2014 ж шілде, №3 (35) Журнал 2005 ж. қантардан бастап шығады
жүктеу/скачать 1,93 Mb. Pdf көрінісі
|
Кемпірқосақ секілді сан құбылған, арбасқан.(«Махаббат пен қаратас», 103 б.). Кемпірқосақ алыстан қарасаң, сан түрлі түсі анық аңғарылмай көз алдайды. Ақ болып көрінген түсі көк, ал көк деп ойлағанымыз қызыл болуы əбден мүмкін. Сөз мағынасы да дəл сол кемпірқосақ тəрізді. Орынды жұмсамасаң, орынды ұғынбасаң опық жейсің. ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 17 14. Мəз болсам да қиялдағы елеске. Жас баладай көкке қарап қуанып. («Мəз болсам да қиялдағы елеске», 24 б.). Сəби көңілі пəк, еш дақсыз болады. Не болса соған сеніп, жамандық атаулыдан бейха- бар, алаңсыз тіршілік кешеді. Қиялдағы елеске алданған ақын көңілі де жас сəбидей кіршік- сіз. 15. Ал, егерде кеудем толы күл болса, сол күлдей ғып өшіріңдер мені де. (29 б.). Күл – ол сөнген оттың бықсып қалған қалдығы болғандықтан, ол қайта жануға қау- қарсыз. Тек керексіз зат күйінде тозаңға айналады. Сондықтан ақын кеудемді жансыз дүние- ге баласаңдар, мені де өмірден қол үздіріңдер дейді. 16. Сол моншақтай мөлдіреп. Сол тамшыдай дір қағып Мен қараймын елжіреп, Сен қарайсын ұрланып. («Көк балауса егілер», 10 б.). 17. Ірмелесің төбемде. Керуендей жүгі ауған.(«Ұшқыр болсаң қара бұлт» 12 бет) 18. Бала гүлдей құлшынайын, Құлшынайын, біршығайын. («Тау баурайында», 13 б.). 19. Келгенде мезгіл тағы алдай. Сараңдық берген тағамдай. («Бұйығып өтпек күндерге», 25 б.). 20. Найзағай секілді от өрген. Денемді шарлайды қызылқан. («Жүрек», 28 б.). 21. Екі бүйірім- егіз қынап секілді, Төрт жүзі бар екі қанжар мендегі. («Екі бүйірім- егіз қынап секілді», 33 б.). 22. Зал ортайып барады-тесік қазан секілді. Жыр ортайып барады-несіп-тағам секілді. («Зал ортайып барады», 45 б.). 23. Тəтті сөзден- ақыл, ой ауырады, Тəтті жеген сəбидің тісіндей боп. («Тым ащы айтсам кейіме», 49 б.). 24. Жігіт атын тұтқанмен көрпе қылып, асы біткен аяқтай төңкеріліп, қызартыпты бет жүзді бояудай ғып, нені мықтап жасырсақ сол көрініп. («Жақсы десе- жылынып жүрек жібіп», 52 б.). 25. Жарылсын ол бір тамшы жастай ыршып, Сүйтіп бəрін өзімнен бастайыншы! («Төкші,төкші, домбырақоңырүнді», 64 б.). 3. Қорытынды. Жасөспірімдердің өмірге көзқарастарын қалыптастыруға, адамгершілік, патриоттық сезімін күшейтуге жол ашатын Жұмекен сынды ақын-жазушылардың өлмес, өшпес туынды- ларын əр жас оқырманның жүрегіне жеткізу кітапханашылардың абыройлы міндеті, бүгінгі күннің басты талабы. Қазақ ақыны Əбділда Тəжібаевтың сөзімен өрнектер болсақ, «Жұмекен поэзиясы-біздің ұлттық мақтанышымыз, біздің енді ашылар алтын сандықтарымыздың бірі. Ешкімге ұқсамайтын ақынның əрбір шумағы тың қазыналар. Мен поэзияны жақсы түсінетін талантты жас сыншыларды осы алтын сандықтағы асыл байлықтарды ашуға шақырамын». Əдебиет тізімі Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: «TST- company», 2006. Қоңыров Т. Қазақ теңеулері. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 1978. – 192 б. Нəжімеденов Ж. Өлеңдер мен поэмалар. – Алматы: «Ан Арыс» баспасы, 2010. – 288 б. ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 18 УДК 82:81–26 АҚЫН МҰХТАР ШАХАНОВТЫҢ ПОЭЗИЯСЫ ТІЛІНДЕГІ АЙШЫҚТАУ ТҮРЛЕРІ Есіркепова К.Қ., филология ғылымдарының кандидаты, доцент, ҚМПИ Қанапина С.Ғ., филология ғылымдарының кандидаты, доцент, ҚМПИ Болысова С.Б., 3 курс студенті, ҚМПИ Қостанай қ., Қазақстан Аннотация Ғылыми мақала ақын М.Шаханов поэзиясы тіліндегі айшықтау түр- лерінің стильдік кызметін анықтауға арналған. Мақалада ақын тіліндегі эпитет,метонимия,кейіптеу тəсілдерінің қолданыс ерекшелігі қарастыры- лады. Аннотация В статье рассматриваются особенности эпитетов, метонимии, олицетворения в поэзии М. Шаханова. Также раскрываются стилистичес- кие особенности, образность, мотивация их использования. Abstract In article features of epithets, embodiments in M. Shakhanov's poetry are con- sidered. Also stylistic features, figurativeness, motivation of their use reveal. Түйінді сөздер: ұлт, рух, отан, қазақ, дала. Ключевые слова: нация, дух, Родина, казах, степь. Key words: nation, spirit, Homeland, Kazakh, steppe. 1. Кіріспе. Əр оқырманның əдеби дүниеден іздейтін өз жоғы бар. Соны тапқанда ғана оның руха- ни шөл қатасы тарқап, мейірі қанғандай болады. Мысалы, туған ел, ару атамекен, бабалар ру- хы, ақ шариғат, əз махаббат, сағым көмкерген самиян дала – Мұхтар Шахановтың Талайдан бері таусыла жырлап келе жатқан жеңсік тақырыптары. Алғыр ақын кең байтақ қазақ дала- сының өткенін жырласын мейлі, біртұтас ұлт, біртұтас ммлекет болған халық пен өлкенің қай бұрышындағы оқиғаны да ешбір алаламай бірдей толғанып, бірдей тебіреніп, тұтас жыр- лады. Ақын белгілі бір ғасырдың белгілі бір оқиғаларын тек ұлттық шеңберде ғана қарамай, оны ел мен жер, жер мен көк, адам мен қоғам, заман мен тарих мыйдай араласып кеткен жал- пы əлемдік болмыстық кеңістікте бейнелейді. Əлемдік болмысты шашыратпай ұстап тұрған құпия заңдылықтарға шұқшияды. 2. Талқылау. Айқындау, яғни эпитет – заттың, құбылыстың айрықша сипатын, сапасын анықтай- тын суретті сөз. Эпитет – адамның, заттың, құбылыстың бір белгісін: сырын, сипатын, қасие- тін атап көрсететін сөз, бірақ осы қызметте келетін жай анықтауыш сөзден эпитеттің айыр- масы бар. Жай анықтауыш заттың, құбылыстың, адамның өзіне тəн қалыпты сынын (белгі- сін, қасиетін, түрін, түсін т.б.) білдірсе, эпитет өзі атайтын белгіні бейнелеп көрсетеді. Қазақ тіліндегі тұрақты эпитеттің тілдік табиғатын арнайы қарастырған Г.Ө. Мұха- метқалиеваның кандидаттық диссертациясында эпитетке былайша анықтама беріледі. «Эпи- ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 19 тет дегеніміз – екі немесе одан да көп компоненттен тұратын, өзара қабыса байланысқан, көркем бейнелі, образды сөз тіркесі». Демек, эпитет – адамның не заттың, не табиғат құбылыстарының өзгеше белгілерін көрсету, олардың бейнесін оқушылардың көз алдына елестету, ой – қиялына əсер ету үшін қолданылатын көркем сөз образы. Академик М. Балақаев өз еңбегінде: «Суреткердің өз – өзіне тəн тіл шеберлігін сөздің көркемдік қасиетін талдағанда сөз бен образ арасындағы осы бір стильдік нəзіктікті яғни же- ке сөздердің қолданылуындағы ерекшеліктердің бəрі жиналып келіп тұтас контекстік мəн алатындығы, ойды бейнелі, нақты, шынайы көрсету үшін эпитетсіз елестету мүмкін емес» – деп өте ұтымды тұжырым жасаған. Қазақ тіліндегі эпитеттер басқа тілдегі сияқты негізінен зат есімнен, сын есімнен, есімше, көсемше етістіктері арқылы жасалады. Эпитет туралы А. Байтұрсынов өзінің «Əдебиет танытқыш» атты еңбегінде: «Бір нəр- сені көптен айырып, көзге көбірек түсіретін етіп айтқымыз келгенде ол нəрсенің атына ай- қын көрсететіндей сөз қосып айтамыз, сондықтан айқындаудың өзге түрі көркейту деп айты- лады» – деп эпитетке анықтама берді. Көркейту дегеніміз – эпитет термині ретінде алынған. Эпитет жайында айтылып жүрген теориялық пайымдауларда əлі күнге дейін бірізділік жоқ сияқты. Мысалы, Л.И. Тимофеев: «Кең мағынада қандай болса да бір ұғымды анықтап, айқындап, сипаттап жəне тағы басқа тұратын əрбір сөз эпитет болады. Бізде осы уақытқа дейін эпитет – көркем анықтауыш, реңді, бейнелі жəне тағы сол сияқты, ал жай анықтауыш сөз болғанда мұндай көркемдік болмайды деген есеппен, эпитет деген ұғымды (көркем анық- тауыш) анықтауыш сөз деген ұғымнан бөліп қарауға жиі ұмтылу бар...бұл бөлу бұрын ескер- тілгендей, поэтикалық тілді ерекше, бейнелі деп қарау талабына байланысты. Біздіңше бұл дұрыс емес», – дейді. Кез келген сөз жеке тұрып та не болмаса алдынан, артынан анықтайтын сөздермен ке- ліп те бейне жасай береді. Олай болса, эпитет – бейнені айқындап, көріктеп тұратын көріктеу құралы. Р. Сыздықова: «Эпитет – адамның, заттың, құбылыстың, бір белгісін, сырын, сипа- тын, қасиетін атап көрсететін сөз, бірақ осы қызметте келетін жай анықтауыш сөзден эпитет- тің айырмасы бар. Жай анықтауыш заттың, құбылыстың, адамның өзіне тəн қалыпты сынын (белгісін, қасиетін, түрін, түсін т.б.) білдірсе, эпитет өзі атайтын белгіні бейнелеп көрсетеді, өйткені бұл белгі сол заттың, адамның, құбылыстың, табиғи қалыпты белгісі емес», – дейді. 1. Танысты олар. Сол таныстық сыйластыққа ұласты. Апта өтпей-ақ қос кеудеден қимас сезім гүл ашты («Жанерке», 25 б.). Қимас сезім – екі адамның ұштасып жатқан сезімдерінің бірінен-бірі алшақтағанда оянатын сезімінің ерекше сəті. 2. Сəбилік шақ! Сүттей аппақ кезең бұл («Достық өлкесінің заңы», 27 б.). Сүттей аппақ кезең – сүт – ең киелі тағам, ал ақ түсі - адалдықтың, пəктіктің белгісі, яғни ақын бұл жолдарда, сəбилік шақты – періштелік кезеңге балайды. 3. Дала жатыр қызыл қанға боялып, Егер бүкпей баяндасам шындықты Рухы – өр, Тəні – бекем, Бұл бір қайсар халық екен Тірліктен де артық қойған бірлікті («Шыңғыс хан қателігі немесе жеңілген жеңімпаз хақындағы Отырар дастаны», 121 б.). Бұл өлең жолдарында, қызыл қан – Отырар даласындағы соғыстан кейінгі жердің беті қызыл қанға малынып жатқандығы көрсетіледі, ал қайсар халық деп, Отырар халқының тір- лігінен бірлігі мықты халық екендігі баяндалған. ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 20 4. Қырын келген ол ма, əлде ғасыр ма. Уыз шақта, Жиырма тоғыз жасында Шоқан солай екінші өмір бастады. Ең айдарлы жұлдызынан айырылды Аңқау қазақ аспаны («Құлыптас кепиеті немесе кері тебу заңы», 52 б.). Бұл өлең жолдарында ақын, аңқау қазақ деп, халықтың төмендігін емес, Шоқандай асыл тұқымынан айырылып қалған ел мағынасында айтқан. 5. Міне, қызық, ылғи бойын зорайтқан соң күліп алдан, Пайымсыз жұрт орташаны биік қойған ұлылардан («Ұлылар мен орташалар», 96 б.). Бұл өлеңде, пайымсыз жұрт деп, ұлы тұлғаларды шетке ысырып тастап, төмендерді жоғары қоятын, заманды қолдан өзгертетін адамдар хақында айтылған. 6. Адамдарды малдық сана жетекке алған шағында Жəне олардың қалуы үшін өз міндеті сабында, Тəңір ойын жолбарыстың көзі арқылы қабылда... («Гималай жолбарыстары немесе малдық сана туралы мұң», 96 б.). Малдық сана деп, ақын, адамдардың санасызданып, өз билігі қалуы үшін əртүрлі əрекетке баратындығын баян еткен. 7. Тұс-тұсынан мақтау сөздер құлағанмен көшкін боп, Əлі күнге жағымпазын жазалаған ешкім жоқ («Бесінші еркек», 93 б.). Бұл өлеңде ақын, қазіргі таңда жоғарыда отырған адамдарға мақтау сөздер не жағымпаздық көп атылса да, бұл əрекеттің жазалаусыз қалатынын айтады. 8. Ұсақ құсты көргенде төзе алмайтын Сұңқар деген – тіршілікке нағыз іңкəр дарындар («Барселона əуежайындағы сұңқар- лар», 64 б.). Ұсақ құс – бұл өлеңде, дарынсыз адамдар, сұңқар – дарынды жандар ретінде алынып, салыстырмалы түрде қарастырылған. 9. Қиялына атар таңнан таң-тамаша күй еніп, Кең далаға көз тастайды терезеге сүйеніп («Жанерке», 26 б.). Кең дала – шеті мен шегі жоқ, қиырсыз жер беті бейнеленген. 10. Мұңыңды ұғар жан табудан не бар екен қымбатты, Көк теңізді кешіп барып, алауланып күн батты («Ла Валетта маңындағы түн немесе қасиет мұнарасы», 32 б.). Көк теңіз – тұнық, мөлдір су жəне оны асып өткен күнді бейнеленген. Ауыстыру мағынасында қолданылатын поэтик тілдің бірі – метонимия. Метафора екі нəренің арасында тек ұқсастығы ғана болып ауыстырылса, метонимия екі нəрсенің арасында белгілі бір байланысы болады да, сондықтан, біріншісінің орнына екінші нəрсені алмасты- рып айтады. Мұнда екі нəрсені бір-біріне баламайды да, теңемейді де, тек бірінің орнына екіншісін қолданады. Метонимияның жасалу жолдары жалпыға бірдей, сондықтан, қазақ ті- лінде былай жасалады деп айрықша тоқтауды керек етпейді. Екі нəрсенің алмастырылып, бірінің орнына екіншісі айтылып, бірі арқылы екіншісін ұқтырудың түрі көп. «Мен екі аяқ ас іштім» – (асының орнына ыдысын); алмастырып айту- лары – бəрі де метонимия. Өмірдегі іс-əрекет, не əртүрлі бір-бірімен байланысты өмір құбы- лыстары қанше көп болса, алмастырылып айтылатын нəрселер де сонша көп болуы мүмкін. Демек, оларды байланыстарының түріне қарап жіктеу мүмкін емес. Метонимия – əдемі, əсер- лі, көркем сөйлеудің тағы бір ұтымды құралы. Кез келген суреткер халықтың бай тілін кере- гінше пайдаланып өз қажетіне жаратады. Тілдегі дайын, бар үлгілерге сүйене отырып, солар- ға ұқсас құрылымдар жасайды да, ең қажеттілерін талғап, таңдап, сұрыптап алады. Суреткер метонимияны қолданудағы басты мақсат – ол ойды бейнелі де көркем, əсерлі де тартымды, эмоционалды – экспрессивті бояуын қанық етіп жеткізеді. ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 21 Қазақ ғалымдары А. Байтұрсынов, Қ. Жұмалиев, І. Кеңесбаев, Ə. Қайдаров, Р. Сызды- қова, Ғ. Мұсабаев, К. Аханов, А. Ысқақов, Ə. Қасенов, З. Қабдолов, Т. Қоңыров, Р. Барлыба- ев, Б. Хасанов, Л. Нұржекеева жəне тағы басқалары метонимия мəселесіне арнайы, екінші өзінің зерттеу объектісінің қатысына қарай тоқталып, оның жеке ғылыми – лингвистикалық объект есебінде танылуына өз үлестерін қосты. Қазақ тіл білімінде метонимияға берілген анықтамалар бірізді емес. Ең алғаш рет қазақ халқының ірі ғалым – лингвисі, əдебиет зерт- теушісі, түрколог А. Байтұрсынов метонимияның əдеби шығармалар үшін айрықша мəні бар екендігін атап көрсете келіп, былай түсіндіреді: «Арасында жақындығы бар екі нəрсенің атын ауыстырып, бірінің орнына бірін айту, ондай ауысу алмастыру деп аталады». І. Кеңес- баев пен Ғ. Мұсабаевтың анықтауынша, бір сөздің орнына екінші бір сөздің ауыс қолданы- луынан шығатын іргелес ұғым метонимия деп аталады”. Академик З. Қабдоловтың тілімен айтсақ: «метонимия өзара шектес заттар мен себептес құбылыстардың, өзара байланысты ұғымдар мен шартты сөздердің бірінің орнына бірін қолдану». Ал, Қ. Жұмалиев былай деп анықтама береді: «Не құбылыстың бір жағы, не аттары алынып, өз мағынасында емес, екінші мағынада араларындағы жақындығымен бірінің орнына екіншісі алмастырылып қолданылса жəне сол құбылысты түгел көрсете алса метонимия дейді». Жалпы, метонимия тілімізге, жа- ңа сөз қоспайды, бұрыннан бар, қолданыста жүрген сөзге жаңа мағына беріп, оның мағына- лық аясын кеңейтеді», – деп зерттеуші – ғалым К.Қ. Есіркепова 1960–1980 жылдардағы əйел – ақындар поэзиясының тілі (Ф. Оңғарсынова, М. Айтқожина, А. Бақтыгереева, К. Ахметова шығармалары негізінде)» атты монографиялық еңбегінде метонимия құбылысына тоқталып өтеді. Метонимиялар мынадай іргелестік, шектестіктер негізінде тууы мүмкін: 1. Қимыл, əрекет пен оның нəтижесінің шектестігі. Мысалы, бояу, егеу, сайлау, жай- лау сияқты сөздер əрі қимыл атаулары, əрі зат атаулары болып екіжақты қызмет атқарады. Бұлар алдымен іс – əрекет атауы болып қолданылған да, кейін соның нəтижесі ретінде зат- тық сипат алған. 2. Зат пен оның ішкі мазмұнының шектестігі. 3. Материал мен одан жасалған заттың шектестігі. 4. Жалқы есімдердің оларға қатысты қимыл-əрекет атауларымен байланыстылығы. Қазақ тілінде кейбір кісі аттары мен жер-су атаулары есімге айналып, белгілі сөздердің кон- текстік синонимі ретінде жұмсалады. 5. Сапалық сын есімдер мен олардың заттанған мағыналарының байланыстылығы. Мұны түсті білдіретін қызыл, ақ, көк, қара сияқты сапалық сын есімдердің заттанған мағына- ларымен шектестігінен айқын көреміз. 6. Автор мен оның шығармасының, болмаса шығарма аты мен оның ішкі мазмұнының байланыстылығы. 7. Іргелес заттық ұғымдардың шектестігі. 8. Жалқы есімдердің бір – бірімен шектестігі. З. Қабдолов «Сөз өнері» атты еңбегінде былай деп анықтама береді: «Алмастыру, яки метанимия – өзара шектес заттар мен себептес құбылыстардың өзара байланысты ұғымдар мен шартты сөздердің бірінің орнына бірін қолдану». «Метонимия» термині алғаш рет б. з. д. 384–322 ж. аралығында, яғни б. з. д. IV ғасыр- да айтылады. Лингвистер метонимияны екі бағытта қарастырған. Бірінші бағыттағылар мето- нимияны троптар жүйесіне жатқызып, оның семантикалық жəне стилистикалық ерекшелікте- рін ғана қарастырады. Екінші бағыттағылар сөз мағыналарының тарихи өзгеруіне байланыс- ты пайда болған деп, метонимияны жəне метономиялық қолданыстарды көп мағыналыққа (полисемияға) негіздеп қарастырады. Қазақ тіл білімінде метонимияға берілген анықтамалар бірізді емес. Мəселен, І. Ке- ңесбаев пен Ғ. Мұсабаевтың анықтауынша, «Бір сөздің орнына екінші бір сөздің ауыс қол- данылуынан шығатын іргелес ұғым метонимия деп аталады». Академик З. Қабдоловтың тілі- мен айтсақ, метонимия «өзара шектес заттар мен себептес құбылыстардың, өзара байланыс- ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 22 ты ұғымдар мен шартты сөздердің бірінің орнына бірін қолдану». Ал Қ. Жұмалиев былай деп анықтама береді: «Не құбылыстың бір жағы, не аттары алынып, өз мағынасында емес, екінші мағынада араларындағы жақындығымен бірінің орнына екіншісі алмастырылып қолданылса жəне сол құбылысты түгел көрсете алса, метонимия дейді». «Метонимия дегеніміз – белгілі бір заттар мен құбылыстардың сыртқы жəне ішкі мəн – мағынасының реалды байланысты- лығына қарай алмастыру амалы» дейді. Қазақ халқының ірі ғалым – лингвисі, əдебиет зерттеушісі, дарынды ақын, аудармашы А. Байтұрсынов та метонимияның əдеби шығармалар үшін айрықша мəні бар екендігін атап көрсете келіп, былай түсіндіреді: «Арасында жақындығы бар екі нəрсенің атын ауыстырып, бірінің орнына бірін айту төмендегі түрі болса, ондай ауысу, алмастыру (яғни метонимия) деп аталады». Мұхтар Шахановтың «Эверестке шығу» өлеңдер жинағындағы метонимиялардың қолданысы: 1. Бірақ,бірақ талайлардың бақыты алыс сорынан, Бұл кез келген бөріктінің келе бермес қолынан («Əйелдер», 16 б.). Өлең жолдарында, бөрікті – ер адам мағынасын білдіріп тұр. 2. Бөлме толы жақтырмаған көздерге Пысқырып та қарамай Оғы болмай атуға, Қарттар жағы наразы тіл қатуда: («Мен қыз үшін ұялдым», 54 б.). Бұл өлең жолында, көздер – көптеген адамдар деген мағынада қолданылған. 3. Көздер барда қадалатын тамсана Шын сұлулық қалмақ емес назарсыз («Тарысы бар аймақтың», 56 б.). Бұл өлең жолында, көздер – көптеген адамдар деген мағынада қолданылған. 4. Сорласа жұрт рухсыздан сорлайды. Қырандардан биік қойсақ торғайды, Отанды кім торғайлардан қорғайды? Рухсыздың, қайырсыздың баюы, Бəлкім, ертең ұлтымығы зор қайғы («Жаңа қазақтар немесе рухани байлықсыз да мем- лекет құруға болады деп ойлайтын жас бизнесменге хат», 47 б.). Ақын қазіргі заманғы рухсыздық мəселесін қозғайды, биік тұлғалардың тасада қалып қоятындығын, ал рухсыз жандардың жоғары тұратын заман болғандығын ашына баяндайды. Кейіптеу табиғат құбылысытарына жан бітіріп суреттеу үшін қолданылса, екіншіден кейіптеуді метафора арқылы тереңдету ойдың поэтикалығын арттырады. А. Байтұрсынов: «Жансыз нəрсені жанды нəрсенің күйіне түсіріп тұрпаттау» десе, Қ. Жұмалиев: «Жараты- лыстың жансыз нəрселерін жанды нəрселердей етіп, жандылардың істейтін амалдарын істет- кізіп суреттеу» деген Мұхтар Шахановтың «Эверестке шығу» өлеңдер жинағындағы кейіптеулердің қол- данысы: 1. Күле қарап төбеден ай қабақ құз, Көп сырластық, көп жырды қайталаппыз («Жароков көшесіндегі кездесу», 59 б.). Құз – таудың биік шыңы, тік жартас. Ақын, ойға берілгенде, жаны құлазығанда, жа- нына жақын сырласы болатын таудың шыңын жан бітіре бейнелейді. 2. Қара сақал қара бұлт қасын керіп, Қара нөсер құды-ай бір шелектеп кеп («Жароков көшесіндегі кездесу», 59 б.). Ақын өлеңде, бұлтты қара сақалды, қасын керген ашулы, қатыгез адам секілді етіп бейнелеген. 3. Сол қателік Сіздің жерден тапқан екен жалғасын, Ызалы уақыт төбеңізден көтеріп тұр балғасын («Құрметсіз, шыншыл тұлғалар не- месе Түрік қағанатының құлауы», 85 б.). Қателік жасағанда адам оны байқамайды. Тек, қателігі алдына мəселе болып оралған- да ғана түсінеді. Бірақ, ол кезде бəрі кеш, артта қалған уақытты кері қайтара алмайды. Ақын уақытты сол себепті ызалы етіп көрсетеді. ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 23 4. «Бақыт деген немене бұл, немене екен, немене, Көрсет маған, құшақтайын, көтерейін төбеме» Деп едім мен, дəл сол сəтте ойы, бойы сымбатты Əбден қажып шашы ағарған ШЫНДЫҚ келіп тіл қатты: («Бақыт геометриясы», 87 б.). Ақын, шындық толық орнай алмаған заманды, шындықты іздеп шаршаған адам бей- несін ашық көрсеткен. Өлеңде, ақын өзінің бейнесін шындық арқылы ашқан сияқты. 5. Қан төгуді аңсапты құшырлана: Ішке теуіп анамды өлтіріпті Алдын кесіп өткені үшін ғана. Кеудесіне игілік мақсат тұнып, Бұлақ ағып жатыпты сақ-сақ күлді («Жаңғырық немесе Ақсақ Темір қалай бастал- ды», 135 б.). Өлең жолдарында, хан бейнесі жəне оның қайырымсыздығы, қатігездігі бейнеленген. Алдын кесіп өткені үшін ғана жүкті əйелді өлтірген ханға ағып жатқан бұлақта қосылғандай сақ-сақ күлді деп жан бітіреді. 6. Төменде таудың өзені жатты гүрілдеп, Жапырақ біткен дірілдеп Ай тұрды жүзі күлімдеп, Менің де жаным нұрланып («Танакөз», 149 б.). Қызға ессіз ғашық жігіттің қызды түн жамылғанда тағатсыздана күтуі, жапырақ біт- кен қосылып, айдың жүзі күлімдеп, күш беріп тұрғандай көрсетілген. 7. Сан орманның тамашасын тауысқан, Əн шырқады ала қанат сауысқан. Жапалақ та əн шырқады толғана, Кезек əзер жеткен кезде қарғаға, Маңдайына алақанын жастана, 8. Осы сəтте Бұлбұл əнге басты бір, Қарт тоғайдың елестетіп жастығын («Сенім патшалығы», 228 б.). Тыңдаушылар қалғып кетті, масқара («Сенім патшалығы», 228 б.). Ақын, бұл өлең арқылы айтқысы келгені,құстардың барлығын жарыстыра əн салды- рып, адамдардың бақталастығы секілді көрсеткен. Өлеңнің түйіні, жұртты қанша аузына қаратам деп талпынғанмен, түбінде халық өз таңдауын дұрыс жасайды. 3. Қорытынды. Қорыта келе, Мұхтар Шаханов ақындық мұратын ұлт мүддесі үшін тынымсыз күрес- пен тығыз байланыстырған қаламгердің өр екпінді поэзиясын күрескер рухты өміршең жыр- лары деп бағалаймыз. Əдебиет тізімі Есқараева А.Д. З. Шүкіровтің поэзиялық шығармаларындағы метафоралық қолданыстар: фи- лология ғылымдарының кандидаты ғылыми дəрежесін алу үшін дайындалған диссертация авторефе- раты. – Астана, 2002. – 30 б. Есіркепова К.Қ. 1960–1980 жылдардағы əйел – ақындар поэзиясының тілі (Ф. Оңғарсынова, М. Айтқожина, А. Бақтыгереева, К. Ахметова шығармалары негізінде). – Қостанай: ТОО «Центрум», 2010. – 153 б.). Құлиев Ж. Жыр мұхитының жүрдек кемесі // «Ана тілі»: газеті №10. Наурыздың 13-і, 2003 ж. Қабдолов З. Сөз өнерію – Алматы: «Қазақ университеті», 1992. – 350 б. Қалиев Ғ., Болғанбаев Ə. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. – Алматы: «Сөздік - Словарь» баспасы, 2006. – 264 б. Қанапина С.Ғ. Қазақ тіліндегі мақал мəтелдердің танымдық бейнелілігі (Мұстафин Ғ., Мұқа- нов С. шығармалары негізінде). – Қостанай: ТОО «Центрум», 2010. – 180 б.). Нұржекеева Л. Метонимияның лингвистикалық табиғаты. – Алматы, 2004. – 78 б. ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 24 УДК 81-139 ТИПОЛОГИЯ ВЫРАЖЕНИЯ СПЕКТРОВ ЦВЕТА В АНГЛИЙСКОМ, ФРАНЦУЗСКОМ И РУССКОМ ЯЗЫКАХ Оспанова А.С., профессор, доцент кафедры иностранных языков, КГПИ Сатмагамбетова Р.С., студентка 4 курса, КГПИ, г. Костанай, Казахстан Аннотация Мақала əр түстің спектрінің типологиялық зерттеуіне ағылшын, француз жəне орыс тілдерде арналды. Түстің белгісі категоризациялауының мəселесінің қағидалы қисыны ұсынылып, əлемнің əр түстің суреті, символи- касы үш тілде қаралды. Мақалада ұқсас жəне алшақтық қорытындысы əр түстің белгісі салыстырылды, əр түстің семантикалық талдауы көркем əдебиеттің мəтінінің материалында алқындырылды. Аннотация Статья посвящена типологическому исследованию цветового спект- ра в английском, французском и русском языках. Предлагается теоретичес- кое обоснование проблемы категоризации цветообозначения, рассмотрена цветовая картина мира, символика цвета в трех языках. В статье проведен анализ сходств и расхождений в обозначении цветовых оттенков в сравни- ваемых языках, сделан семантический анализ цветообозначений на материа- ле текстов художественной литературы. Abstract The article is devoted typological study of the color spectrum in the English, French and Russian languages. The theoretical justification of problem of categorization of color signs, considered color picture of the world, the symbolism of colors in three languages. The article analyzes the similarities and differences in naming colors in the compared languages, semantic analysis is done on the mate- rial of color signs in fiction texts. Түйінді сөздері: түстің белгісі, түстің категоризациялау, символика, əлем- нің əр түстің суреті, семантикалық талдау. Ключевые слова: цветообозначение, категоризация цвета, символика, цве- товая картина мира, семантический анализ. Key words: color terms, color categorization, symbols, color picture of the world, semantic analysis. 1. Введение. Цвет имеет огромное значение в жизни современного человека. Зачастую от него на- прямую зависят настроение, эмоции и даже физическое самочувствие людей. Понятно, поче- му столь популярны исследования в области цвета у психологов. Однако, рассматривая те или иные аспекты, специалисты зачастую игнорируют глубинный, исторический и культур- ный опыт человека, которому свойственно постоянное стремление называть предметы и явления, которые его окружают. Цветовая картина мира не является исключением. Поэтому у лингвистов цветонаименование – одна из самых популярных лексических групп. Языкове- ды, типологи и этимологи исследовали десятки языков и пришли к выводу, что существует ряд универсальных черт в системе цветообозначения. Кроме того, различные отношения к ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 25 тому или иному оттенку отражаются в образных выражениях, идиомах и поговорках, суще- ствующих в языке. Именно эти факты и обосновывают выбор темы данной статьи, ее актуальность и зна- чение для лексикологии в частности и для филологической науки в целом. Работа вносит определенный вклад в плане изучения способов выражения цветовых оттенков в русском, английском и французском языках, содержащих в своей семантике элемент цветообозначе- ния, что и определяет ее теоретическую значимость. Практическая значимость состоит в воз- можности применения результатов исследования в курсе лексикологии, при создании спец- курсов и учебных пособий, а также при практическом изучении лексики по теме «Цвето- обозначение». Целью данной статьи являются исследование единиц, содержащих в своей семантике элемент цветообозначения, анализ способов выражения цветовых оттенков в русском, английском и французском языках и разработка методических материалов по теме. 2. Материалы и методы. В ходе исследования были изучены материалы различных зарубежных и отечествен- ных лингвистов, в том числе и научные статьи, диссертации ученых. Были использованы лингвистические приемы и методы исследования: –метод сравнительно-сопоставительного анализа; –социолингвистический метод корреляций языковых явлений французского, англий- ского и русского языков; –дескриптивный метод; –инхронно-диахронный подход; –трансформационный метод; –метод сплошной выборки –семный анализ. 3. Результаты и обсуждение. Языковая картина мира, представляющая собой совокупность представлений об окру- жающем мире, о ценностях, нормах, менталитете собственной культуры и культуре других народов, отличается своеобразием в каждой культуре. По мнению Ю.Д. Апресяна, «каждый естественный язык отражает определенный способ восприятия и организации (концептуали- зации) мира. Выражаемые в нем значения складываются в некую единую систему взглядов, своего рода коллективную философию, которая навязывается в качестве обязательной всем носителям языка...» (Апресян Ю.Д., 1974, 367 c.). В формировании картины мира язык не выступает в качестве самостоятельной креа- тивной силы и не создает своей собственной картины мира. Язык является лишь формой вы- ражения концептуального мира человека. В этой связи язык выступает формой овладения, познания мира. В языке отражается и закрепляется многообразие творческой деятельности человека. Результатом такой познавательной деятельности является картина мира. По этому поводу Г.В. Колшанский писал: «Когда говорят, что каждый язык каким-либо образом, но, тем не менее, своеобразно представляет мир в значениях своих единиц (лексика), в особой образности (фразеология), в особой конструкции понятийных категорий (грамматика), то, как правило, это утверждение объясняется тем положением, что языковое значение отдель- ных форм значительно отличается друг от друга по конкретным языкам, что и должно якобы служить основанием для утверждения о различной категоризации мира, другими словами, о создании отдельными языками различных картин мира» (Колшанский Г.В., 1990, 108 с.) Картина мира лежит в основе индивидуального и общественного процесса. Культур- но-национальную картину мира создают номинативные единицы, отражающие быт и нравы, обычаи и поведение людей. К таким единицам относятся мифологемы, образно-метафорич- ные слова, фразеологические единицы, символы и т.д. Через метафоры, сравнения, символы определяется универсальность и специфичность любой национальной картины мира. Совре- менная наука представляет проблему отражения объективного мира человеком и его взаимо- ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 26 действия с ним в виде соотношения двух миров: концептуальной картины мира и языковой картины мира. Языковая картина мира выражает концептуальную картину мира средствами языка, т.е. вербализует ее. Языковая картина мира определяется, по существу, как совокуп- ность «слов, формативов и средств связи между предложениями, а также синтаксические конструкции» (Серебренников Б.А., Кубрякова Е.С., Постовалова В.И., 1988, 216 с.). Цветовая картина мира является неотъемлемой частью концептуальной картины мира, она существует в психике рядового носителя языка. Восприятие цвета у человека сформиро- валось в результате образа жизни и взаимодействия с окружающей средой на протяжении длительного периода исторического развития. Каждый народ, накапливая исторический опыт, начинает смотреть на мир под собственным углом зрения. Следовательно, каждый на- род имеет свой образ мышления, свою языковую картину мира. Способность различать цвета составляет существенную часть возможностей зрительного восприятия человеком окружаю- щего мира. Оценки, нормы, установки человека в значительной степени связаны с цветом. Интерес лингвистики к категории цвета обусловлен рядом причин: во-первых, экстра- лингвистические позиции цвета, существующие в природе, отражаются и в языковой систе- ме, во-вторых, цветообозначения представляют собой сравнительно компактную и легко вы- деляемую лексическую группу, в которой отражается объективное разнообразие цветовой гаммы ((Арнольд И.А., 1990, с. 301). Одной из проблем цветовой картины мира является проблема возможной категориза- ции цвета. Оказывается, традиционное выделение семи цветов спектра не единственный спо- соб категоризации цвета. В науке возникали и другие подходы для решения этой проблемы. Так, Томас Янг разделил цветовой спектр на три основных цвета: красный, желтый, синий. Гельмгольц включил в спектр четыре цвета: красный, зеленый, синий, фиолетовый (Гак, 2000, с. 54–58). Следующей важнейшей проблемой, непосредственно связанной с первой, является проблема универсального восприятия цвета в цветовой картине мира и, соответственно, дальнейшего обозначения универсальных его участков как фрагментов лингвоцветовой кар- тины мира. В решении этих проблем выделяются два основных направления: гипотеза линг- вистической относительности Сепира-Уорфа и теория Берлина и Кея об универсальном ха- рактере эволюции цветонаименований. В изучении отношений между языком и культурой особое место занимает исследова- ние важнейших принципов символизации. Символы, являясь продуктом человеческого со- знания, сопровождают его с самого рождения. Вся символическая деятельность человека связана со знаковой природой языка. Природа символа волновала многих ученых: лингвис- тов, философов, психологов, литературоведов, фольклористов, культурологов, археологов, историков и представителей других областей знаний (Воевода Е.В., 2012, с. 113–123). Символ – это своего рода «банк данных», который включает в себя широкий спектр значений, начиная от имплицитных и кончая семантическими заместителями. Несмотря на то, что всякий символ есть образ, символ имеет более высокий семиотический статус, чем образ, это связано с тем, что символ чаще интерпретируется в контексте культуры (Арутю- нова Н.Д., 1999, 896 с.). Основными цветами, раньше всех появившимися в человеческой культуре, считаются белый, черный и красный. Первые два – свет и тьма, третий – огонь. Позже в Европе основ- ными стали считаться красный – желтый – синий, затем красный – зеленый – синий. Однако первые фундаментальные исследования по теории света появились только в XVII в. – в Англии. Основы современной теории цвета заложили английские учёные Роберт Гук (Micro- graphia, 1665), Роберт Бойль (Experiments and considerations upon Colors, with a letter contai- ning observations on a diamond that shines in the dark, 1664) и Исаак Ньютон (A New Theory of Light and Colour, 1672; Opticks: or a Treatise of the Reflections, Refractions, Inflections and Co- lours of Light, 1704). В соответствии с разработанной И. Ньютоном теорией, количество основных цветов увеличилось до семи: красный, оранжевый, желтый, зеленый, синий, инди- ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 27 го, фиолетовый. Однако в повседневном общении мы непременно добавляем белый и чер- ный цвета, редко упоминаем оранжевый цвет, еще реже – фиолетовый и совсем редко – индиго. Рассмотрим происхождение названий основных цветов и связанные с ними ассоциа- тивные поля. Белый/white/blanc. Английское слово «white» восходит к протоиндоевропейскому *kwid-, сохранившемуся в санскрите в форме śveta – (быть ярким, белым), в славянских язы- ках – свет. В то же время в древнеиндийском языке существовали слова bhālam (блеск) и bhāti (светит, сияет), которые через латинский язык дали романский корень blanc-. А в сла- вянских языках имеются слова белый, бiлий (укр.), bel/beli (словен.), biały (польск.). Франзуз- ское слово «blanc» (blanche) – белый – произошло от латинского «blancus» – «белый», далее из прагерманской формы blangkaz, от которой в числе прочего произошли: франкское «blank», древнескандинавское «blakkr» и немецкое «blank»; все это восходит к праиндоевро- пейскому «bhel» – «сиять». Как в русском, в английском и французском языках имеются совпадающие сравнения – белый как снег/молоко; snow/milk white; il est blanc comme neige. Белые гребни бурунов в русском языке сравнивают с белыми барашками, а в английском языке – с белыми лошадка- ми (white horses). Русская пословица «Корова чёрна, да молоко у нее бело» имеет частичный эквивалент как в английском, так и во французском языке с сохранением образности в це- лом: A black hen lays a white egg (англ.) и Noire poule pond blanc œuf (франц.). Раскалённый добела металл в английском языке называется «white hot metal», причём «white hot» может использоваться и в значении «чрезвычайно впечатляющий, взволнованный» – почти так же, как в русском фразеологизме «довести до белого каления» – привести в состояние исступле- ния, полной потери самообладания. Однако во французском языке подобный эпитет отсутст- вует, вместо него существует выражение «chauffé au rouge», который мы рассмотрим позже. С другой стороны, фразеологизм «шитый белыми нитками» имеет полный эквивалент во французском «cousu de fil blanc», но отсутствует в английском. Еще одним ярким примером сходства использования белого цвета в рассматриваемых языках является Черным по белому написано! / Black and white written! / C’est ecrit noir sur blanc! Подобные совпадения обуслов- лены особенностями обыденно-бытового дискурса: природными явлениями, родом занятий населения. Белый цвет в английской языковой картине мира часто ассоциируется с честностью, добродетелью, добром, радостью. Это во многом объясняется влиянием христианской куль- туры. Говоря о кристально честном человеке, поступающем в соответствии с нормами мора- ли, употребляют (иногда – иронически) выражение «whiter than white» (белее белого). Невес- та на свадьбе, чаще всего, одета в белое («white wedding» – белая свадьба), поскольку белый цвет традиционно символизирует непорочность и чистоту новобрачной. По той же причине до сих пор незамужнюю девушку, невесту иногда хоронят в белом платье («white funeral» – белые похороны). «Ложь во спасение», т.е. ложь, сказанная для того, чтобы не причинить боль, по-английски называется «white lie» (белая ложь). Те же традиции цветообозначения наблюдаются и в русской культуре, однако они не отражены в языке. В то же время колдов- ство «во благо» и в русском, и в английском, и во французском языке называется «белой ма- гией» / white magic / magie blanche. Белый цвет во французском языке в целом носит положительную оценку окружающе- го и, в отличие от черного, передает оптимистическое мировосприятие: например, manger son pain blanc – переживать какой-то очень счастливый период в жизни, voir la vie en blanc – быть оптимистом, une salle blanche – комната со спокойной атмосферой, une magie blanche – белая (светлая) магия. Он также подчеркивает цветовые особенности предмета (к примеру, être blanc comme un cachet d'aspirine – быть светлым, незагоревшим, être blanc comme un linge – быть бледным как полотно) или указывает на внутреннюю чистоту (être blanc comme neige – быть невиновным). ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И САРАПТАМАЛЫҚ-ШОЛУ ЗЕРТТЕУЛЕР ОБЗОРНО-АНАЛИТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ 28 Белый цвет во французском языке часто принимает значение «пустой, лишенный че- го-либо», то есть выражает отсутствие каких-либо элементов. Например, в выражении passer une nuit blanche (провести бессонную ночь) цветовой символ указывает на отсутствие сна, в сочетании с`est un coup blanc (тщетная попытка) – на отсутствие результата, а выражение une voix blanche (бесцветный голос) подчеркивает отсутствие звуковых характеристик голоса. Таких выражений много, к примеру: voter blanc – не заполнить бюллетень на голосовании (оставить его пустым), page blanche – чистая страница (незаполненная, пустая), tirer à blanc – бессмысленно протестовать (отсутствие результата), faire chou blanc – провалиться (не иметь успеха), carte blanche – свобода действий (отсутствие ограничений). Черный/black/noir. Английское «black» происходит от древнеанглийского blæc (тем- ный, черный, чернила), имеющего когнаты в древнегерманских языках, при этом в протогер- манском *blakaz и протоиндоевропейском языках *bhleg- присутствует значение «жечь, обугливать(ся), тлеть». Здесь ясно прослеживается ассоциация с тлеющим костром, обуглен- ными дровами. В то же время в славянских языках мы видим совсем другой корень – черн (протославянское *čьrnъ, ). Французское «noir» происходит от латинского «niger» - «чёр- ный». В сравнениях прибегают к эталонам из животного мира и неживой природы: «черный как вороново крыло» (black as a crow’s/raven’s wing; black as a crow/raven / noir comme un cor- beau), «черный как уголь» (coal black; black as coals), «черный как смоль» (noir comme une taupe). Черный цвет ассоциируется с тьмой, окончанием жизни (дерево сгорело), трауром, несчастьем, грехом, нечистой силой, т.е. имеет негативную коннотацию, которая появилась в Средние века. Слова «black/чёрный/noir» присутствуют также в словосочетаниях, не связанных не- посредственно с первоначальным значением «сгоревший, обугленный». Эпидемия чумы, опустошившая Европу в XIV веке, через двести лет была описана в скандинавских хрониках как «чёрное» (т.е. мрачное, ужасное) событие. Но выражение «The Black Death» (mort noire / чёрная смерть) появилось лишь в XIX веке в результате неточного перевода atra mors (лат. – ужасная смерть) как «чёрная смерть». После этого переводческого казуса выражение «The Black Death» стало активно использоваться при описании эпидемии XIV века. Как в русском, так и в английском языке и во французском «black/чёрный/noir» ассо- циируется с несчастьем, неприятностями, гневом, мраком: «черная метка» (black mark), «чер- ный список» (blacklist / liste noire), «чёрный юмор» (black humour / humour noir). Говоря о че- ловеке, испытывающем горе или гнев, англичане говорят, что у него «black look» (хмурый, злобный взгляд) и «black mood» (мрачное настроение). В выражениях «чёрный день» (black day), «чёрная неблагодарность» присутствует значение «очень плохой». «Тьма кромешная» в английском языке ассоциируется с адом – «black as hell», а чёр- ная магия (black magic) в обоих языках – с тёмными силами (колдунами, ведьмами, сатаной). Современное английское выражение «not as black as it’s painted» является не чем иным, как жүктеу/скачать 1,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|