2-тақырып. Түркілердің шығу тегі мәселесі. VI-ХІІ ғғ. Қазақстанның этносаяси тарихындағы түркі факторы

Қарахан мемлекеті ІХ ғасырдың екінші жартысынан ХІІІ ғасырдың алғашқы он 
жылдығы арасында өмір сүрген ең ірі ортағасырлық мемлекет
- 
Сатұқ, 942 жыл 
Қарахандар иеліктері батыста Амудария мен Сырдарияның орта ағысына дейін, шығыста Қашғар, 
солтүстікте Тараз маңынан өтіп оңтүстікте Мәуереннахрға дейін созылды.

Қарахан мемлекетіндегі билік
екі ірі этносаяси бірлестік
шігілдер көсемдерінің қолында
яғма көсемдерінің қолында
Арслан (Арыстан)
Боғыра (Түйе) 
Шығыс иелік аумағы Жетісу мен Шығыс 
Түркістан болып, билеуші ставкасы 
Қашғар мен Баласағұнда орналасты. 
Батыс бөлік кіші қағанның қолында, 
Батыс иелікке Мәуереннахр аумағы кірді 
Мұса қаған (955) исламды Қарахан мемлекетінің мемлекеттік діні ретінде жариялады - 960 
жылы . Бұл исламды мемлекеттік дін ретінде қабылдаған тұңғыш түрік мемлекеті еді.

Қарахан мемлекетінде жер иеленудің бірнеше түрлері қалыптасты 
 
Иқта - билеушілердің өздерінің 
туысқандары мен жақындарына 
сыйлаған жер үлестері, феодалдық 
жер сыйлықтары. Жер сыйлықтарына 
тек әулеттің мүшелері, орташа және 
ұсақ төрелер ғана емес, сонымен қатар 
әскербасылар да ие болған. Мұндай 
түрі «әскери иқта» деп аталған. Онда 
олардың қызметі, әскери дәрежесі, 
сіңірген еңбегі ескерілді. Бұл 
тартулардың иелері муқта (араб 
термині) немесе иқтадар (парсы 
термині) деп аталды.
Жер иелері - иқтадарлар ауданның, 
аймақтың немесе қаланың халқынан 
бұған дейін мемлекеттің пайдасына 
алынып келген салықтарды алуға 
құқылы болды. Олар сол жерлердің 
тұрғындарына да өз құқықтарын 
сақтауға тырысты. 
X-XII ғасырларда Қарахан 
мемлекетінде дамыған 

жүктеу/скачать 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: