2. Омыртқа жотасының жалпы құрылысы, бөліктері, иілімдері
Ас қорыту жүйесінің дамуы, құрсақ қуысы ағзаларының ішастарға қатынасы
жүктеу/скачать 1,83 Mb. Pdf көрінісі
|
2. Омырт а жотасыны жалпы рылысы, б ліктері, иілімдері
| 82. Ас қорыту жүйесінің дамуы, құрсақ қуысы ағзаларының ішастарға қатынасы.
Адам организмінің негізі дұрыс калануы яғни аталық және аналык жыныс клеткаларының бірігуі, нәрестенің дамуы, бала туылғаннан кейін оның калыпты өсуі және барлык ағзалардың бір қалыпты жұмыс атқаруы коректік заттардың организмде жеткілікті болуына байланысты. Өзіміз білетіндей қоректік заттарға майлар , көмірсулар, нәруыздар, сулар , тұздар , витаминдер , гормондар , микроэлементтер жатады. Қоректік заттар тамакпен организмге дайын күйінде түспейді . Яғни олар тағамды механикалық және химиялык корыту нәтижесінде түзіліп қан мен лимфа жүйесі арқылы ағзаларға жеткізіп отырады. Тағамды корыту және қоректік заттектерді сіңіру процестері жүретін ағзалар жиынтығын -асқорыту жүйесі деп атайды. Асқорыту жүйесі ағзаларының функциясы: 1) Тағамды механикалық, химиялық өңдеу; 2) Қоректік заттарды сіңіру; 3) Қорғау яғни асқорыту жолында қанға сіңген улы бөгде заттектерді залалсыздандыру; 4) Толық қорытылмаған және сіңірілмеген қалдықтарды сыртқа шығару. Ас қорыту мүшелері организмге қажетсіз кейбір заттарды бөлу яғни экскреция қызметін де атқарады. Зат алмасу кезінде түзілген қажетсіз өнімдерді өткізіп, денеден бөліп шығарады. 5) Зат алмасудың барлық түрлеріне қатысу ; 6) Гомеостаздық функция организмнің ішкі орта тепе-теңдігін реттеу; 7) Эндокриндік функция эндокриндік клеткалар - гастрин , серотонин , гистамин биологиялық белсенді заттектер өндіру; Қорыта айтқанда, асқорыту жүйесі systema digestorium дегеніміз – тағамды Ас қорыту жүйесі, ѕуѕtеmа digestorium, тағамды механикалық және химиялық жолмен өңдеп, тамақтың өңделген бөліктерін сіңіріп, қалған бөліктерін сыртқа бөліп шығаратын ағзалар кешені болып табылады. Адам ағзасында ас қорыту жүйесі systema digestorium ерекше рөл атқарады, өйткені ол барлық жасушалар мен тіндердің өмірлік белсенділігін қамтамасыз етеді. Асқорыту жүйесі мүшелері тамақ компоненттерін қан мен лимфаға сіңіп, ағзаның барлық жасушалары олардың өмірлік белсенділігін сақтау және арнайы функцияларды орындау үшін сіңіре алатын қарапайым қосылыстарға механикалық өңдеу және химиялық бөлуді жүзеге асырады. Адамда ас қорыту жолының үзындығы 8-10 м құрайды және ол ауыз қуысы , жұтқыншақ , өңеш , асқазан , жіңішке ішек және тоқ ішек деген бөлімдерге бөлінеді. Асқорыту жүйесі түтік тәрізді мүшелерден және ас қорыту бездерінен тұрады. 7-8 күнде ұрықтандырылған жұмыртқаны эндодермадан түтік түрінде дамыту процесінде бастапқы ішек қалыптаса бастайды. Эмбриональды дамудың 4-ші аптасынан бастап ас қорыту жолдарының бөлімдері пайда болады: алдыңғы ішектің туындылары-жұтқыншақ, өңеш, асқазан және ұйқы безі мен бауыр, он екі елі ішектің бөлігі; ортаңғы ішек туындылары- аш ішек, мықын ішек туындылары артқы ішектің туындылары-тоқ ішектің барлық бөліктері. Бұл органдардың әрқайсысы тіндер мен мүшелердің нақты құрылымдық және функционалды белгілермен сипатталады. Асқорыту жүйесінің бірінші бөлімі ол ауыз саңылауы rima oris кейін ауыз қуысы cavum oris. Ауыз қуысынан кейін аран қылтасы isthmus faucium кетеді, содан кейін жұтқыншақ pharynx, өңеш esophagus, асқазан ventriculus, жіңішке ішек (intestinum tenue, тоқ ішек intestinum crissum, артқы өтіспен anus аяқталады. Ас қорыту жүйесіне қосымша сілекей бездері, бауыр (hepar) , ұйқыбез (pancreas) жатады. Ендігі кезекте ішастарға тоқталсам, ішастар (peritoneum) – іш қуысының ішкі бетін және іш қуысының ағзаларын сыртқы жағынан жауып жатқан, сірнелі сұйықтық бөлетін және сіңіру қасиетке ие сірнелі қабық. Ішастарды біз екіге бөлеміз. Олар: Ішастардың іш қуысының ішкі бетін жауып жатқан бөлігін париеталық ішастар (peritoneum parietale), ал іш қусындағы ағзаларды тікелей сыртынан жауып жатқан бөлігін – висцералық ішастар (peritoneum viscerale) дейміз. Осыған байланысты ағзалардың висцералық ішастарға қатысты орналасуының үш түрін ажыратады: интраперитонеалді, мезоперитонеалді және экстраперитонеалді. Интраперитонеалды – ағзалар ішастармен барлық жағынан жабылады. Бұл ағзаларға асқазан, аш ішек, соқыр, мықын ішек, көлденең тоқ ішек; сигма тәрізді ішек; тік ішектің бастапқы бөлімі; көкбауыр Б) Мезоперитонеалды – ағзалар ішастармен үш жағынан жабылады, ал төртінші жағы – іш қуысының қабырғасымен борпылдақты бітісіп жататын адвентиция қабығымен жабылған. Бұл мүшелерге жоғарлынған тоқ ішек, төменденген тоқ ішек, бауыр, өт қабы, қуық толған кезде, жатырды жатқызамыз. В) Экстраперитонеалды – ағзалар ішастармен тек бір жағынан ғана жабылады, яғни ағзалар ішастар артында (ретроперитонеалды) немесе ішастар алдында (антеперитонеалды) немесе ішастар астында (субперитонеалды) орналасады, ал қалған жақтарында адвентиция қабығы болады. Бұл ағзаларға 12 елі ішектің төменденген бөлімі, бүйрек, бүйрек бездері, несепағар жатады. жүктеу/скачать 1,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|