1.Əлеуметтануға кіріспе.Əлеуметтанулық қиял Əлеуметтанулық орта мен əлеуметтанулық мінез-құлық Əлеуметтік институттар
Дифференциалды ассоциация теориясы
жүктеу/скачать 199,45 Kb.
|
1.?ëåóìåòòàíó?à ê³ð³ñïå.?ëåóìåòòàíóëû? ?èÿë ?ëåóìåòòàíóëû? îðòà
- Бұл бет үшін навигация:
- Тартыну теориясы
| Дифференциалды ассоциация теориясы - айналасындағы адамдардың көпшілігі конформизмге қарағанда девиантты мінез-құлыққа жақын болса, ол адам да девианттылыққа бейімделеді деп санайды.
Тартыну теориясы - әлеуметтік құрылымдар конформизм ұшін лайықты марапат болмаған жағдайда адамдар девианттылыққа ойысады деп есептейді. Ат таңу теориясы - белгілі бір адамдарға және іс-әрекетке «девиантты» деген ат жапсыру процесін зерттейтін теория. Адамның девианттылығын тұсіндіру Адамға «девиант» деген атты таңу басқалардың ережеге сай келмейтін әрекетке қатысты реакциясына байланысты болмақ. Бала алғаш рет сыныпта тәртіп бұзса, мұны қатты қуанғаннан не көңіл қошы болмағаннан жасайды. Бұл импульсивті әрекет бастапқы девианттылық деп аталады. Әрі қарай не болатыны басқалардың бұл әрекетті қалай бағалайтынына байланысты. Егер мұғалімдер, психологтар және басқа балалар оған «бұзық» деген ат таңса және бала да мұны қабылдаса, онда ол «бұзық бала» рөліне кіреді. Әрі қарай тәртіп бұзуын жалғастыра берсе, өзінің девиантты болмысы туралы тұсінік қалыптасып, екінші дәрежелі девианттылыққа қадам басады. Ат таңу теориясының басты кемші ліктері мынада: (1) ол бастапқы девианттылықтың неден болатынын тұсіндірмейді; (2) қолға түспеген, яғни «бұзақы» деген ат таңылмағандардың неліктен екінші дәрежелі девианттылыққа бас ұратынын тұсіндіре алмайды. Шағым жасалмайтын қылмыс - есірткі шегу, жезөкшелік, құмар ойын ойнау және порнография сияқты заңсыз тауарлар мен қызметтерді сатып алғысы келетін адамдар мен оны сатушылар арасында ерікті түрде жасалған іс-әрекет. Жас ерекшелігі Бүкіл әлемде жастардың арасында қылмыс деңгейі үнемі жоғары (Cook және Laub, 1998) болған. Бәлкім, тежеу теориясы мұны жақсы түсіндіретін шығар. Шындығында, басқалармен салыстырғанда жастардың жоғалтары аз. Олардың көпшілігінің тұрақты жұмысы жоқ, болса да «айырылып қалмайын» дейтіндей, қызықты жұмыс емес. Оның үстіне олардың арасында үйленген, несие алған адамдар да көп емес. Жақсы жұмыс орны бар, үйленген, әсіресе ата-анасымен, мектебімен өтетығыз қарым-қатынастағы жастар қылмысқа сирек барады Қылмыс көбінесе қол бос кезде жасалады. Әдетте бұл ешкімнің қадағалауынсыз көп уақытты дос-жаранның ортасында өткізумен тығыз байланысты. «Қызықтайтын сауық-сайран қалмады» деп сенделген жастардың көбі қызық үшін түрлі әрекетке барады. Жасөспірім шақтың өзіне тән проблемалары мұны одан сайын ушықтырып береді. Жастар жаңа достар тауып, жаңа идеяларға бас ұрып жатадәрі ересек өмірдегі бостандыққа ұмтылып, оның дәмін тата бастайд бір жағынан, ата-анасының, мектебінің және заңның тәртібі аясыншектеледі, сондықтан бұған қарсылық білдіреді . 1. Көпшілігіміз көбінесе тәртіпке бағынамыз. Қоғамдық бақылаудың үш түрі конформизмге жетелейді. Олар: 1) нормалар мен құндылықтарды бойымызға сіңіру арқылы өз-өзімізді тежеу; 2) бейресми қоғамдық бақылау; 3) ресми қоғамдық бақылау. 2. Адам белгілі бір қарекет нормаларын бұзған кезде тәртіпсіздікке барады. Оғаштық шегінен шығып, маңызды нормаларды бұзуды және осы үшін қоғамдық шектеуге ұшырауды девианттылық деп атаймыз. Қылмыс - заңға қайшы девианттық әрекет. 3. Девианттылық салыстырмалы түрде қарастырылады. Ол қоғамның берген анықтамасына, болған жайттың төңірегіндегі жалпы ахуалға және адамның мәдениеті мен субмәдениетіне байланысты болады. 4. Құрылымдық функцияшылдар адамның девианттық әрекетінің қоғамдық тәртіпсіздікке қатысын анықтау үшін шиеленіс теория-сын қолданады. Бір ауданмен салыстырғанда басқа ауданда қылмыс децгейінің неге жоғарылығын анықтау үшін, олар ұжымдық тиімділік теориясына жүгінеді. Символдық интеракционистер дифференциалды ассоциация, тежеу және ат қою теорияларын пайдаланады. Олар девианттылықты девиантты іс-әрекет пен девиантты болмыс қалыптастыратын әрекеттесу нәтижелері деп қарастырады. Конфликт теориясының мамандары девианттылықтың себебін іздейді және гендерлік, нәсілдік және таптық теңсіздік кезінде девианттылыққа жетелейтін заңдылықтарды талдайды. 5. 1960-1990 жылдар аралығында ауыр және мүліктік қылмыстар саны артты, дегенмен 1990 жылдан бері тұрақты түрде төмендеп келеді. 6. Қамаудағылардың көбі - жәбірленушісі жоқ, яғни шағым жасалмайтын қылмыс жасағандар. Мүндай қылмыстарға қатысты заңдар - ең қиын әрі орындалуы қымбатқа түсетін заңдар. 7. Кеңсе қызметкерлері, яғни ақ жағалылар жасаған қылмыс санының артуы қылмыстың тек гөменгі тапқа тән құбылыс емес екенін айғақтайды. 8. Ер адамдардың, азшылық және төменгі тап өкілдерінің, жастардың қылмыс үшін тұтқындалу ықтималдыгы жоғары. Бүл теңсіздіктің бір себебі олардың қылмысқа көбірек баратынында болса, екінші бір себебі қылмыстық сот жүйесінің оларға әркелкі қарайтынында. 9. Қылмыстық сот төрелігі жүйесіне полиция, сот және түзету жүйесі кіреді. Бұлардың әрқайсысында қүзырлы органдарга әділдікті жүзеге асыруда көп еркіндік беріледі. Дегенмен «міндетті түрде ең төменгі шекті мерзімге жазалау» заңы билік тізгінін судьялар мен адвокаттардан алып, прокурорлардың қолына береді. 10. «Қылмыскерді қатаң жазалау» ұстанымының кесірінен АҚШ түрмелері адамға толып кетті. Зерттеулерге қарасақ, ұзақ мерзімге бас бостандығынан айырудың көп қажеттігі жоқ. Қоғамның ішінде түзету және қылмысқа негіз болған әлеуметтік мәселелерді шешу түрмеге балама ретінде ұсынылады. жүктеу/скачать 199,45 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|