20 балл Инженерлік геологияны ғылым, оның негізгі салалары, басқа ғылымдармен байланысы ретінде анықтаңыз. Геологияның дамуының негізгі кезеңдері
Тау компасымен жұмысты көрсетіңіз. Тау жыныстарының жатыс элементтерін анықтау
жүктеу/скачать 87,29 Kb.
|
1 GEOTEKhNIKA (1)
| 22. Тау компасымен жұмысты көрсетіңіз. Тау жыныстарының жатыс элементтерін анықтау
Далада пайда болу элементтерін өлшеу үшін арнайы құрылғы - тау компасы қолданылады. Ол созылу сызығының азимутын (немесе жай созылу азимутын), құлау азимутын және құлау бұрышын өлшеуге мүмкіндік береді. Компастың магниттік көрсеткісі әр рельефте анықталған магниттік ауытқу шамасындағы шындықтан өзгеше болатын магниттік азимуттарды өлшейді. Өлшеу нәтижелерін геологиялық картаға немесе схемаға қолданған кезде магниттік ауытқуды ескеру қажет. Тау компасының негізі екі ұзын және екі қысқа қабырғалары бар тіктөртбұрыш түрінде болады. Ұзын қабырғалар компас лимбінің Солтүстік-Оңтүстік сызықтарына, ал қысқа қабырғалары Шығыс–Батыс сызықтарына параллель орналасқан. Корпуста 360° - қа бөлінген лимбасы бар дөңгелек қорап бекітілген. Аяқтың нөлдік бөлінуі С әрпімен сәйкес келеді (Солтүстік). Бөлімдерді санау сағат тіліне қарсы жүргізіледі. Корпустың ортасындағы сымның ұшында Болат магниттік көрсеткі бар. Жебенің жоғарғы жазықтығы компас шкаласымен бірдей деңгейде. Жұмыс істемей тұрған кезде көрсеткі бір ұшымен сымға кигізілетін, ал екінші ұшы корпустың оңтүстік-батыс шетіне шығарылып, бұранданы басқаратын арретир тұтқасымен бекітіледі. Көрсеткі тек жұмыс уақытында босатылады. Компас көрсеткісінің астында шпагатқа тіке-клинометр орнатылады, ол компастың тік күйінде ғана еркін қозғалады. Компастың түбінде клинометрдің жартылай шеңберлі шкаласы бар. Бұл шкала бойынша градусты санау нөлдік позициядан екі қарама-қарсы жаққа өтеді. Жебеден басқа компастың барлық бөліктері магниттік емес материалдардан жасалған: алюминий, жез, қола немесе пластмасса. Компасты сақтау және тасымалдау кезінде әйнекті қорғау үшін компастың дөңгелек қорабына қақпақ қойылады. Жатыс элементтері кеңістіктегі тау жыныстарының қабаттары мен қабаттарының орнын анықтайды. Тау жыныстарының жатыс элементтері: Бұл құлау сызығы, құлау бұрышы және созылу сызығы. Созылу сызығы-қабаттың қабаттасу жазықтығының (мысалы, шатырдың) көлденең жазықтықпен қиылысу сызығы. Құлау сызығы созылу сызығына перпендикуляр, қабат жазықтығында орналасқан және оның құлауына (төменге) бағытталған. Іс жүзінде бұл сызықтың көлденең жазықтыққа проекциясы өлшенеді. Қабаттың құлау бұрышы-көлденең сызық пен құлау сызығы арасындағы бұрыш. Ол 0-ден 90-ға дейін өзгереді .Кейде көтерілістің азимуты да ерекшеленеді-құлау азимутына қарама-қарсы. Шөгінді тау жыныстарының жатуы олардың кеңістіктегі орнын, яғни жарық елдеріне және көлденең жазықтыққа қатысты орналасуын, сондай-ақ олардың қоршаған тау жыныстарымен байланысын білдіреді. Тау жыныстарының жатуының екі түрі бар: қалыпты (бұзылмаған) және қалыптан тыс (бұзылған), ал екі немесе бірнеше тау жыныстарының өзара орналасуы бойынша дауыссыз және келіспейтін жатыс ерекшеленеді. Тау жыныстарының қалыпты орналасуы горизонтқа 1-2° бұрышпен қабаттардың көлденең немесе көлбеу орналасуымен сипатталады. жүктеу/скачать 87,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|