№3 (22) 2011 Халел Досмұхамедов атындағы

 
100 
Саяхаттың әр қатысушысы саяхатты ұйымдастырушы Геншке кеілісім-шартта белгіленген қаламақыны 
беруге тиіс болған. 
     Генштің  «Жоспары»  ХVІІІ  ғасырдың  соңғы  тоқсанындағы  шетелдерге  туристік  саяхаттар 
ұйымдастырған  алғашқы  ұсыныстардың  бірі  болды.  Бұл  саяхаттарда  адамдар  білікті  басшының 
бастауымен Батыс Еуропа елдеріне топтық саяхаттар жасады. 
     ХІХ  ғасырдың  екінші  жартысында  Еуропада  саяхаттауды  ұнататын  жекелеген  әуесқойлар  біріге 
бастады. 1875 жылы Лондонда әлемдегі тау әуесқойларының алғашқы бірлестігі-  Ағылшындық Альпі 
клубы  құрылды.  Оның  артынша,  яғни  ХІХ  ғасырдың  60-шы  жылдарында  Альпі  клубтары  Австрияда, 
Италияда,  Швейцарияда  пайда  болды.  Ал  ХІХ  ғасырдың  90-шы  жылдарының  басына  қарай  жалпы 
мүшелерінің  саны  120  мыңға  жеткен  мұндай  клубтар  көптеген  Еуропа  елдері  мен  АҚШ-та  пайда 
болды.  Барлық  еуропалық  Альпі  клубтары  тек  таулы  аймақтарға  саяхаттар  ұйымдастырып  қана 
қоймай, оларды зерттеумен де айналысты. Ал Ресейде тау әуесқойларының алғашқы бірігуі Тифлисте 
пайда болды.1877-1978 жылдары Тифлис зиялыларының көмегімен «Жаратылыстану мен Альпі-Кавказ 
клубының  әуесқойларының  қоғамы»  атты  клуб  құрылды.  Ресми  түрде  бұл  клуб  Орыс  географиялық 
қоғамының Кавказдық бөліміне қосылды. Оның отырыстарында клуб мүшелері әр түрлі тақырыптарда 
баяндама  жасап  отырды.  Кавказдың  белгілі  зерттеушісі  А.В.Пастухов  осы  клубтың  белсенді  мүшесі 
болды.  Шамамен  5000  метр  биіктікте  орналасқан  Эльбрустағы  тас  алаңы  оның  есімімен  аталған 
(«Пастухов панасы»). Бірақ клуб мүшелерінің саны әр жылдары 40 адамнан аспады. 2-3 жылдан кейін 
клубтың белсенділігі сөне бастады, ал 1884 жылы ол өзінің жұмыс жасауын тоқтатты. 
     ХІХ ғасырдың соңына қарай ресейліктердің арасында таулы Қырым әйгілі бола бастады. Бұл 1890 
жылы 25 қаңтарда Одессада таулы Қырым клубының құрылуына әкелді. Ішкі  істер министрі бекіткен 
жарғыда клуб өз алдына мынадай мақсаттарды қойды: 
1)
 
Қырым тауына ғылыми зерттеу жүргізу және ол туралы жинақтаған мәліметтерді тарату; 
2)
 
Осы тауларға ғылыми немесе өнертану мақсаттарында келген зерттеушілер мен суретшілердің 
осы мекенде тұруын жеңілдету; 
3)
 
Жергілікті ауыл шаруашылығы, бау-бақша және ұсақ тау өнеркәсібі салаларына қолдау жасау; 
4)
 
Таулы аймақтардағы сирек кездесетін өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау. 
     Алғашқы  жылдардан  бастап  Қырым  тау  клубы  геология,  география,  флора,  фауна,  этнография, 
археология  және  Қырым  тарихы  туралы  мәліметтерді  жинақтауға  кірісті  және  Қырымды  Ресейдің 
туристік  ауданы  ретінде  әйгілі  ету  мақсатында  осы  мәліметтерді  басып  шығаруды  өз  алдына  мақсат 
етіп  қойды.  1891  жылы  «Қырым  таулы  клубының  жазбаларының»  алғашқы  данасы  жарыққа  шықты 
және  бұдан  кейін  оның  жүйелі  шығарылуы    25  жылға  созылды.  Белсенді  экономикалық  қызмет  пен 
Ресейдің  әр  түрлі  қалаларында  клубтың  жаңа  бөлімшелерінің  ашылуының  нәтижесінде  клубтың 
белсенділігі  жыл  сайын  өсіп  отырды.  Бөлімше  қызметінің  негізін  экскурсиялар  ұйымдастыру  құрады. 
1895  жылы  15  сәуірде  Петербургте  велосипедші-туристер  қоғамының  құрылтай  жиналысы  өтті.  27 
құрылтай  мүшелері  қоғам  қызметінің  бағдарламасын  істеп  шығаратын,  қоғам  істерін  басқаратын 
Комиттетті сайлады. Бұл қоғамның пайда болуына ХІХ ғасырдың соңына қарай Ресейде екі дөңгелекті 
велосипедтердің дәулетті адамдардың денсаулығы үшін қызмет етуді тоқтатып, қол жылжу құралына 
айналып және кейіннен алыс қала сыртындағы серуендеуге қолданылуы себепші болды.  
     Ресейдегі  велосипедшілер  қоғамының  дамуы  туралы  мәліметтерді  ХІХ  ғасырдың  соңында  жарық 
көрген  журналдардан  көруге  болады.  Олар  Мәскеудегі  «Велосипедист»,  «Циклист»  және 
Петербургтегі «Самокат» журналдары болатын. Ресейлік велосипедші-туристер қоғамының (батыстан 
келген  қосымша  аты  «Орыс  туринг-клубы»)  жалпы  мақсаты-  туризмнің,  соның  ішінде  велотуризмнің 
дамуына көмектесу болды. 
     Ресей  велосипедші-туристер  қоғамы  (кейіннен  Ресей  туристерінің  қоғамы  деп  аталды-РТҚ) 
құрметті, негізді және өмірлік мүшелерден құралды. Қоғамға өту үшін мүшелерден екі кепілдеме талап 
етілді, одан соң қоғамның жалпы жиналысында қабылдауға түсті. Негізгі мүшелікке өту құны 2 рубльге 
тең  болды  және  жыл  сайынғы  салым  да  осы  сомада  болды.  Ал  өмірлік  мүшелікке  өту  үшін  бір  рет 
кассаға  50  рубль  ғана  ақы  төлеу  қажет  болды.  Қоғамның  құрметті  мүшелері  жалпы  жиналыстарда 
қоғам үшін қандай да бір маңызды істер атқарған мүшелерден жинақталды. 1899 жылдың қаңтарынан 
бастап қоғам «Орыс турисі» атты ай сайынғы журналды шығарып отырды. 
1901 жылғы Ресей тау қоғамы және оның бөлімдері 
     Таулы клубтар мен қоғамдар Ресейдегі туристік қозғалыстың негізін қалады. Ел бойынша көптеген 
экскурсиялар мен саяхаттар жүргізілді. ХХ ғасырдың басына қарай халықтың арасында пайда болған 
экскурсияға  үлкен  қызығушылық  кейбір  қоғамда  экскурсиялық  комиссиялар,  бюро  және  комитеттер 
құруға  түрткі  болды.  Олар  экскурсиялық  топтар  мен  экскурсанттарға  ел  астаналарымен  және 
губерниялық  қалалармен  танысқан  кезде  көмектесу  қызметін  алды.  Көптеген  қоғамдастықтарда  
экскурсиялық ұйымдардан басқа Ресейге және шетелдерге экскурсия ұйымдастыру секілді қызметтерді 
ұсынатын    кәсіпкерлердің  жеке  туристік  мекемелері  құрыла  бастады.  Қызметі  үшін  алатын  ақының 
салыстырмалы  түрде  аздығы,  халықтың  көп  бөлігін  өзіне  тартты,ал  бұл  экскурсанттардың  көбеюіне 

 
101 
әкеліп  соқты.  Экскурсиялық  қызмет  көрсету  құнына  транспорт  шығындары,  туристердің  орналасуы 
мен тамақтануы, сонымен қатар мұражайға бару ақысы кірді. 1910 жылдан 1915 жылға дейін әр түрлі 
қоғамдардағы экскурсиялық комиссиялар мен бюролардың саны тез өсті. 1915 жылдың аяғына қарай 
Ресейдегі мұндай ұйымдардың саны 100-ге жуықтады. 
     ХІХ  ғасырдың  аяғы  мен  ХХ  ғасырдың  басында  Ресейдің  білім  беру  мекемелері:  мектептер, 
гимназиялар,  коммерциялық  училищелер,  кадет  корпустары  және  т.б.-  өздерінің  назарларын  туризм 
мен  экскурсиялық  іске  аударды.Олардың  басты  мақсаты  экскурсиялық  қызмет  арқылы  оқушыларды 
табиғатқа жақындатуды көздеді. Сонымен қатар мектеп бағдарламасы да білім алудың нәтижелі түріне 
айналды.  Ресейдің  көптеген  оқу  орындарында  экскурсия  оқу  бағдарламасына  енгізілді  және 
патриоттық  тәрбие  мен  білім  алудың  маңызды  түріне  айналды.  Оларға  Екатеринадордағы, 
Семфиропольдағы,  қазандағы,  Екатеринославтағы  және  т.б.  қалалардағы  гимназия  мектептері  мен 
училищелер  жатады.  V  Киев  гимназиясындағы  жазда  өтетін  экскурсиялар  бір  айдан  астам  уақытқа 
созылды.1897  жылы  Житомир  гимназиясының  17  шәкірті  Венада,  Мюнхенде,  Цюрихте,  Миланда, 
Генуяда, Флоренцияда, Венецияда болып, Еуропаға саяхат жасады. 
     Сумск  училищесінде  тіпті  «Туған  жермен  танысу  мақсатындағы  Сумск  училищесі  оқушыларының 
саяхатты  ұйымдастыру  Қоғамы»  құрылды.  Оның  жарғысында  қоғамның  мақсатының  «оқушыларға 
саяхаттардың  көмегімен  өз  Отанымен  танысуға  мүмкіндік  беріп,  солардың  негізінде  оқушылардың 
қоршаған ортаға деген ғылыми қызығушылығын дамыту, сонымен қатар моральды және эстетикалық 
сезімдерін  ояту»  екендігін  атап  көрсетті.  Олардың  алғашқы  туристік  жорықтары  Кавказ  бен 
Финляндияға бағытталды. 
     Экскурсиялық  қызметтің  кеңеюіне  түрткі  болған  1900  жылдың  2  тамызында  халыққа  білім  беру 
министрінің нұсқауы болды. Онда оқушылардың жазғы демалыс, мезгілдік жұмыстарын өзгертіп, оның 
орнына  демалыс  кезінде  оқушылар  үшін  сауықтыру  серуендері  мен  саяхаттарын  ұйымдастыру 
ұсынылған.  
     1898  жылдың  көктемінде  Петербург  және  Мәскеу  географтары  мен  альпинизм  әуесқойларының 
біріккен  тобы  Орыс  тау  қоғамының  жарғы  жобасын  ұсынды.  Алайда  қоғам  мүшелерінің  құрылтай 
жиналысы 1901 жылы 23 сәуірде Политехникалық мұражайда өтеді. Қоғам төрағасы болып Александр 
Карлович  фон  Мекк  сайланады.  Ол  осыған  дейін  әлемнің  бірнеше  таулы  аймақтарын,  соның  ішінде 
Кавказды  айналып  өткен  және  Монблан  шыңына  көтерілген  болатын.  А.К.  фон  Мекк  Ресей 
тауларының  Батыс  Еуропа  тауларынан  артық  болмаса,  кем  түспейтініне  және  саяхат  үшін  үлкен 
мүмкіндіктерді  ұсынатынына  көз  жеткізді.  Сол  себепті  ол  Еуропа  елдеріндегі  Альпі  клубтары  секілді 
Ресейде де  тау қоғамын ұйымдастыруды мақсат етті. 
     Қоғам  жарғысында  оның  негізгі  мақсаттары,  яғни  тауларды  жан-жақты  зерттеу,  олар  туралы 
мәліметтерді  тарату,  саяхаттар,  тауға  шығу  арқылы  таулы  табиғатпен  танысуды  жеңілдету 
анықталған. ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырда  Ресей өкілдері бірінші жер шарын айналған туристік 
сапарларын жасады. 
1894-1898 жылдар аралығындағы К.К.Ренгартеннің дүниежүзілік саяхаты 
1894 жылы 15 тамызда Минск губерниясының тұрғыны Константин Константинович Ренгартен 
өзінің  досы  Н.Грейнертпен  бірге  10  жыл  бойы  дайындалған  дүниежүзілік  жаяу  саяхатын  бастады. 
Маршруттың алғашқы бөлігі Рига қаласынан Двинск, Витебск, Смоленск, Оршу, Орел, Ростов-на-Дону, 
Тифлис  және  Арарат  таулы  ауданы  арқылы  Ресей  шекарасынан  өтеді.  Қиыншылықтарға  шыдамаған 
Грейнерт Харьковтан Ригаға қайтады да, саяхатты Ренгартен жалғыз жалғастырады. 
     Каспий  теңізінің  оңтүстік  бөлігін  айнала  отырып  ол  тағы  да  Ресей  шекарасынан  өтеді  және  Орта 
Азия  мен  Қазақстан  арқылы  түрікмен  және  қырғыз  керуендерімен  бірге  Томскіге  жетеді.  Ренгартен 
Гоби  және  Солтүстік  Қытай  шөлдері  арқылы  Байкалға,  одан  әрі  қарай  пароходпен  Жапония,  АҚШ, 
Францияға,  жаяу  Германиядан  Ригаға  оралады.  Оның  26877км-ге  созылған  саяхаты  4  жыл  1  ай  12 
күнді қамтиды. 
1911-1913 
жылдар 
аралығындағы 
А.Панкратовтың 
велосипедпен 
әлемді                                  
жүріп өткен саяхаты 
Харбин  қаласының  сағат  оңдаушы  шебері  Анисим  Петрович  Панкратов  достары  Варанников  және 
Сорокинмен бірге 1911 жылы 10 тамызда әлемді велосипедпен  саяхаттауға  аттанады. Панкратовтың 
достары  тек  Читаға  дейін  шыдап,  Харбинге  қайтады.  Панкратов  Петербургке  жетіп,  әрі  қарай 
Германия  мен  Швейцарияға  бағыт  алады.  Солтүстік  Италияда  ол  қысқы  жағдайда  2500м  биіктіктегі 
Альпінің қарлы Фука өткелінен өтеді. Мұның өзі әлемдік дәрежедегі тұңғыш оқиға болатын. Әрі қарай 
Панкратов  Грекия,  Болгария,  Испания,  Франция  және  басқа  да  елдерден  өтеді.  АҚШ-қа  пароходпен 
жетіп, ол әрі  қарай Нью-Йорк пен Сан-Францискодан Тынық мұхитына  жетеді. Одан соң  пароходпен 
Жапония  мен  Қытайға  жетіп,  Панкратов1913  жылы  28  шілдеде    Харбинде  өзінің  велосипедпен 
дүниежүзін аралаған саяхатын тоқтатады.  2 жылда ол шамамен 50 мың км жол жүреді. Халықаралық 
ассоциациялық  конгрессте  ол  сол  кездегі  велосипедшілер  үшін  ең  жоғарғы  мақтау-  Бриллиантты 
жұлдызбен, алтын медальді құрмет лентасымен марапатталады. 

 
102 
    Бірінші  дүниежүзілік  соғыста  А.Панкратов  әскери  ұшқыш  офицері,  толық  Георгий  ковалері  болды. 
1916 жылы Двинскіде немістің 4 ұшағымен шайқаста қаза болады. 
     Осы  жылдары  Ресейде  алғашқы  турфирмалар  пайда  бола  бастайды.  1885  жылы  Петербургте 
Леопольд Липсонның қоғамы құрылды. Фирма жарнамалық хабарландыруда туристерді саяхат кезінде 
барлық көрікті жерлермен таныстыруды, туристердің барлық жағдайын жасауды өз міндеттеріне алды. 
    1895  жылы  Ресей  территориясында  алғаш  рет  Қырым-Кавказ  тау  клубының  Ялта  экскурсиялық 
бюросы құрылды. 
 
Пайдаланған әдебиеттер: 
1. Вуколов В.Н История и теория международного туризма – Алматы 2002 
2. Ердавлетов С.Р История туризма. Развитие и научное изучения-Алматы 2003 215с 
 
Резюме 
В  XVIII  в.  в  Европе  получает  распространение  предпринимательская  деятельность  по 
организации  групповых  путешествий  в  сопровождении  проводника.  Россия  также  приобщалась  к 
этому процессу. В 1777 г. содержатель благородного пансиона в Москве Вениамин Генш поместил в 
приложении к газете «Московские ведомости» «План предприемлемого путешествия в чужие край». 
Summary 
In  the XVIII  century. in Europe, gaining entrepreneurial activity  in  the  organization of  group travel, 
accompanied  by a  guide. Russia is  also attached to this  process. In  1777  the keeper of  the  noble guest 
house in Moscow Benjamin Gensh placed in 
an 
annex 
to the 
newspaper "Moscow 
News"  
Plan predpriemlemogo traveling in the wrong edge. " 
 
 
НЕОБХОДИМОСТЬ ПОВЫШЕНИЯ КАЗАХСТАНСКОГО СОДЕРЖАНИЯ ПРИ  
ЗАКУПКАХ ТОВАРОВ И УСЛУГ ИНОСТРАННЫМИ КОМПАНИЯМИ 
 
Аккенжина А.Б., 
магистрант АГУ им.Х.Досмухамедова
 
 
Стимулирование  «местного  компонента»  в  нефтегазовом  секторе  (то  есть  поощрение 
привлечения  казахстанских  или  других  «местных»  фирм  через  подрядную  сеть  в  нефтегазовом 
секторе) являются приоритетом в государственной политике. 
Министерство  индустрии  и  новых  технологий  РК  попыталось  сформулировать  и  дать  единое 
определение  понятия  «местный  компонент»  для  всех  инвесторов,  разработать  регистр  местных 
компаний,  оказывающих  специализированные  услуги  в  различных  областях  в  форме  «Единого 
регистра  внутренних  производителей  и  зарубежных  инвесторов».  Однако,  в  настоящее  время 
операторы отличаются по своим подходам к оценке местного компонента и в этом они полагаются на 
различные источники, такие как СРП, общие определения, содержащиеся в существующих законах, и 
на международную практику. 
Местный  компонент  –  это  «внутренний  поставщик  работ  и  услуг»  –  гражданин  Республики 
Казахстан или юридическое лицо, чья рабочая сила представлена не менее чем на 95% гражданами 
страны. Что касается «внутреннего предпринимателя» то, чтобы быть признанным таковым, он также 
должен быть жителем РК и заниматься бизнесом на территории страны. 
Все крупные нефтяные и газовые операторы Атырауской области имеют программы одного вида 
или другого по увеличению доли местного компонента/содержания. Например, компания Аджип ККО 
отмечает, что главные цели ее Программы Развития Местного Компонента, следующие: 
- максимизировать участие местных компаний в операциях Аджип ККО; 
- увеличить осведомленность местных компаний о политике заключения контрактов компанией 
Аджип ККО и ее главными субподрядчиками, о стандартах и ожиданиях; 
- оказание помощи в процессе квалификации продавца и его подготовке к тендеру; 
- способствовать установлению партнерских отношений с международными компаниями; 
-  продвинуть  роль  компании  Аджип  ККО  как  активного  сторонника  связи  между  местными  и 
международными компаниями; 
-  помочь  главным  подрядчикам  АККО  получить  больше  информации  и  повысить  уровень 
осведомленности об индустриальных и деловых возможностях и потенциале местных компаний через 
подбор соответствующих местных субподрядчиков и источников поставок материалов, оборудования 
и услуг. 
Согласно новой методике отчетности, на местные товары и услуги в 2010 году НКОК выплатил 
свыше 900 млн. долларов США (порядка 15%). Такой «переход» с почти 1.9 млрд. долл. США (34.5%) 
в  2009  году  явился  следствием  введения  новой  методики  отчетности  и  не  является  показателем 

 
103 
сокращения  Консорциумом  выплат  на  местное  содержание  либо  мероприятий  по  сравнению  с 
показателями предыдущего года (при расчете согласно старой методологии отчетности показатели по 
местному содержанию 2010 года практически аналогичны показателям 2009 года).  
НКОК  и  компании-Агенты  должны  и  дальше  уделять  особое  внимание  вопросам  местного 
содержания  и  оставаться  приверженцами  обеспечения  все  больших  возможностей  для  местного 
населения и местных компаний.  
В  целях  увеличения  казахстанского  содержания  Аджип  ККО  совместно  с  другими  крупными 
нефтяными компаниями Казахстана необходимо: 
- проводить форумы поставщиков, на которых представители местных, иностранных компаний и 
государственных  органов  должны  обсуждать  вопросы  развития  бизнеса  казахстанских  поставщиков 
товаров  и  услуг,  касающихся  энергетического  сектора.  Целью  семинаров  должна  стать  помощь  в 
изучении стандартов, процедур и практики ведения бизнеса с крупными нефтяными компаниями. Во 
время проведения форумов представителям местных компаний представляется отличная возможность 
встречи с иностранными компаниями и обсуждения с ними совместных потенциальных проектов. 
- разработать и реализовать Программу по кредитованию среднего и малого бизнеса, как залог 
заботы  о  росте  потенциала  местного  предпринимательства  и  повышении  занятости  населения 
региона.  В  рамках  этой  программы  компании  необходимо  выдавать  местным  предпринимателям 
беспроцентные  денежные  ссуды  на  развитие  собственного  бизнеса  и  составление  бизнес-плана. 
Целью программы должно являться оказание содействия в развитии возможностей местных компаний 
производить товары и услуги для нужд НКОК и Аджип ККО. 
-  уделять  повышенное  внимание  активному  поиску  квалифицированных  поставщиков  с  целью 
своевременного включения их заявок для тендера, помогая им развивать квалификацию и улучшать 
качество предоставляемых услуг. 
-  кроме  того,  по  отдельным  видам  продукции  и  услуг,  объемы  и  качество  которых  не 
удовлетворяют  требованиям  Компании,  Аджип  ККО  должно  помогать  организовать  производство 
практически «с нуля». 
-  развивать  сотрудничества  в  рамках  совместных  предприятий  между  иностранными  и 
казахстанскими поставщиками для выполнения более сложных видов работ. 
-  поддерживать местные компании в получении сертификатов Международной  организации по 
стандартизации  (ISO),  Американского  института  нефти  (API)  либо  Американского  общества 
инженеров-механиков (ASME) и других международных сертификатов качества. 
- оказывать поддержку в прохождении соответствующей регистрационной процедуры. 
Правильным  считаем  подготовительную  работу  управления  предпринимательства  Атырауской 
области  совместно  с  МИТ  РК  по  созданию  «Интернет-портала  казахстанского  содержания»,  где 
планируется  осуществить  регистрацию  80  компаний  поставщиков  товаров,  работ  и  услуг  нашей 
области. 
Цель внедрения портала – это создание единого автоматизированного программно-технического 
комплекса  для  ведения  реестра  товаров,  работ  и  услуг,  производимых  казахстанскими 
производителями,  каталогов  производимой  ими  продукции,  а  также  отображения  планов  закупок, 
которые  будут  определять  существующий  спрос  на  рынке  в  целях  поддержания  отечественных 
товаропроизводителей и повышения доли казахстанского содержания при закупках товаров, работ и 
услуг организациями и государственными органами. 
Также Аджип ККО необходимо  продолжать использовать разнообразные подходы и процедуры 
для  того,  чтобы  со  временем  произвести  постепенное  замещение  иностранных  специалистов 
квалифицированными  местными  сотрудниками,  имеющими  соответствующую  подготовку  и  опыт. 
Данный процесс должен регулироваться Программой национализации. 
Необходима дальнейшая реализация специальной политики по обучению,  которая направлена 
на: 
-  отбор,  наем  и  обучение  казахстанских  выпускников  с  целью  укомплектования  штатов  для 
выполнения  будущих  операций  и  поддержки  производственной  деятельности,  для  обеспечения 
подготовки объектов к вводу в эксплуатацию и запуску в рамках проекта 
- обеспечение выполнения обязательств по плану национализации и сокращение операционных 
расходов по проекту 
Комплексная  программа  обучения  обеспечит  наличие  обученного,  опытного  казахстанского 
персонала  на  момент  начала  коммерческой  добычи,  который  сможет  занять  ключевые  позиции  во 
всех сферах деятельности. 
 

жүктеу/скачать 2,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: