№2 ағымдық бақылау тапсырмасы Дауыссыз фонемалар жүйесі. Дауыссыз дыбыстардың алмасуы

 
2. Ақыл жастан шығар, асыл тастан шығар. Кедейлік – кемдік емес. Адамның адамшылығы – 
ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы анаға байланысты. Біреудің жақсы ісін кӛрсең, оны ардақтай біл, 
кінәлыны кешіре біл… Ӛзіңе де, ӛзгеге де жақсылық тіле (Қанатты сӛздер). 
Ұқып, тәртіп, тазалық, дәлдік дегендер Жомарттың бойына сіңген ӛзгеше қасиет (Ғ.Мұст.). 
Бұта-бұтаның түбін тінтіп, ұя тауып, құсқа тұзақ құрады. Жүріс-тұрысы, тұлға-тұрпаты 
тапжылмас табандылықты аңғартқандай. Тап қазір башқұрттарға тап беруге талай ауылдың 
тайсалатын түрі бар секілді (Ә.К.). 
 
3. Тау тӛбесіндегі Егізкӛлде не болып жатқаны белгісіз еді. Мен 1928 жылы күзге таман сол 
кездегі Қазақстан астанасы Қызылордаға бірінші рет қызметке шақырылдым. Ояң жерлер тіпті 
тӛмендеп, қыраң жерлер биіктеп кеткендей (Ғ.М.). Кӛлдің бурадай буырқануы Ботагӛздің 
қуанышты сезімін ӛзгертпеді. Жұрт Дәметкеннің қылығына әрі сүйсінді, әрі аяды (С.М.). 
 
4. Құнанбай ұзақ сӛйлеп отырғанда, Бӛжей қыбыр етіп қозғалған жоқ. Кӛзін де тӛмен салған 
қалпынан бір кӛтермеді, сондықтан оның ұйықтап отырғаны я ойланып отырғаны мәлім емес. 
Қалың етті салбыраңқы қабағы кішкене кӛзін кӛрсетпей тасалап алған сияқты (М.Ә.). Апыр-ай, 
адамзатта да ондай сұлу болады екен-ау!.. Аққудың кӛгілдіріндей осы аппақ… Үстінде шетін 
кестелеген ақ кӛйлек, омырауын неше түрлі ілгектермен безеп тастаған қызыл пүліш камзол, 
басында үкі таққан бӛрік, ӛзі сұлу адамды мүлде жандандырып, құбылдырып тұрды (Б.М.). 
Ақын сияқты күйшінің де ашынытын, ӛнер ашатын кезі бар (Т.Ә.). Омар бір оңаша қалып ӛз 
тіршілігіне ӛзі бір оқшаудан оқшия қарап, кӛз салғаны осы еді (Ш.М.). Жүз мың аттың тұяғының 
баспаған жері жоқ (Ә.К.). – Бота! – деген жіңішке дауыс құлағына тигенше, Ботагӛз бетінен 
алақанын алған жоқ (С.М.).
 
Негізгі әдебиеттер: 
1. Қазақ грамматикасы. – Астана, 2002. – 785 б. 
2. Жүнісбеков Ә. Қазақ фонетикасы. – Алматы, 2010. – 290 б. 

3. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. - Алматы, 1992. 
4. Досмұхамедұлы Х. Аламан. - Алматы, 1991. 
5. Жұбанов Қ. Қазақ тілі жӛніндегі зерттеулер. - Алматы, 1966. 
6. Аралбаев Ж. Қазақ фонетикасы бойынша этюдтер. - Алматы, 1988. 
7. Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. Лексика, фонетика. - Алматы, 1975. 
8. Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі. - Алматы, 1999. 
9. Томанов М. Түркі тілдерінің салыстырмалы фонетикасы. - Алматы, 1981. 
10. Вопросы казахский фонетики и фонологии. - Алматы, 1979. 
11. Джунисбеков А. Просодика слова в казахском языке. - Алматы, 1987. 
12. Джунисбеков А. Сингармонизм в казахском языке. - Алматы, 1980. 
 
Қосымша әдебиеттер: 
1. Аралбаев Ж. Вокализм казахского языка. - Алматы, 1970. 
2. Сыздықова Р. Сӛз сазы. - Аламаты, 1995. 
3. Серғалиев М. Қазақ тілінің қысқаша орфоэпиялық сӛздігі. - Алматы, 1996. 
4. Қалиев Б. Қазақ тіліндегі дауысты дыбыстардың редукциясы. - Алматы, 1987. 
5. Қазіргі қазақ тілі (жаттығулар жинағы) құрастырушылар: Қалиев Ғ., Оралбаева Н., 
Қасымова Б., Шалабаев Б., О.Тӛлегенов - Алматы, 1997. – 328 бет. 
6. Қалиев Б.А. Қазақ тілі фонетикасы. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2014. – 172 б.