Спорттық педагогтың педагогикалық шеберлігінің компоненттері Педагогикалық шеберлік педагогикалық мәдениеттің өзекті құрамдас бөлігі болып табылады. Өз кезегінде, педагогикалық шеберлік келесі кіші жүйелерді қамтитын күрделі құрылымды білдіреді:
- пәнді білу,
- педагогикалық технология,
- педагогикалық шығармашылық,
- педагогикалық қабілеттер,
- педагогикалық техника,
- педагогикалық стиль [Криличевский, б. 69].
Оқу пәнін, оның тарихын, теорияларын, әдістемесін және қазіргі заманғы тәжірибесін білу педагогикалық шеберліктің іргетасын құрайды. Пәнді білу кәсіби құзыреттілікті, жоғары арнайы тәжірибелік даярлықты, оқыту мен тәрбиелеудегі тәжірибені, ғылыми біліктілікті болжайды.
Жаһандық қарқынды даму және барлық ғылым салаларын жаңарту дәуіріндегі кәсіби құзыреттіліктің рөлі сөзсіз өсуде. Өзгерген ұйымдастырушылық формалары, құралдары, әдістері мен әлеуметтік жағдайлары оқытушылар құрамына, әсіресе оның оқу пәні саласындағы оқытушыға жаңа жоғары талаптар қояды.
Жоғары спорттық-тәжірибелік дайындық оқу-тәрбие үдерісінің тиімділігі мен сапасын анықтайды. Жоғары спорт білімі мен жеке тәжірибесіне (мысалы, спорт шеберінде) негізделген пәнді ішкі жағынан білу спорттық пән саласында да, сондай-ақ оны оқыту әдістемесінде де шығармашылыққа арналған базаны ұсынады. Зерттеу мәліметтері бойынша, егер маман жаңа ақпараттан айырылса, бір жыл ішінде оның біліктілігінің құндылығы 20-25% - ға төмендейді.
Оқыту мен тәрбиелеудегі тәжірибе, оқытушының психологиялық-педагогикалық зерттеулердің жаңа жетістіктеріндегі білімділігі (ғылыми біліктілікте іске асырылады) болашақта оқытуға, білім алушыларға кәсіби ойлаудың озық тәсілін қамтамасыз ететін ақпаратты беруге мүмкіндік береді.
Педагогикалық технология келесі кәсіби қасиеттердің болуын көздейді:
- сөйлеу техникасы мен мәнерлілігі;
- ойдың айқындығы мен қисындылығы, ойдың нақтылығы;
- мимика мен дене қимылдарының мәнерлілігі;
- оқыту мен тәрбиелеудің қажетті құралдары мен әдістерін таңдай білу;
- қабылдау, іс-әрекеттің үлгілі көрсетілімін меңгеру.
Педагогикалық шығармашылық – педагогикалық шеберліктің маңызды қосындысы. Оның мәні «оқытушы – білім алушылар» жүйесінің өзара іс-әрекеттерінің салдары ретінде оқыту мен тәрбиелеудің жоғары нәтижелерінде көрінеді. Педагогикалық шығармашылық педагогта келесі тұлғалық қасиеттердің болуын қарастырады:
- шығармашылық қиял;
- стандартты емес ойлау;
- жаңа ақпаратты іздеу қажеттілігі;
- кемелдікке тұрақты ұмтылу;
- жұмыс түрлерін, құралдарын және әдістерін нәтижелі үйлестіре білу.
Педагогикалық стиль – мектеп педагогтарының басқа педагогтардан ерекшеленетін өзіндік ойлары мен іс-әрекеттерінің жиынтығы. Педагогтың оқу-тәрбие жұмысының стилі қайталанбас жеке, оны білім алушылар (тәрбиеленушілер) сезінеді. Қолайлы педагогикалық стиль келесі сипаттамаларға ие:
- педагогикалық бағыт және сенім;
- өзінің және басқаның қызметін дұрыс қабылдай білу және бағалай білу;
- педагогикалық бағытталған қарым-қатынас және мінез-құлық (рефлексия, аттракция);
- педагогикалық такт және этика;
- тәрбиеленушілердің ішкі әлеміне күнделікті қызығушылық (эмпатия);
- тыңдау және есту қабілеті.
Адамдармен психологиялық-педагогикалық қарым-қатынас жасай отырып, педагог-гуманист эмпатияға, рефлексияға, аттракцияға бейімділігін айқын көрсетеді.
Эмпатия – басқа адамды нәзік сезінуі, оның уайымдауы, сыртқы ортаға іс-әрекет және реакция себептері, бұл жақынның рухани-эмоциялық жағдайын түсіну, Осы жағдайды онымен бірге бастан кешіру.
Рефлексия – адамның өзін, өзінің психологиялық жағдайын сезіну, өзін сырттан көру және басқалардың қалай бағалайтынын сезіну қабілеті.
Аттракция (лат. attractic-тарту) – тартымды күшке ие болу, қоршаған адамдарды сүйкімді, ашық болу қабілеті.
Нағыз педагог жоғарыда аталған барлық қасиеттерге толық ие болуы тиіс. Оқытушының немесе жаттықтырушының педагогикалық стилі тактпен ерекшеленеді, ол күнделікті өмірде өзін-өзі бақылау негізінде өзінің және басқаның қызметін барабар бағалай алады, бұл ынтымақтастық қағидасы негізінде оқу-тәрбие міндеттерін табысты іске асыруға мүмкіндік береді.
