4. Бас миы. Жалпы морфофункциялық сипаттамасы. Эмбриональді дамуы. Бас миының сұр және ақ затының құрылысы

Бүйректің эндокриндік аппаратына сипаттама

жүктеу/скачать 211,12 Kb. бет 5/61 Дата 18.05.2023 өлшемі 211,12 Kb. #94411 түрі Құрамы

Бұл бет үшін навигация:

• 50. Аталық жыныс жүйесі. Аталық жыныс безі. Оның генеративті және эндокриндік қызметі. Құрылысы және қызметі. Иректелген ұрық өзекшелері. Спермотогенез. Гематотестикулярлы тосқауыл.
• 51. Ұрық шығару жолдары. Ұрық шығару өзегі, ұрық көпіршіктері, ұрықшашу өзегі. қуықасты без.
• 54. Сіңір мен байламдардың гистологиялық құрылысы. 55. Шеміршек ағза ретінде. Шеміршек қабы. Оның шеміршектің трофикасы, өсуі және регенерациясындағы маңызы.
• 56. Сүйек ағза ретінде. Сүйек тіндерінің регенерациясы. Тікелей және тікелей емес остеогенез. Жасқа байланысты өзгерістер. Сүйектердің қосылыстары, буындар және олардың құрылысы мен тіндік құрамы.
• 57. Қаңқа бұлшықеті ағза ретінде. Қаңқа бұлшықетінің регенерациясы. Шеткі нерв жүйесі. Нервтердің құрылысы. Регенерациясы.
• Сезімтал нерв түйіні. Құрылысы, нейроциттері, глиоциттері. Рефлекторлы доғалар, олардың сезімтал, қозғалтқыш және ассоциативті тізбектері.
• 3.Жұлын. Жалпы морфофункциялық сипаттамасы. Сұр және ақ заттарының құрылысы. Нейрондық құрамы, глиоциттер. Ядролар, олардың құрылысы мен функциялық сипаттамасы. Рефлекторлық доға туралы түсінік.
• 4.Бас миы. Жалпы морфофункциялық сипаттамасы. Эмбриональді дамуы. Бас миының сұр және ақ затының құрылысы.

48. Бүйректің эндокриндік аппаратына сипаттама. 49. Несеп шығару жолдары. Бүйрек тостағаншалары, бүйрек түбегі қабырғасының құрылысы. Несепағар, қуық, несеп шығару түтігінің морфофункциялық сипаттамасы. Бүйректтің иннервациясы. 50. Аталық жыныс жүйесі. Аталық жыныс безі. Оның генеративті және эндокриндік қызметі. Құрылысы және қызметі. Иректелген ұрық өзекшелері. Спермотогенез. Гематотестикулярлы тосқауыл. 51. Ұрық шығару жолдары. Ұрық шығару өзегі, ұрық көпіршіктері, ұрықшашу өзегі. қуықасты без. 52. Аналық жыныс жүйесі. Аналық жыныс безінің генеративті және эндокриндік қызметі. Құрылысы және қызметі. Овогенез. Сары дене. Атрезиялық фолликулдар, ақ дене. 53. Жатыр түтікшелері, құрылысы қызметі. Жатыр қабырғасының құрылысы және қызметі. Овариальді- менструальді цикл және оның сатылары. Қынап. Жатыр қабырғасының овариальді- менструальді циклге байланысты құрылысы. Жасқа байланысты өзгерістері. Сүт бездері. 54. Сіңір мен байламдардың гистологиялық құрылысы. 55. Шеміршек ағза ретінде. Шеміршек қабы. Оның шеміршектің трофикасы, өсуі және регенерациясындағы маңызы. 56. Сүйек ағза ретінде. Сүйек тіндерінің регенерациясы. Тікелей және тікелей емес остеогенез. Жасқа байланысты өзгерістер. Сүйектердің қосылыстары, буындар және олардың құрылысы мен тіндік құрамы. 57. Қаңқа бұлшықеті ағза ретінде. Қаңқа бұлшықетінің регенерациясы. Шеткі нерв жүйесі. Нервтердің құрылысы. Регенерациясы. Жүйке жүйесі 2 бөлімнен тұрады.Орталық және шеткі.Орталық нерв жүйесіне жұлын мен ми жатады.Ал шеткі немесе перефериялық нерв жүйесіне нервтер,нерв ұштары және нерв түйіндері жатады.Нерв түйіндері немесе ганглийлері сезімтал(сенсорлы) және автономды немесе вегетативті деп бөлінеді.Сенсорлы түйіндерге жұлын түйіндері мен бас миының 5,7,8,9,10 нервтерінің бойындағы түйіндерін жатқызуға болады.Бұл түйіндер негізін нейробласттар мен глиобласттардан алып жатыр.Жұлын және сезімтал түйіндер құрылысы жағынан бір-біріне ұқсас келеді.Жұлын түйінін дәнекер тінді капсула қаптаған.Капсуладан ішке қарай БТҚДТ перделер тарап жатыр.Осы перде арқылы капсуладан түйінге көптеген невтер,қан тамырлары,лимфа тамырлары тарап жатыр.Жұлын түйініндегі нейрондар псевдоуниполярлы,ал қызметі бойынша сезімтал нейрон тобына жатады.Олар түйін шетінде жинақталса,ал талшықтары түйіннің ортасында жатады.Түйін нейрондары ірі ашық және ұсақ күңгірт түсті болады.Ірі ашық түсті нейрондар соматикалық,ал ұсақ күңгірт түсті нейрондар вегетативті рефлекторлық доғаның сенсорлы жасушалары болып табылады.Жұлын түйініндегі псевдоуниполярлы нейрондардың ұзын және қысқа өсінделері болады.Яғни аксон мен дендрит. Аксондары жұлынның артқы түбіршегі арқылы жұлынға бағытталып,сұр заттағы нейрондармен синапс түзеді. Соматикалық жүйке жүйесі организмнің сыртқы мүшелерін және қаңқа бұлшық еттерін жүйкелендіреді. Соматикалық жүйке жүйесінің орталықтары жұлынның барлық сегменттерінде, мидың барлық бөлімдерінде (аралық мидан басқасында) орналасқан Вегетативті нерв жүйесі организмнің висцеральді функцияларын бақылайды.Сонымен қатар: 1)Ішкі ағзалардың моторикасын ж/е секрециясын; 2) қан қысымын, 3) тердің бөлініп шығуын; 4) дененің температурасын; 5) зат алмасу процестерді ж/е, т.б. қатысады. Вегетативті ганглий дәнекерлі капсуламен жабылып тұрады. Ағзаның бойында диффузды немесе шоғырланған мультиполярлы нейрондар, миелинсіз, миелинді нерв талшықтары, эндоневрий болады. Нейрондардың денелерін глиоциттер қоршап тұрады.Вегетативті жүйке жүйесі физиологиялық ерекшеліктер бойынша симпатикалық және парасимпатикалық болып жіктеледі. ВЖЖ орталық және шеткі бөлімдерден тұрады.Орталыққа бас миы мен жұлында орналасқан ядролар ,ал шеткі бөліміне ядролардан тараған нерв талшықтары,түйіндері,ұштары жатады. Шеткі нервтер миелинді және миелинсіз нерв талшықтарынан тұрады.Қызметіне байланысты сезімтал-афферантті-әкелуші және қозғалтқыш-эфферентті-әкетуші,аралас болып бөлінеді. Ал вегетативті жүйке жүйісінің парасимпатикалық бөлімінің ганглилері нервтейтін мүшелер жынанда немесе интрамуральді жүйке өрімдерінде орналасады.Бұндай өрімдер қуықта,жүректе,асқорыту мүшелерінде кездеседі.Нервтердің құрылысына тоқтала кетсем. 1) нерв талшықтары 2) дәнекертінді қабықшалары (эндоневрий, периневрий, эпиневрий) кіреді.3 қабаттан тұрады. Эндоневрий-жұқа борпылдақ ташықты дәнекер тіннен тұратын қабыршақ қабық. Эндоневрий -жеке нерв талшықты қоршап, талшықтарды шоғырға біріктіреді Эпиневрий тығыз талшықты дәнекер тіннен тұрып,нерв талшықтарының сыртын қоршайды.Сонымен бұл қабаты нерв талшықтарына және қан тамырларға өте бай. Периневрий құрамында 5-6 қабат фибриллалар мен тін аралық сұйықтыққа толы периневральді кеңістіктен тұрады.Осы периневралді кеңістік арқылы әртүрлі аурулар,токсиндер,инфекциялар таралуы мүмкін. Периневрий - нерв талшықтардың шоғырларын қоршап, оларды нерв бағанаға біріктіреді. Шеткі жүйке жүйесінің регенерациясы оның құрамына кіретін жүйкелік талшықтардың,строманың қалпына келу қабілетімен және олардың арақатынасымен анықталады. Бастапқы кезеңде адамдарда аксондардың регенерациясы тәулігіне шамамен 1 мм жылдамдықпен жүреді; алайда уақыт өте келе нейрондардың регенеративті қабілеті мен дистальды денервацияланған Шванн жасушаларының тірек қызметі төмендейді. Мысалы, егер бұлшықет моторлы нейронының соңғы пластинкасының иннервациясын қалпына келтіру 12 ай ішінде болмаса, бұл құрылымның функциясының қалпына келуі екіталай. Сонымен қатар, функцияны қалпына келтірудің болжамы жүйке тұтастығының толық бұзылуына қарағанда тіндердің жаншылып,ұсақталуы,бөлшектенуі қолайлы, өйткені эндоневрий бөлшектелген жағдайда өзгеріссіз қалады. Сезімтал нерв түйіні. Құрылысы, нейроциттері, глиоциттері. Рефлекторлы доғалар, олардың сезімтал, қозғалтқыш және ассоциативті тізбектері. Нерв түйіндері немесе ганглийлері сезімтал(сенсорлы) және автономды немесе вегетативті деп бөлінеді.Сенсорлы түйіндерге жұлын түйіндері мен бас миының 5,7,8,9,10 нервтерінің бойындағы түйіндерін жатқызуға болады.Бұл түйіндер негізін нейробласттар мен глиобласттардан алып жатыр.Жұлын және сезімтал түйіндер құрылысы жағынан бір-біріне ұқсас келеді.Жұлын түйінін дәнекер тінді капсула қаптаған.Капсуладан ішке қарай БТҚДТ перделер тарап жатыр.Осы перде арқылы капсуладан түйінге көптеген невтер,қан тамырлары,лимфа тамырлары тарап жатыр.Жұлын түйініндегі нейрондар псевдоуниполярлы,ал қызметі бойынша сезімтал нейрон тобына жатады.Олар түйін шетінде жинақталса,ал талшықтары түйіннің ортасында жатады.Түйін нейрондары ірі ашық және ұсақ күңгірт түсті болады.Ірі ашық түсті нейрондар соматикалық,ал ұсақ күңгірт түсті нейрондар вегетативті рефлекторлық доғаның сенсорлы жасушалары болып табылады.Жұлын түйініндегі псевдоуниполярлы нейрондардың ұзын және қысқа өсінделері болады.Яғни аксон мен дендрит. аксондары жұлынның артқы түбіршегі арқылы жұлынға бағытталып,сұр заттарығы нейрондармен синапс түзеді.Ал қалғандарының құрамында «Р»заты мен медиаторлар болады.Олар ішкі мүшелерден,теріден келген нерв импульсін жүргізеді.аксондардың біразы жұлынды бас миымен байланыстырушы болып табылады.Нейрондардың денесін глиальді жасушалар қоршап тұрады.Аталған жасушалар қабаты дәнекер тінді қабықпен тысталған.Бұл қабықты мантийлы қабық дейміз. Жұлын түйінінің глиоциттері иммунды-қорғаныс қызметін атқарады.Мантийлы глиоциттерге нейроглияның олигодендроглиоциттері жатады. Орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі- рефлекс. Рефлекс сөзін тұңғыш рет қолданған францу философы Рене Декарт 1664 ж. Оған ғылыми сипаттама берген шех ғалымы Прохаска 1817ж. Рефлекс туралы ілімді одан әрі дамытып,рефлекстік теорияны пайымдағандар орыс ғалымдары И. М. Сеченов, И. П. Павлов,П. К. Анохин.Рефлекс дегеніміз орталық жүйке жүйесінің сыртқы және ішкі тітіркендіргіштерге қайтаратын күрделі жауабы немесе организмнің тітіркендіргішке реакциясы.. Қарапайым мысал - тізе рефлексі, оны жиі невропатолог тексереді, бұл рефлекторлық доға элементтерінің қауіпсіздігі туралы тез қорытынды жасауға мүмкіндік береді.Рефлекстің морфологиялық негізі - рефлекстік доға,яғни қозуды рецепторлардан жүйке орталығына,онан шеткі ағзаға жеткізетін жол.Рефлекторлы доғаның қарапайым(екі нейронды, жалғыз синапсты) және күрделі (көп нейронды, бірнеше синапсты) түрі бар.Жай түрі жұлын арқылы тұйықталады.Ал күрделі түрі жұлын және мидың қатысуымен жүзеге асады.Ол бес бөлімнен тұрады: 1 Қабылдауыш құрылым-рецептордан; 2 қозуды орталыққа жеткізетін афференттік жүйкеден; 3 аралық нейрондардан тұратын орталықтан; 4қозуды орталықтан эффекторға апаратын эфференттік жүйкеден; 5 жауап беретін құрылымы - эффектордан тұрады. Рефлекстік доға бүтін болған жағдайда ғана рефлекстің қызметін атқарады,яғни доғаның бүтіндігі бұзылса рефлекс бір жола жоғалып кетеді. Соңғы кезде рефлекстік доға мен қатар рефлекстік шеңбер деген ұғым қолданылады. Рефлекстік шеңбердің доғадан бір бөлімі артық болады. Рефлекс доғасын 3 буынға бөлуге болады: Сезімтал (афферентті, центрге тартылған) Ол сезімтал нейронның рецепторынан (теріде, ішкі органдарда, тамырларда орналасуы мүмкін) және жұлынға артқы мүйіз арқылы енетін осы нейроннан шығатын сенсорлық талшықтан тұрады. Ассоциативті Кірістіру нейроны рефлекторлық доғаның сенсорлық және моторлы байланысы арасындағы байланысты жүзеге асырады. Интеркальярлық нейрондар орталық жүйке жүйесінің басқа бөліктерімен байланыс жасай алады.Аралық нейрондардың денелері жұлынның артқы мүйізінде орналасқан. Қозғалтқыш (эфферентті, центрифугалық) Ол моторлы нейронмен ұсынылған (эфферентті, атқарушы, моторлы нейрон), одан жүйке талшықтары жұмыс органына (эффектор, атқарушы орган) түседі.Эффектор - бұлшықет, без - оған жүйке импульсі келгенде, оның жұмысы белсендіріледі: бұлшықет жиырыла бастайды, без – секрет шығарады.Қозғалтқыш нейрондар жұлынның алдыңғы мүйізінде жатыр. 3.Жұлын. Жалпы морфофункциялық сипаттамасы. Сұр және ақ заттарының құрылысы. Нейрондық құрамы, глиоциттер. Ядролар, олардың құрылысы мен функциялық сипаттамасы. Рефлекторлық доға туралы түсінік. Жұлын Омыртқаның каналында орналасады. 2 симметриялық жартылардан құралған. Жұлынның: алдынғы жағында жартылардың аралығында алдынғы орта саңылауы болады. артқы жағында жартылар артқы орта сала арқылы қосылып тұрады.Даму туралы айта кетсем.Жүйке жүйесінің негізі нерв түтігі мен нерв қырқашығынан басталады.Нерв түтігінің алдыңғы бөлігі мен ганглиозды пластинкадан бас миы мен нерв түйіндері,ал нерв түтігінің каудальді бөлігінен жұлын дамиды.Нерв қырқашығы немесе ганглиозды пластинкадан вегетативтік жүйке жүйесінің нйрондары,жұлын түйіндерінің нейроглиясы мен нерв түйіндері дамиды.Жұлынның қызметі: 1-өткізгіштік(жұлынды бас миымен,бас миын жұлынмен байланыстыратын өткізгіш жолдар) 2-эндокринді 3-рефлекторлы(меншікті рефлекторлық қызметі сегменттік моносинаптикалық доға арқылы жүзеге асады.) Жұлынның құрылысына тоқталып кетсем. Жұлын сұр және ақ заттан тұрады. Сұр зат жұлынның ортасында, ал ақ зат − шетінде, сұр затты қоршап орналасады. Сұр затта нейрондардың денелері, миелинсіз, жіңішке миелинді нерв талшықтары ж/е нейроглия орналасады. Ақ зат ұзыннан орналасқан миелинді нерв талшықтарынан тұрады. Жұлын сегменттерге бөлінеді. Әрбір сегментте алдынғы (вентральді), артқы (дорсальді) бүйір (латеральді) мүйіздерді ажыратады. Арқаншалар нерв талшықтардың шоғырларынан тұрады. Ақ заттың миелинді нерв талшықтары нерв жүйенің әрі бөлімдерінің аралығында байланыстарды қамтамасыз етеді. Талшықтар жоғары көтерілетін ж/е төмен түсетін өткізу жолдарды қалыптастырады.Жұлынның нейроциттеріне түбірлі жасушалар,ішкі жасушалар мен шоғырлы жасушаларды ажыратамыз. Түбірлі жасушалардың Аксондары алдынғы заттың мүйіздердің бойымен жұлыннан шығып, шеткі ағзаларға өтеді.Ал ішкі жасушалары өсінділері сұр заттың ішінде синапспен аяқталады. Шоғырлы жасушалар болса, аксондары ақ затқа шығып, шоғырларды түзеді. Олар жұлынның басқа сегменттеріне және бас мидың сәйкес бөлімдеріне импульстарды өткізеді.Жұлынның сұр затында көлемі,кұрылысы ж/е функциясы бойынша ұқсас жасушалар шоғырланып, нерв ядроларын құрады.Жұлынның артқы мүйізінде екі ірі нерв ядролары орналасады. Көкірек ядро/Кларк Ядросының Аксондары жұлынның ақ затына шығып, мишыққа көтеріледі. Өзіндік ядроның аксондары жұлынның ақ затына шығып, мишық пен көру төмпешігіне көтеріледі. Кларк ядроның нейрондары бұлшықеттердің, сіңірлердің және буындардың рецепторларынан ақпаратты қабылдап, импульстарды мишыққа өткізеді (жұлынмишық жолдары арқылы). Бүйір мүйіздерінде екі ядро орналасады: медиальді және латеральді аралық нерв ядролары. Бұл нерв ядролары симпатикалық рефлекторлы доғаның ассоциативті нейрондарынан тұрады. Аксондары алдынғы мүйіздердің бойымен жұлыннан шығып симпатикалық бағаналарды құрады және түбірлі нейрондарға жатады. Алдынғы мүйіздерде 2 нерв ядролары орналасады:моторлы медиальді нерв ядросы -дененің бұлшықеттерін нервтендіреді, Жұлынның бойында жақсы дамыған, және екінші ядро,моторлы латеральді нерв ядросы.Ол аяқ-қол бұлшықеттерін нервтендіреді. Мойын ж/е бел сегменттерінде жақсы дамыған. Аксондары аралас жұлын нервтердің құрамында шетке өтіп, қанқа бұлшықеттерінде қозғалтқыш ұштармен аяқталады. Рефлекстің морфологиялық негізі - рефлекстік доға,яғни қозуды рецепторлардан жүйке орталығына,онан шеткі ағзаға жеткізетін жол.Рефлекторлы доғаның қарапайым(екі нейронды, жалғыз синапсты) және күрделі (көп нейронды, бірнеше синапсты) түрі бар.Жай түрі жұлын арқылы тұйықталады.Ал күрделі түрі жұлын және мидың қатысуымен жүзеге асады.Ол бес бөлімнен тұрады: 1 Қабылдауыш құрылым-рецептордан; 2 қозуды орталыққа жеткізетін афференттік жүйкеден; 3 аралық нейрондардан тұратын орталықтан; 4қозуды орталықтан эффекторға апаратын эфференттік жүйкеден; 5 жауап беретін құрылымы - эффектордан тұрады. Рефлекстік доға бүтін болған жағдайда ғана рефлекстің қызметін атқарады,яғни доғаның бүтіндігі бұзылса рефлекс бір жола жоғалып кетеді. Соңғы кезде рефлекстік доға мен қатар рефлекстік шеңбер деген ұғым қолданылады. Енді нейрондарының құрамы туралы айта өтсем. 1)түбірлі жасушалар.Олар аксондары алдыңғы мүйіздердің бойымен жұлыннан шығып,шеткі ағзаларға өтеді. 2) Ішкі жасушалар. Өсінділері сұр заттың ішінде синапс пен аяқталады Келесі жасуша түрі 3) Шоғырлы жасушалар. Аксондары ақ затқа шығып, шоғырларды түзеді. Олар жұлынның басқа сегменттеріне ж/е бас мидың сәйкес бөлімдеріне импульстарды өткізу қызметін атқарады. 4.Бас миы. Жалпы морфофункциялық сипаттамасы. Эмбриональді дамуы. Бас миының сұр және ақ затының құрылысы. Бас миы жұлын секілді орталық жүйке жүйесіне жатады.Ол 5 бөліктен тұрады. -Үлкен ми сыңары -Аралық ми(көру төмпешігі,эпиталамус,гипоталамус,төмпешік асты) -Ортаңғы ми -Сопақша ми -Артқы ми(мишық,ми көпірі) Сопақша ми,көпір,ортаңғы,аралық ми,мидың артқы базальді бөлігі-бас миының бағанасы жатады.Ми бағанасы жұлын сияқты шеткі мүшелермен сезімтал және қозғалтқыш нерв талшықтары арқылы байланысады. Адамдарда орта есеппен мидың салмағы еркектерде 1375 г,әйелдерде 1245 г, тік қимасы 16-17 см,көлденеңі-14 см,көлемі-1220 куб см болады.Ми бас сүйегінің ішінде орналасады. Ми эмбриогенезінің бастауы ұрықтың арқа бөлімінде жүйке пластинкасы— эктотермадан пайда болады. Ол пластинканың екі шеті жиырылып нерв түтігіне айналады. Ми эмбриогенезі одан кейінгі мына сатылардан өтеді:1. Үш ми көпіршігінің сатысы. Бұл сатыда бас түтікшесінің алдыңғы бөлігі үш кеңейме түзейді (эмбриогенездің 4 аптасы) алдыңғы ми (прозенцефалон), ортаңғы ми (мезенцефалон) және ромб тәрізді ми (ромбэнцефалон). 2. Бес ми көпіршігінің сатысы. Эмбриогенездің 5 аптасында алдыңғы ми 2 бөлікке бөлінеді: ақырғы (телэнцефалон) және көз көпіршіктерімен аралық ми (диэнцефалон). Ромб тәрізді ми артқы миға және миелэнцефалонға бөлінеді. Ақырғы мидан көпір және мишық пайда болады. Миелэнцефалоннан сопақша ми түзеледі. 3. Орын ауыстыру сатысы. Эмбриогенездің 5-10 апталарында өтеді. Бұл мезгілде ақырғы мидың тез өсуі және дифференциялануы басталады, қыртыстық және қыртыс асты орталықтар түзеледі. 4. Ми құрылымдарының ішкі дифференцировка сатысы. Эмбриогенездің 10-20 апталарында жүреді. Бас миында жартышарлар оның ең үлкен бөлігіне айналады, негізгі бөлімдердің;иірімдер мен жалдардың түзілуі жүреді. Мишықтың құрылысы дефинитивті сипатқа енеді. Бас миының қарқынды миелинденуі, тікенекті аппараттың қалыптасуы өтеді. Олардың құрылысының қалыптасуы нәресте туғаннан кейін аяқталады. Сопақша ми тікелей жұлынның жалғасы болып есептеледі.Сондықтан құрылысы жағынан жұлынға ұқсас болады.Орталық түтік мидың 4-ші қарыншасын түзеді.Сопақша мида 8-12-ші ми жүйкелерінің орталықтары жатады. Сопақша мида мидың 4-ші қарыншасының түп жағында күшті дамыған мидың торлы түзілімі болады. Сопақша мидың қуысы ,сайлары, нәзік және сына тәрізді шоқтары, жіп тәрізді денешіктері болады. Сопақша мида тыныс алу ,ас қорыту,қан айналым және басқа жүйелердің орталықтары орналасады және де ол жұлын сияқты рефлекстік ,өткізгіштік қызметтер атқарады. Артқы ми екі бөлімнен тұрады:алдыңғы бөлімін ми көпірі артқы бөлігін мишық деп атайды.Ми көпірі сопақша мидың үстінде орналасқан жалпақ ақ жал.Ол үстіңгі жағынан ортаңғы мимен шектеледі .Ми көпірі шекараларынан 6-7-8-ші ми жүйкелерінің түбірлері басталады.Ми көпірі өткізгіштік және рефлекторлық қызметтер атқарады.Мишық ми көпірі мен сопақша мидың артқы жағында орналасады.Оның салмағы ересек адамдарда 120-150 грамм болады.Мишық бастың бүкіл артқы бөлігін тұрады ,оны үлкен ми сыыыыыыыыңарының шүйде бөлігі үстіңгі жағынан жауып тұрады.Екеуінің арасындағы саңылауды мидың көлденең саңылауы деп атайды.Мишық екі сыңардан және оларды біріктіретін құрт тәрізді мүшеден тұрады ,және де сұр зат пен ақ заттан түзіледі.Сұр зат мишықтың сыыртқы бетінде орналасып, оның қыртысын түзеді .Ақ зат8 сұр заттың ішінде орналасқан ,олардың іішіінде 4 жұп ядролар болады.Мишықтың негізгі қызметі- денені қозғалтып, қимылға келтіру,тепе теңдік алма кезектік қызметтерді ,яғни үйлесімділікті рефлекс жолымен басқару. Ортаңғы ми мидың сабақшасынан төрт төмпешіктен,мидың қуысы ми суағарынан және ми бүркенішінен құралады.Төрт төмпешіктер мишықтың алдыңғы жағында жатады,оның алдыңғы екеуінде бағдарлап көру орталығы, артыңғы екеуінде бағдарлап есту орталығы жатады. Ортаңғы мидың ақ затының арасында күңгірт заттар жатады. Оларды орталық сұр зат, қызыл ядролар, қара субстанция деп бөледі. Ортаңғы мидың ішкі қабырғасында 3,4-ші ми жүйкелерінің орталықтары жатады . Қуысы- ми суағары- ұзындығы 1,5 см келетін жіңішке өзек .Ол мидың 4-ші қарыншасын 3-ші қарыншасымен байланыстырып тұрады. Мидың ақ және сұр затына келер болсақ, жұлындағы сияқты мида да ақ және сұр заттар болады.Бірақта ақ зат ішінде,ал сұр зат сыртын қаптап тұрады.Ақ заттан өткізгіш жолдар түзіледі.Олар миды жұлынмен, сондай-ақ ми бөліктерін өзара байланыстырып тұрады. Өткізгіш жолдардың арқасында бүкіл орталық нерв жүйесі біртұтас қызмет атқарады. Сұр зат өз алдында шоғырланып, ақ затқа ядролар түрінде орналасады.Сұр заттың құрамындағы мультиполярлы нейрондары атқаратын қызметі бойынша қозғалтқыш,сезімтал,ассоциотивтік ядролар тобын түзеді. Мұнымен қатар сұр зат ми сыңарларымен мишықты қаптап, ми қыртысын түзеді. Сопақша мидың орталық аймағында бас мидың ең маңызды координациялық аппараты болып табылатын торлы түзіліс орналасады.Бұл түзіліс жұлыннан басталып сопақша ми,көпір,ортаңғы ми,көру төмпешігінің орталық бөліміне дейін созылады.Оның құрамында әртүрлі мультипоолярлы нейрондар болады. Сопақша ми мен көпір жұлынның жалғасы болып табылады, олар рефлекстік және өткізгіштік қызмет атқарады. Сопақша ми мен көпірдің ядросы ас қорыту,тыныс алу, жүрек қызметін және басқа процестерді реттейді, сондықтан сопақша ми мен көпірдің зақымдалуы өмірге қауіпті. Шайнау, жұту, ему процестерінің реттелуі, сондай-ақ құсу, түшкіру, жөтелу сияқты қорғаныш рефлекстері мидың осындай бөлімдерінің қызметіне байланысты болады. Сопақша мидің үстіңгі жағына мишық орналасады. Оның беті сұр зат — қыртыстан тұрады, қыртыстың астындағы ақ затта ядро болады. Мишық орталық нерв жүйесінің көптеген бөлімдерімен байланысады. жүктеу/скачать 211,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу: