23. Л. Пастердің
Адамдар ежелден сыра мен ірімшік жасайды
жүктеу/скачать 132,41 Kb.
|
| Адамдар ежелден сыра мен ірімшік жасайды. Алайда, біз сыра, ірімшік, шарап сияқты өнімдерді алуға жауапты тұлғалардың микроорганизмдер екенін Луи Пастер келгеннен кейін ғана білдік
4. Вакцинаның дамуы Луи Пастер де вакциналар әлемінде үлкен жетістіктерге жеттіәсіресе құтыру мен сібір жарасы ауруларында. 24.Бактерия популяциясының өсу графигін сызып, фазаларын белгілеп, оларға сипаттама беріңіз. Микроорганизмдер популяциясының өсуі дегеніміз — клетканың химиялық компоненттерінің (ДНҚ, РНҚ, белок, қор заттары – гликоген, май, крахмал) бір мезгілде көбеюі. Бактериялар өсуі клеткалық материалды синтездейтін бір бірімен байланысқан көптеген реакциялар нәтижесінде жүреді. Таяқша тәрізді клеткалардың өсуі коктардың өсуінен айрықша. Таяқша тәрізді бактериялар ұзын ось бағытында өседі. Коктар болса клетка радиусының көлемін үлкейте біркелкі барлық бағытта өседі. Үздіксіз дақылдар (культуралар). Микробтарды үздіксіз культуралау әдісі бактериялар өсірілетін ыдыстарға (культиватор, ферментер) үнемі жаңа қоректік орта түсіп отырылуынан, сонымен бірге сол жылдамдықпен метоболизм заттары мен клеткалардан тұратын культуралық сұйықтықтың шығарылып отырылуынан тұрады. Ортаның ағу жылдамдығын реттей отырып, бактериялық популяцияның өсуін, мысалыға лог-фазаны немесе стационарлы өсу фазасын экспериментатор үшін қажет кез-келген уақытқа ұзарту арқылы басқаруға болады. Үздіксіз культуралау арнайы құрылғылар — хемостаттар мен турбидостаттарда жүзеге асырылады. Хемостат.Бұндағы негізгі реттеуші фактор оқтын-оқтын тұрақты химиялық құрам болып табылады. Тұрақты сұйылту көлемі бойынша хемостатта шектеуші субстрат концентрациясына сәйкес келетін клеткалардың тұрақты концентрациясы анықталады. Хемостат ағынның аз жылдамдығы кезінде тұрақты жұмыс істейді Турбидостат.Бұнда негізгі реттеуші фактор қызметін аппаратта физикалық әдіспен өлшенетін микроорганизмдер концентрациясы атқарады. Белгілі бір физикалық әдіске негізделген арнайы қондырғылар (нефелометрия, спектрометрия және т.б.) микроорганизмдер концентрациясына сәйкес сұйылтудың жылдамдығын автоматты түрде анықтайды. Бактериялардың көбеюі Қоректік заттардың микробтық жасушаға енуі және олардан күрделі органикалық заттардың синтезделуі нәтижесінде жасушаның массасы артады. Өсіп-өнудің белгілі бір сатысына жеткеннен кейін жасуша көбейе бастайды – особтардың саны артады. Көптеген бактериялар жасушаның тең бөлінуі (вегетативтік көбею) арқылы қарпайым (бинарлық) жолмен көбейеді. Бүршіктену арқылы көбею сирек кездеседі. Саңырауқұлақтар спора көмегімен, жыныстық жолмен және бүршіктену (ашытқылар) арқылы көбейе алады. Микробтық жасушаның көбею жылдамдығы микробтың түріне, өсіндінің жасына, қоректік ортаның құрамына, температураға, ауа оттегінің болуына немесе болмауына және басқада факторларға тәуелді. Жасушалардың көпшілігі 20-30 минуттан кейін бөлініп отырады.. Мысалы, жаңа жасуша ішек таяқшасынан 15-30 минут, нитрификациялаушы бактериялардан 5-10 сағат, туберкулез қоздырғышынан 18-24 сағаттан кейін пайда болады. Ортадағы жағдай қолайлы болса микроб жасушасы тез көбейеді. Мысалы, ішек таяқшасы пептонды суда 33 минуттан кейін бөлінсе, ал ет-пептонды сорпада бұл процесс 10 минутқа жылдам өтеді. Бөліну жылдамдығына температура да әсер етеді. Жануар және адам организміне бейімделген патогендік микробтар бөлме температурасымен салыстырғанда 37-39°С -де бірнеше есе тезірек көбейеді. Микробтардың дөңгелек пішінді түрлерінің бөлінуі әртүрлі кеңістікте өтуінің нәтижесінде дара, жұп немесе жүзімнің жемісі және тең тәріздес түрде орналасады. Таяқша тәріздес бактериялар көлденеңінен бөлінеді, бұл жағдайда бастапқы кезеңде тартылыңқы жер пайда болады, кейіннен ол үзіледі де түзілген ұрпақтық жасушалар бөлініп кетеді. Микробтың бөлінуі изоморфтық (жаңа жасушалардың өлшемдері бірдей) және гетероморфтық (бір жасуша екіншісінен үлкен) болуы мүмкін. Цитоплазмамен бірге жаңа жасушаға қос спиральді құрылымды ДНҚ нуклеоид те өтеді. Сутектік байланыс үзілген соң ДНҚ-ның екі жіпшесі пайда болып, олардың әрқайсысы жаңа жасушаның құрамына енеді де, кейіннен екі еселенеді (репликация). Нуклеин қышқылымен бірге тұқым қуалау белгілері де беріледі.Бактерияларда жасушалардың бөлінуі қалай жүреді? Қалған жасушалық ағзалардағы сияқты, бактериялардың да жасушалық бөлінуі - бұл кеңістіктік және уақыттық бақылаудың қатаң бақылауымен жүретін процесс, оған мыналар кіреді: - ДНҚ-ның (генетикалық материалдың) репликациясы немесе қайталануы - оның болашақ екі жасуша арасындағы бөлінуі (бөлінетін жасушаның қарама-қарсы полюстері) - бөлінетін жасушада «қабырға» немесе ортаңғы қабырға пайда болуының нәтижесінде пайда болған екі жасушаның бөлінуі Бұл организмдерде жасушалардың мұндай бөлінуі екілік бөліну деп аталады және бұл популяциядағы бактерия дараларының көбеюіне, яғни бактериялардың көбеюіне әкелетін процесс. Бөліну кезінде әрбір жасуша өзінің генетикалық материалын көбейтуі керек, демек, оның көлемін ұлғайтуға тура келетіндіктен, бұл екілік бөліну энергияны инвестициялауды қажет ететін биохимиялық белсенді құбылыс, яғни синтез реакциясы мен деградация реакциясы. Бактериялардың көбею фазалары Біз қазірдің өзінде талқылағанымыздай, бактериялар популяциясы экспоненталық түрде өседі, сондықтан өсу қисықтары логарифмдік шкала бойынша салынады. Бактериялардың өсу кезіндегі мінез-құлық біркелкі болмағандықтан, яғни түзудің әрдайым көтерілуін сипаттамайтындықтан, өсудің типтік қисығында төрт фаза байқалады, олар: - кешігу фазасы (артта қалу) - экспоненциалды немесе логарифмдік фаза (журнал) - стационарлық фаза - құлдырау немесе өлім фазасы жүктеу/скачать 132,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|