28 3-БӨлім. Психодиагностикалық Əдістердің сапасын бағалау жəне танымал түрлері

28
3-БӨЛІМ. ПСИХОДИАГНОСТИКАЛЫҚ ƏДІСТЕРДІҢ 
САПАСЫН БАҒАЛАУ ЖƏНЕ ТАНЫМАЛ ТҮРЛЕРІ
3.1 Психодиагностикалық тесттердің жүйесі.
3.2 Жобалау əдістердің анықтамасы, тарихы жəне түрлері.
3.3 Тестің сенімділігі мен валидтілігі.
3.4 Тест құру технологиясы жəне олады бейімдеу.
3.1 Психодиагностикалық тесттердің жіктелімі
Ғылыми танымда психология зерттейтін құбылыстар күрделі 
болғанымен, оның жетістіктері зерттеу əдістерінің көптүрлілігіне 
қарай мазмұнды нəтижелерге қол жеткізуге толық мүмкіндік береді. 
Осы негізде психодиагностикалық əдістемелердің де бірнеше топта-
масын атап көрсетуге болады (1-Кесте). 
1-кесте
ɋɍȻɔȿɄɌɂȼɌȱ 
ɈȻɔȿɄɌɂȼɌȱ 
Ȼɚԕɵɥɚɭ 
Ԧɡɿɧ ɛɚԕɵɥɚɭ, ɫɵɪɬԕɵ, 
ɟɪɤɿɧ, ɫɬɚɧɞɚɪɬɬɵ 
Ɍɟɫɬɬɟɪ 
Ɉɛɴɟɤɬɢɜɬɿ 
ɋɚɭɚɥ 
Ⱥɭɵɡɲɚ, ɠɚɡɛɚɲɚ, 
ɟɪɤɿɧ ɫɬɚɧɞɚɪɬɬɵ 
ɗɤɫɩɟɪɢɦɟɧɬ 
Ɍɚɛɢԑɢ, ɡɟɪɬɯɚɧɚɥɵԕ
Ɍɟɫɬ 
ɋɚɭɚɥɧɚɦɚ - ɬɟɫɬ 
Ɍɚɩɫɵɪɦɚ - ɬɟɫɬ 
Ɇɨɞɟɥɶɞɟɭ 
Ɍɟɯɧɢɤɚɥɵԕ 
ɦɚɬɟɦɚɬɢɤɚɥɵԕ 
ɤɢɛɟɪɧɟɬɢɤɚɥɵԕ 

29
Психологиялық зерттеулердің негізгі əдістері
Жеке адамды зерттеуде Кэттелдің психодиагностикалық əдіс-
темесінің бірнеше түрінің сипаттамасын келтіруге болады.
1. Жеке тұлғаны зерттеуге арналған психодиагностикалық тестер. 
2. Түрлі материалдарды, сұрақтар мен тапсырмаларды сөздік 
сипаттау немесе сұрақ-жауап тəсілі.
3. Вербалды емес əдістер.
4. Суреттер негізінде əңгіме құру. 
5. Дифференциалдық-диагностикалық тестер.
Психодиагностикалық тестердің мазмұнына қарй төмендегі топ-
тамасын көрсетуге болады:
1. Типологиялық тест – мұнда тестілеуге жеке тұлғаның мінезі, 
темпераменті, нерв жүйесін диагностикалы жəне зерттелінушінің 
мақсаты, қызығушылығы, шыдамдылығы зерттеледі.
2. Тестілеу сапасына стандартты жəне стандартты емес тестер, 
яғни:
- жалпы диагностикалық (Кэттелл, Айзенк, Векслер сауалнама-
лары жəне т.б.);
- кəсиби тесттер (Армиялық классификациялық тест);
- қасиеттерді зерттеу тесттері (техникалық, музыкалық жəне т.б.);
- жетістікке жетуді зерттеу тесттері.
Сонымен қолданылатын жабдықтарға байланысты тесттер 
төмендегідей болып бөлінеді:
- бланкілік тестер («қарындаш-қағаз») қолдану арқылы;
- Вэкслердің қиын фигураларын қолдану;
- аппаратты тесттер, олар: ойлау, ес, зейін-танымдық процестерді 
зерттеу тестері;
- компьютерлік тестер.
Қолданылу аясына қарай психодиагностикалық зерттеу əдістерін 
төрт топқа бөлінеді:
1. Ұйымдастырылған əдістер.
2. Эмпирикалық əдістер.
3. Мағлұматтарды өңдеу əдісі.
4. Интерпретациялық əдістер.
Психодиагностикалық əдістер бағыттарына сəйкес қазіргі таңда 
кеңінен қолданылып жүрген кейбір авторлардың топтамасын 
ұсынуға болады: