1.Қазақстан аумағындағы мемлекеттер; (1-6) Амангелдиева
Қазақ халқының рухани мәдениеті
жүктеу/скачать 151,79 Kb.
|
DOC-20230105-WA0155.
| 74. Қазақ халқының рухани мәдениеті.
Материалдық мәдениет ескерткіштері Қазақстанның үлкен аумағында экономика мен мәдениеттің дамуының біркелкі болмағанының дәлелі. Қазақстанның оңтүстік аймақтары экономикалық және мәдени тұрғыдан көбірек білімді болды. Мұнда бұған отырықшы ауыл шаруашылығы экономикасы мен қала өмірі ықпал етті. Отырықшы және жартылай отырықшы халық Сырдария жағалауы мен Қаратаудың етегінде өмір сүрді. Қолөнер және сауда орталықтары – Сығанақ, Сауран және Түркістан қалалары Оңтүстік Қазақстанда орналасты. Олар көршілес Орталық Азия халықтарымен тығыз байланыста болды. Ауыз әдебиеті, ауызша халық шығармашылығы – қоғам өмірінің айнасы. Көшпелі өмір мен шаруашылық қазақ халқының ауыз әдебиетінің идеялық-көркемдік мазмұнында өшпес із қалдырды. Ауызша халық шығармашылығы – рухани мәдениеттің ең бай қазынасы. Қарқынды даму тақырыбы мен жанрлары сан алуан ауызша халық шығармашылығын тапты. Осы кезеңде көптеген фольклорлық шығармалар жасалып, ұрпақтан-ұрпаққа мұраға қалдырылды. Жанрдың негізгі түрлері мифтік ертегілер, аңыздар, мақал-мәтелдер, жырлар мен ертегілер, той жырлары жар-жар, беташар, синсу (келін зары), жоқтау (марқұмды жылататын жыр), жарапазан (30 күн бойы жырлау) болды. ауызашар), діни жырлар және т.б. Фольклорлық шығармалардың басым көпшілігі көшпелілердің жан-жақты көзқарастары мен көзқарастарын, олардың тұрмыстық және еңбек дәстүрлерін көрсетті. Көптеген әндер мен өлеңдер діни наным-сенімдерге, әдет-ғұрыптарға, салт-дәстүрлерге, әдет-ғұрыптарға байланысты болды. Қазақ тілі Қазақстан территориясын мекендеген және шығу тегі жағынан бір-біріне жақын тұтас бір халыққа бірігу, араласу, араласу барысында қаңлы, үйсін, қыпшақ, арғын, найман, керей, т.б. осы тайпалардың ішінде қалыптасқан. Қыпшақ, араб әліпбиіне негізделген өзіндік жазба әдебиетін дамытты. Қазақ тілі қоғамдық даму барысында пайда болған жаңа сөздермен үнемі байып отырды. Алшындар арқылы халық арасына «Едіге», «Ер Сайын» сияқты дастандар тараған дейді әдебиеттанушы ғалымдар. Дастандар «Ер «Көкше», «Базар-батыр» басқа ру тілдері сияқты біртұтас қазақ тіліне туыстас керей тілінде жасалса, «Талас ескерткіштері» - дулат-үйсіндер тілінде, «Нахжи әл-Фарадис». кердерада және «Код куманикус» – қыпшақ тілдерінде жасалған. Осы дәстүрлердің барлығы қазақ халқының мәдениетінің қаншалықты биік екенін көрсетеді. Қазақ халқының бай мәдениеті бар. Мұны қазақ халқының кең байтақ даласынан шыққан ғалымдар, ақын-жыраулар, шешендер дәлелдейді. жүктеу/скачать 151,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|