн дегенде Дәуренбек 

ауылға қайтпақ болып ақылға кел-

ді-ау  ақыры.  Бірақ  «кетераяқсыз» 

аттанбау мүмкін болмады. Таң бо-

зарып атысымен ортаға алған 3-4 

шөлмек арақ кеңірдектерді күйдіріп 

барып, жұтылып жатты. Осылайша 

мең-зең басты жазамын деп, біраз 

қызыңқырап  алған  Дәуренбек  түс 

қайта жолға шықпақ болып орнынан 

теңселе тұрды. 

Бір қызығы, ешкім оған массың 

ғой рөлге отырма деп айтпады. Әйт-

песе қала беретін түрі бар. Керісінше, 

құтылғандарына қуанатын секілді. 

Тас  төбеден  түскен  күн  осы  сәтте 

еңкейіп қызылкүреңдене бастаған. 

Жамырап қойлар да келе бастапты. 

  Жол  үсті  ішкені  бар,  жалғыз-

дығы  бар  –  әрең  келеді.  Сонда  да 

мықтылығы бар екен,  арагідік қар-

сы өткен  көліктердің жарығынан ес 

жинап бағытынан таяр емес. Қыз-

белдіктер жыр қылып мұңына айнал-

дырып жүрген жолдың кедір-бұдыры 

мен ой-шұқыры да мұны әрлі-берлі 

шайқап,  ұйқыға  бергісі  жоқ.  Енді 

4-5  шақырымнан  соң  төте  жолға 

түсіп, ызғытады-ай келіп. Бастысы, 

шыдаса болғаны. Ұйықтап кетуден 

сақтасын! 

Қызбелге  дейінгі  жарты  жолды 

артқа тастадым деген Дірілдек көлік-

тің әуен ойнатқышын қосып, Мей-

рамбектің ырғақты әніне қосылып, 

ыңылдай бастады.  Музыкаға елітіп 

билеп  келе  жатқаны  немесе  көлік 

дірілдеп келе жатқаны белгісіз, әй-

теуір басы солқылдай бастады. Ол 

әлдебір  күш  қолын  дір-дір  еткізіп 

келе жатқанын байқағандай болды. 

Біртүрлі іші қылп ете қалды.  Бірақ 

іштей мастығымнан болар деп, мән 

бермеуге  тырысты.  Бар  есіл-дерті 

–  ертеңгі  күні.  Әлекең  команди-

ровкадан келген шығар. Әйелімнің 

жайы не болар екен? Әлекең әлек са-

лып кетпесе, жұмысымда қалатын 

шығармын.  Егер  орнымнан  алма-

са бар ғой ертең-ақ шөп науқанын 

бастап  кетер  едім.  Тек  орнымнан 

алмаса  екен  деген  ойдың  шырма-

уында келе жатқаны сол еді, жүйткі-

ген жеңіл көлік болдырған аттай бір 

жаққа қисайып барып, аударылып 

түсті. Сонысына қарамай, қатты кел-

ген жылдамдықтан да болар, екі-үш 

рет аунап, жолдың жиегіне барып 

гүрс етті.  Іле шақыр-шұқыр еткен 

дыбыстар да басыла қойды.  

Жанболат КЕНЖЕҒҰЛ,

  ҚМУ-дың студенті.

ДІРІЛДЕК

10

25 желтоќсан 2015 жыл

Постановление акимата Костанайской области

от 23 ноября 2015 года №510

жүктеу/скачать 4,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: