46-ғылыми-әдiстемелiк конференция материалдары

113 
 
процессов  и  необходимых  для  качественной  продуктивной  деятельности  с  ними; 
компетентность – качество  личности,  определяющее  успешность  выполнения  того  или  иного 
вида  деятельности.  С  психологической  точки  зрения,  сущностные  свойства  компетентности 
определяются:  
а)  через  способность  к  деятельности,  которая  основана  на  знаниях,  опыте,  ценностях, 
склонностях,  приобретенных  благодаря  обучению,  и  предполагает  наличие  понятийной 
системы,  соответствующего  типа  мышления,  позволяющего  оперативно  решать  возникающие 
проблемы;  
б)  через  готовность – как  личностную,  мотивационную,  мобилизационную 
характеристику деятельности;  
в)  через  субъектную  позицию  учащегося,  самостоятельность  субъекта  в  процессе 
деятельности. 
В  Тюнинге  определены  различия  между  компетенциями,  которые  непосредственно 
связаны  с  дисциплинарной  или  тематической  областью  исследования («предметные / 
специфические / конкретные»),  и  теми,  которые  имеют  важное  значение  во  многих  или  всех 
сферах  обучения - это  общие  компетенции,  способности,  которые  являются  полезными  во 
многих  или  всех  предметных  областях.  Традиционно  вузы  были  сосредоточены  на  передаче 
знаний,  характерные  для  области  изучения,  и  формирование  общих  компетенций  в 
значительной степени было случайным. Если специальные компетенции описывались, то вклад 
общих  компетенций  в  формирование  профессиональной  компетентности  практически  не 
учитывался.  Кроме  того  при  формировании  перечня  компетенций  существует  проблема 
определения их содержания.  
В  целях  формирования  профессиональной  компетентности  у  обучающихся  следует 
различать термины «преподавание» и «обучение».  
Обучение  это  акт  приобретения  новых  или  модификации  имеющихся  и  встраивания 
существующих  знаний,  образцов  поведения,  навыков,  ценностных  установок,  или  пред-
почтений. Также обучение может включать синтез различных видов информации. Обучение не 
является  принуждением;  оно  осуществляется  через  контекст  окружения.  Обучение  не 
осуществляется сразу, оно не может случиться само по себе за один раз, а опирается на то, что 
мы уже знаем, и формируется на этой основе. В этом смысле, обучение может рассматриваться 
как  процесс,  отличный  от  сбора  фактических  и  процедурных  знаний.  Обучение  производит 
изменения  в  личности,  и  производимые  изменения  являются  относительно  постоянными  и 
длительными. 
Преподавание - это  систематическое  руководство  образовательной  и  познавательной 
деятельностью  обучающегося,  осуществляемое  преподавателями.  Как  сказано  выше, 
преподавание  включает  в  себя  определение  содержания  образования,  его  объёма,  ис-
пользуемых  приемов  и  методов;  создание  надлежащих  условий  для  освоения  учебного 
содержания  и  контроль  качества  приобретенных  результатов  обучения.  Наконец,  оценка 
качества учебной деятельности студентов включает в себя постоянный мониторинг прогресса, 
промежуточное и итоговое оценивание (результаты экзаменов). 
В настоящее время в высших учебных заведениях стран используются различные методы 
обучения:  лекции,  гостевая  лекция,  семинары,  практикумы,  вебинары,  практические  курсы, 
лабораторные работы и исследования, работа в поле (практика в организации), самостоятельная 
работа,  подготовка  бизнес-планов,  организация  разных  видов  практик,  презентации, 
тематические  исследования,  дискуссии,  обсуждения,  мозговой  штурм,  а  также  ролевые  игры, 
деловые игры, управление игры, мастер-классы, ситуационные задачи моделирования, решения 
проблем,  работа  в  малых  группах,  обучение  с  использованием  электронных  платформ, 
эксперименты и другие интерактивные методы. 
Преподаватели  имеют  право  самостоятельно  выбирать  методы  обучения,  ориентируясь 
на  достижение  результатов  обучения  и  с  учетом  специфики  преподаваемых  дисциплин. 
Перечень  методов  обучения  предлагается  единый  для  всех  уровней  образования,  но  для 
магистратуры и докторантуры он отличается использованием проблемных, исследовательских 
и практико-ориентированных методов обучения. 
Кроме  того,  необходимо  принять  во  внимание,  что  обучение,  как  процесс,  состоит  из 
различных  этапов:  конкретный  опыт,  рефлективное  наблюдение,  абстрактное  мышление, 
экспериментальная деятельность.  

114 
 
В теории планомерного формирования умственных действий и понятий (Гальперин П.Я., 
Талызина Н.Ф.  и др.) полноценное формирование действия (какой-либо компетенции) требует 
последовательного  прохождения  шести  этапов,  причем  «внешнеречевой»  этап  не  является 
завершающим. На этом этапе (четвертом) все элементы действия представлены в форме устной 
или письменной речи, что обеспечивает возрастание меры обобщения.  
Следуя этой схеме, изучение модуля или целого учебного предмета можно представить в 
следующем виде: 
1.  Контекстуализация  и  отражение:  предоставление  статей;  предложение  поиска  в 
Интернете  (статьи,  видео);  предложение  поиска  примеров  в  газетах;  посещение  компании  с 
возможностью  задания  вопросов;  проведение  дебатов/обсуждений  на  основе  всех  собранных 
сведений; и т.д. 
2.  Концептуализация:  Наличие  справочных  пособий  преподавателя;  предоставление 
студентам раздаточных материалов; разделение понятийного поля среди студенческих команд 
для  их  подготовки  материалов  и  обмен  друг  с  другом;  приглашение  гостей,  в  том  числе 
академических или неакадемических лекторов и т.д. 
3.  Эксперимент:  использование  кейсовых  технологий/  тематических  исследований; 
составление реального плана для компании; стажировки; групповые проекты; деловые игры и 
т.д. 
4. Оценка / Самооценка / Взаимооценка: с помощью кейсовых технологий/ тематических 
исследований; представление реального плана для компании; стажировка; групповые проекты 
и т.д. 
Рассмотрим    процесс  формирования  профессиональной  компетентности    как 
многоуровневое  системное  образование  с  реализованным  на  нем  основным  отношением 
компонентов: «мотивационно-ценностный – содержательный – деятельностный».  Процесс 
формирования профессиональной готовности   можно представить моделью: 
ПФ =
ФМ, ОЗ, ПК, 
где  ПФ -  процесс  формирования  компетентности;  ФМ – процесс  формирования 
мотиваций; ОЗ – обучение знаниям; ПК – формирование профессиональных компетенций. Наш 
подход  к  формированию  компетентности  предполагает  восхождение  по  спирали  через 
обозначенные нами компоненты: 
  формирование мотиваций и ценностей, положительно направленных на профессию; 
  формирование профессиональных знаний; 
  формирование профессиональных компетенций. 
 Необходимо  подчеркнуть,  что  данные  компоненты  являются  с  одной  стороны 
результатом,  а  с  другой -  важными  компонентами  профессиональной  компетентности.  Это 
объясняется  тем,  что  формирование  и  развитие  систем  ценностных  мотиваций,  знаний  и 
профессиональных  компетенций  протекает  постепенно  (поэтапно)  в  процессе  учебной 
деятельности на базе уже сформированных (до этого) частей этих систем. 
Если на каком-то этапе обучения компетентность определяется тройкой (M
i
, S
i
,D
i
), где M
i
- 
набор 
мотиваций, 
S
i
– 
система 
уже 
имеющихся 
знаний,  
D
i
 – система уже сформированных профессиональных компетенций, i – натуральное число; то 
через  некоторое  время,  посредством  влияния  процессов  обучения  и  самообразования, 
приходим  к  новой  тройке  (M
i+1
, S
i+1
,D
i+1
),  где  M
i

M
i+1
, S
i

S
i+1
,D
i

D
i+1
,  то  есть  происходит 
постепенное расширение содержания компонентов компетентности. В процессе формирования  
образуется цепочка  
(M
1
, S
1
, D
1
) 
(M
i
, S
i
, D
i
) 
(M
i+1
, S
i+1
, D
i+1
)
 
На    различных  этапах  формирования  компетентности  могут  использоваться  различные 
элементы из компонентов. 
В  тоже  время  следует  заметить,  что  для  успешного  формирования  компетентности    на 
определенном  этапе  необходим  минимальный  уровень  сформированности  не  только  самого 
компонента,  но  и  предшествующих.  Так  наличие  устойчивых  мотиваций  необходимо  для 
освоения  системы  знаний,  совокупность  мотиваций  и  минимально  необходимого  уровня 
знаний обеспечивает возможность формирования профессиональных компетенций, что можно 
представить  как:  M
i
S
i
,  (M
i

S
i
) 
D
i
,  в  тоже  время  переход  S
i
D
i
,  влечет  за  собой  и 
переходM
i
M
i+1
. 

115 
 
Необходимым  условием  перехода  на  следующий  этап  формирования  компетентности 
является достижение студентами достаточного уровня сформированности на текущем этапе. 
 Так  первый  этап  M
1
S
1
,  (M
1

S
1
) 
D
1
характеризуется  наличием  ценностных 
мотиваций. 
Описываемую концепцию можно кратко сформулировать в следующем виде: 
Формирование  компетентности  есть  дидактически  целесообразное  (обоснованное) 
сочетание  целенаправленного  поэтапного  формирования  ценностных  мотиваций  и 
профессиональных компетенций  и  системы обученияпрофессиональных  знаниям. 
Для  оценки  приобретенных  общих  и  специальных  (профессиональных)  компетенций  в 
структуре е-портфолио возможна поддержка и использование следующих методов: 
  Самооценка уровня знаний студентов каждого предмета в тестовом центре  
  Оценка уровня знаний студентов на семинарах и практических занятиях 
  Оценка уровня знаний студентов на промежуточных экзаменах (рейтинг) для каждого 
раздела (модуля) предметов 
  Оценка уровня знаний студентов в процессе выпускных предметных экзаменов  
  Оценка компетенций, приобретенных в процессе решения тематических исследований 
и разработки бизнес-плана 
  Оценка самостоятельных работ студентов (рефераты, курсовые, выпускные работы) 
  Оценка стажировок (практик) 
  Тесты  
  Вопросы с ответами 
  Оценка тематических исследований 
  Деловые игры 
  Письменные исследовательские работы 
  Устные презентации (индивидуально или в группах). 
Важным  является  решение  вопроса,  связанного  с  определением  надлежащих  методов 
оценки  уровня  сформированности  компетенций  у  студентов.  В  первом  цикле,  на  уровне 
бакалавриата  формируются  общие  и  частично  предметные/специальные  компетенции.  Они 
оцениваются  посредством  самостоятельных  работ  студентов,  промежуточных  и  финальных 
экзаменов,  а  также  в  процессе  прохождения  учебной  и  производственной  практики  и 
представления  дипломного  проекта.  Во  втором  цикле,  на  уровне  магистратуры  формируются 
общие  и  специальные  компетенции.  Данные  компетенции  оцениваются  посредством 
промежуточных модулей (экзаменов), исследовательских работ в сфере бизнеса и управления, 
производственных  практик,  отчетов  и  презентаций,  исследовательских  тезисов.  В  третьем 
цикла, на уровне PhD, образуются как общие, так и специфичные предметные компетенции на 
более  высоком  уровне,  которые  могут  быть  оценены  посредством  текущих  и  итоговых 
экзаменов,  публикаций,  научно-исследовательских  работ  и  презентации  докторской 
диссертации.  
К примерам различных способов оценки каждой компетенции можно отнести: 
  Письменные/устные экзамены (промежуточный, финальный - итоговый…) 
  Отчеты исследовательских работ 
  Письменные/устные презентации 
  Тесты 
  Коллекция выполненных заданий 
  Экспертная оценка 
  Итоговые проекты (бизнес-планы, маркетинговые планы ...) 
  Участие в ролевых играх/ бизнес играх… 
  Публичная презентация и защита отчетов / диссертационных / квалификационных 
работ  
  Оценка тьютора (ментора, наставника) (во время практики…) 
  Самооценка.  
При  переходе  обучающегося  с  уровня  на  уровень  компетенции  приобретают  новые 
свойства, характеризующие степень их проявления. 
 
 

116 
 
Смағұлов С. 
 
БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУ ЖАҒДАЙЫНДА СТУДЕНТ-ЖАСТАРДЫ 
ОТАНСҮЙГІШТІК РУХТА ТӘРБИЕЛЕУДЕГІ ҰЛТТЫҚ ТАРИХТЫҢ РӨЛІ 
 
Жастар,  оларды  тәрбиелеу  мәселесі  қазіргідей  мемлекеттік  деңгейде  қолға  алынып 
отырғанда  бұл  істе  жоғары  оқу  орны  шешуші  орын  алатыны  белгілі.  Бұған  барлық  пәндер, 
соның ішінде, әрине, бірінші кезекте ұлттық тарих пәні қомақты үлес қосуға міндетті.  Мұндай 
маңызды  міндетті  ойдағыдай  орындау,  әрине,  алдын  ала  дайындықты  талап  етеді.  Ол  үшін 
оқытушы  жаңа  оқу  жылының  басында  өзі  сабақ  беретін  факультеттер  анықталысымен 
мемлекеттік  білім  стандарты  бойынша  сонда  оқытылатын  Отан  тарихы  курсының  оқу-
әдістемелік кешенін, силлабус және т.б. қажетті құжаттар мен оқу құралдарын сол факультет 
студенттерінің мамандықтарын, профилін ескере отырып дайындап алғаны жөн.  
Бүгінгі  студент – ертеңгі  маман.  Сондықтан  студент-жастардың  бойында  жоғарғы 
идеялық, адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру, отансүйгіштікке тәрбиелеуде әрбір сабақтың 
мүмкіндіктерін барынша толық пайдалануымыз керек. Жастар – қоғамның болашақ құрылыс-
шылары.  Қоғамның  тағдыры  солардың  қолында.  Ендеше,  жас  ұрпақты  заман  талабына  сай 
тәрбиелеу – аса маңызды міндет.  
Тарих  пәнінің  тәрбиелеушілік  мүмкіндігі  өте  мол.  Өйткені  ол  бүкіл  адам  баласының 
ғасырлар бойы жинаған тәжірибесімен таныстырады. Тарихтан тағылым алу керек. «Біз тарихи 
жадымызды  жаңғырту  арқылы  ұлттық  мақтаныш  сезімін,  қазақстандық  отаншылдық  сезімін 
орнықтырамыз. Тек науқаншылдыққа салынбау керек, қай жұмысты да шын кәсіби деңгейде, 
нағыз  ғылыми  негізде  жүргізу  керек» [1]. Тарих  пәні  небір  тарихи  фактілерді,  оқиғаларды, 
құбылыстарды,  тарихи  тұлғалардың  халық  үшін  жасаған  қызметін,  ерлік  істерін  баяндайды, 
осылардың  бәрі  жастардың  жүрегіне,  сезіміне  күшті  әсер  етеді,  адамгершілігі  жоғары,  ізгі 
ниетті азамат болып қалыптасуына үлес қосады.  
Тәуелсіз Қазақстанға жан-жақты білімді, өз халқының тілін, тарихын, мәдениетін, әдет-
ғұрпын  сыйлайтын,  ел  үшін, оның  бақытты  келешегі  үшін  бар  білімі  мен  күш-жігерін  аянбай 
жұмсайтын нағыз отаншыл  азамат керек. Осындай азаматты тәрбиелеп, қалыптастыруда тарих 
пәнінің  маңызы  өте  зор.  Тарих  сабақтарында  студенттердің  дүниеге  ғылыми  көзқарасы 
қалыптасады,  адамгершілікке,  имандылыққа,  ізгілікке,  отаншылдыққа,  адамзат  жасаған 
құндылықтарды  құрметтей  білуге  тәрбиеленеді;  эстетикалық,  экологиялық,  экономикалық 
және т.б. тәрбие алады.  
«Отаншылдық сезімді орнықтыру қай заманда да, қай қоғамда да маңызды. Бұл, әсіресе, 
жас мемлекеттер үшін ерекше мәнге ие. Біз патриоттық тәрбие беруге көп көңіл бөлуге тиіспіз. 
Мұның бір қайнар көзі тарихты білу, одан тағылым алу, бабаларымыздың даңқты істері үшін 
мақтану екендігі анық. Солай ету керек те. Сонымен бірге тек тарихты малданып қана қалуға 
да болмайды. «Бүгін мақтанатыны қалмаған елдер өткенімен мақтанады» деген де сөз бар. Біз 
өткенімізбен де, бүгінімізбен де мақтанатындай ұлт болуымыз керек» [2].  
Еліміз  бәсекеге  қабілетті,  дамыған  отыз  елдің  қатарына  қосылуға  ниеттеніп  отыр.  Ал 
бәсекеге қабілетті болудың ең басты шарттарының бірі - патриотизм рухы. Патриотизм – бұл 
Отанын  сүю,  елі  мен  жерін  құрметтеу,  өсіп-өнген  жерінің  мәдени,  тарихи  құндылықтарын 
сыйлау. Патриотизм – Отанға деген сүйіспеншілік, бар күш-жігер мен білімін Отан игілігімен 
мүддесі үшін жұмсау. Туып-өскен жеріне, ана тіліне, өз халқының, елінің әдет-ғұрпына, салт-
дәстүріне деген сүйіспеншілік адамдарда ерте заманнан бастап-ақ қалыптаса бастаған.  
Осы  жерде  айтып  кететін  бір  жағдай  физика-математика  ғылымдарының  докторы, 
профессор,  ҚР  ҰҒА  академигі, «Новье-Стокс»  теңдеуін  шешкен,  «Өтелбаев  функциясы», 
«Петровскийдің  әлемдік  проблемасы»  сияқты  бірнеше  еңбектері  арқылы  мойындалған 
математик  Мұхтарбай  Өтелбаевтың,  өз  елінің  патриоты  ретінде  мынадай  ой-пікірлерінің  зор 
тәрбиелік  мәні  айқын  көрініп  тұр.  Ол  өзінің  «Айқын»  газетінің  тілшісіне  берген  сұхбатында: 
«Көп адам гуманитарлық ғылымнан гөрі, нақты ғылымдарды дамыту керек деген пікір айтып 
жүр.  Мен  бұл  пікірге  түбегейлі  қарсымын.  Себебі  балаларға  патриоттық  тәрбие  беру  үшін 
тарих  ғылымы,  сөз  жоқ, керек. Тіпті тарихқа  ерекше  көңіл  бөлу  қажет».  Жастардың  бойынан 
қандай қасиетті көргіңіз келеді? – деген сұраққа: «Патриот болса деймін, қазақшыл, намысшыл 
болса  екен.  Мені  бәрі  ғалым  деп  сыйлап  жатыр.  Ал  мен  үшін  ғалымдығымнан  бұрын  ата 
дәстүрім  маңызды.  Ата-бабам  аруағын  сыйламасам,  мыңдаған  жыл  өмір  сүрген  ана  тілімде 
сөйлемесем, ата салтымды сақтамасам, мен ешкім емеспін» [3].
 

117 
 
ҚР Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің 2012 жылғы «Қазақстан-2050» стратегиясы 
–  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты»  атты  Қазақстан  халқына  Жолдауында    «Өз 
бойымызда   және  балаларымыздың  бойында  жаңа қазақстандық  патриотизмді тәрбиелеуіміз 
керек.  Бұл  ең  алдымен  елге  және  оның  игіліктеріне  деген  мақтаныш  сезімін  ұялатады.  Біздің 
балаларымыз  бен  немерелеріміз   сырт  елден  гөрі  Отанында  өмір  сүргенді  артық  көретіндей, 
өйткені, өз жерінде  өзін жақсы сезінетіндей болуға тиіс. Біздің еліміздің әрбір азаматы өзін өз 
жерінің қожасы ретінде сезінуге тиіс» [4] - деп атап көрсетті. 
Тәуелсіздікке  қол  жеткізгеннен  гөрі,  оны  ұстап  тұру  аса  қиын  екенін  барлығымыз 
білеміз.  Н.Ә.Назарбаев  өз  тәуелсіздігімізді  көздің  қарашығындай  сақтау  арқылы  Мәңгілік  Ел 
бола  алатынымызды  атап  өтті.  Елбасы  Мәңгілік  Ел  ұғымын  ұлтымыздың  ұлы  бағдары, 
«Қазақстан – 2050» Стратегиясының  түпқазығы  етіп  алды.  Мәңгілік  Ел  ұлттық  идеясының 
негізгі  мәні – мәңгілік  мақсат-мұраттарымыз  бен  мәдени-рухани  құндылықтарымызға 
негізделген, мемлекет құрушы қазақ халқы мен өзге де ұлттардың ұлттық идеяларын бір арнаға 
тоғыстыратын идеология арқылы қалыптастырылатын қазақтың ұлттық мемлекеті. 
Біз  Әнұран,  Ту,  Елтаңба  секілді  мемлекеттік  рәміздерімізді  мақтанышпен  көрсететіндей 
деңгейге  жетуге  ұмтылуымыз  керек.  Мысалы,  Түркия  елі  мемлекеттік  туын  қай  жерден  де 
көрінетіндей етіп іліп қояды. Америка Құрама Штаттарында да солай. Бұл олардың еліне деген 
патриоттық  сезімінің  жоғары  екендігін,  өз  елін  мақтан  тұтатынын  көрсетеді.  Осындай  үрдіс 
бізге  де  үлгі  болса  керек.  Біздің  елімізде  де  осы  бағыттағы  заңнамаларға  тиісті  өзгерістер 
енгізілді,  енді  осындай  үрдісті  әрі  қарай  күнделікті  дәстүрге  айналдыру  өзімізге  байланысты. 
2007 жылы Елбасы Жарлығымен 4 маусым Мемлекеттік рәміздер күні болып белгіленді. Бұл – 
Мемлекеттік рәміздерге деген шынайы құрмет белгісі. Мемлекеттік рәміздерге деген құрмет – 
отаншылдық сезімнің аса бір жарқын көріністерінің бірі.   
Жастарды  қол  жеткізген  табыстарымыз  арқылы  да  отаншылдық  рухқа  тәрбиелеуге 
болады.  Қазақстан  тәуелсіздік  алған 24 жылдың  ішінде  көптеген  жетістіктерге  жетті.  Туған 
жерінің қол жеткізген жетістіктері жастарымыздың жүрегіне еліне деген  құрметін оятары хақ. 
Олар да өз күш-жігерін,  еңбегін Отанына арнауға ұмтылары сөзсіз.  
Студент  жастардың  ұлттық  сана-сезімін,  отаншылдық  қасиеттерін  қалыптастыруда 
«Қазақстан  тарихы»  пәнінің  атқаратын  рөлі,  маңызы  аса  зор.  Жастарды  отаншылдыққа, 
патриотизмге  тәрбиелеу  абыройлы  іс.  Оны  іске  асырудың  жүгі  де  жеңіл  емес.  Ұлт  тарихын 
меңгермеген  жас  маманның  дүниетанымы,  ой-өрісі,  отансүйгіштік  қасиеті  оң  қалыптасуы 
мүмкін емес.    
Ұлт  тарихы  арқылы  Отанға  деген сүйіспеншілік  сезімі,  патриотизм  сезімі  қалыптасады. 
Тарих, бірінші  кезекте  Қазақстан тарихы идеологиялық  ғылымның рөлін  атқарып  отыр. Отан 
тарихы – басты  идеологиялық  пән.  Ал  ұлттық  идеология  ең  алдымен  ана  тіліңе  деген 
құрметтен,  ата-бабаңның  дәстүріне,  тарихыңа  деген  ізеттіліктен,  бүкіл  ұлт  болмысыңды 
қадірлегеннен, намыс-жігеріңнен туады.  
Отанымыздың  өткенін  танып-білу – отансүйгіштік  сезімді  тәрбиелеудің  маңызды 
факторы.  Негізгі  бағыт – жас  ұрпақты  отандық  мәдениеттің  озық  дәстүріне  сүйеніп  биік 
азаматтық,  отаншылдық  рухта  тәрбиелеу.  Осы  тұрғыдан  алғанда  жоғары  оқу  орындарында 
студенттерге  Қазақстан  тарихы  пәнін  жүйелі  түрде  оқытудың  орасан  зор  маңызы  бар  деп 
білеміз.  Студент  жастарды  отансүйгіштікке,  патриотизмге  тәрбиелеуде  ұлт  тарихының  орны 
мен рөлі ерекше.  Себебі, өз елінің тарихын білмеген адамның рухы солғын, патриоттық сезімі 
төмен,  идеалы  күйкі  болады.  Ал,  ел  мен  жеріне  адал  ұрпақты  қалыптастыруда  Отан  тарихын 
оқытып-білдірудің маңызы зор.  
Біздің  ойымызша,  кез  келген  мемлекеттіліктің  өзегі  отансүйгіштікке  байланысты.  Әрбір 
азаматымыздың  ойында  отансүйгіштікті  дамытпай, «біз  толыққанды  мемлекет  құрдық»  деп 
айтуымыз қиын шығар. Бірақ жастарға қандай да бір нұсқау беру арқылы патриотизмді дамыта 
алмаймыз.  Оларда  өз  қоғамына  деген  сенім  болу  керек.  Сонда  ғана  бәрі  дұрыс  болады  деп 
ойлаймыз.  Негізі  патриоттық  сезім  адамның  ойына,  санасына,  ақыл-өресіне,  ерік-жігеріне 
тікелей  байланысты  нәрсе.  Әркімнің  патриотизмінің  биіктігі – сол  адамның  ойлау  жүйесіне 
тікелей  байланысты.  Патриоттық  сезім – адамды  өз  қоғамының,  өз  мемлекетінің  толыққанды 
азаматы ететін бірден-бір сезім. 
Студент  жастарды  отансүйгіштікке  тәрбиелеуде  ежелгі  заманнан  бүгінгі  күнге  дейінгі 
қазақ  батырларының  (мысалы,  Шырақ,  Бөгенбай,  Қабанбай,  Наурызбай,  Малайсары,  Баян, 
Сырым,  Исатай,  Махамбет,  Бауыржан  Момышұлы,  Төлеген  Тоқтаров,  Қайрат  Рысқұлбеков 
және  т.б.)  ерліктерін,  қазақтың  әйгілі  билеушілерінің,  хандарының,  билерінің  (мысалы,  әйел 

118 
 
ханша  Томирис,  Сұлу  қаған,  Жәнібек,  Керей,  Қасым,  Хақназар,  Тәуке,  Абылай,  Кенесары 
хандар,  Төле,  Қазыбек,  Айтеке  билер  және  т.б.)   өз  елі,  халқы  үшін  аянбай  атқарған  істерін 
сабақтарда жан-жақты көрсетудің маңызы өте зор.  
Ұлтшылдық, отаншылдық – елі, жері, отаны үшін жанқиярлыққа бару. Бұл табиғи сана. 
Сақ елінің жылқышысы Шырақ өз елін парсы жаулауынан сақтап қалу үшін өзін өлімге қиып, 
парсы  қолын  шөлейтке  бастап  кіріп,  сусыз  қырғынға  ұшыратты.  Сақ  елінің  әйел  ханшасы 
Томирис парсы патшасы Кирдің басын Сақ жерін жауламақ болғаны үшін алды. Көне түркілер 
елін, жерін  қорғауда «Түн  ұйықтамады, күндіз  отырмады».  Кенесары, Наурызбай  да  елі, жері 
үшін шейіт болған. 1986 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі де қазақ елінің тәуелсіздік жолындағы 
күресі еді.  
Сөйтіп,  әлемді  тітіреткен  Кирдің,  Дарийдің,  Македонскийдің  жорықтары  тығырыққа 
тіреліп, бірі алтын тәжді басын қалдырып, бірі тырағайлап қаша  жөнеліп, үшіншісі «бұларды 
жаулау мүмкін емес» деп кері бұрылуға мәжбүр болған. Көне заманда да, орта ғасырларда да 
парсы,  грек,  араб  және  т.б.  елдерден,  негізінен  оңтүстік-батыс  жақтан  келген  жаулаушылар 
Орта Азия аймағын басып алса да, ешқашан Сырдария өзенінен өтіп қазақ даласын жаулап ала 
алмаған.  Бұл  сол  замандағы  ұрпақтың  бойында  елге,  жерге,  Отанға  деген  терең 
сүйіспеншіліктің, махаббаттың күшті  болғандығын көрсетеді.   
Ақын Серік Тұрғынбектің өлең сөздерімен айтқанда, біздің батыр ата-бабаларымыз:  
Арғы тектен ат үстінде – тұрағы, 
Айқастардан алып шыққан Ұраны. 
Көкті түріп, көк найзаның ұщымен, 
Көк туында – көлбеңдеген қыраны.           
Суға батпай, 
Отқа салса – күймеген. 
Жерін сатпай, 
Жауына бас имеген!  
Өзі келіп тиіскенді оңдырмай, 
Өздігінен жан адамға тимеген [5]. 
  
ҚР  Президенті-Елбасы  Н.  Назарбаев  өзінің  Қазақстан  Республикасы  тәуелсіздігінің 15 
жылдығына  арналған  салтанатты  жиналыста  сөйлеген  сөзінде  «Біз - ежелден  ер  деген  даңқы 
шыққан халықтың ұрпағымыз. Біз – ел бірлігі жолында әрқашан намысын бермеген халықтың 
ұланымыз» [6], - деп атап көрсетті.  
Сонымен  қатар  Қазақстан  тарихы  сабақтарында  және  сабақтан  тыс  уақытта  өлке 
материалдарын,  архив  деректерін,  тарихи-мәдени  мұражай  құжаттарын  жүйелі  пайдалану 
студент-жастардың  туған  жерге  деген  сүйіспеншілігін  арттыра  түседі.  Еліміз  ауқымында 
ежелден  пайда  болып,  қалыптасқан  мәдениет  ескерткіштері  туралы  мәліметтер,  тарихи 
жырлар,  ауыз  әдебиетінің  басқа  да  үлгілерін  пайдалану  тарихи  сананы  қалыптастырып, 
жастардың ұлтжандылық сезімін оятады.  
Президент  Н.Ә.Назарбаевтың  бастамасы  бойынша 2004 жылы  қабылданған  «Мәдени 
мұра»  мемлекеттік  бағдарламасы  мемлекетіміздің  рухани  және  білім  саласындағы  дамуының, 
мәдени  мұраны  сақтау  мен  тиімді  пайдаланудың  негізгі  құжатына  айналды.  Атқарылған 
ауқымды  жұмыс  халқымыздың  аса  құнды  тарихи  жәдігерліктерін  қалпына  келтіруге,  оларды 
белсенді қоғамдық үрдістер саласына қосуға, классиктер еңбектерін сан мыңдаған таралыммен 
шығаруға  мүмкіндік  берді.  Бұл  бағдарламаның  басты  мақсаты  жөнделген  ескерткіштер  мен 
табылған қолжазбалардың саны емес, оның түпкі мәні - өз Отанын шын жүректен сүйетін, өз 
елінің  тарихына  құрметпен  қарайтын  қазақстандықтардың  жаңа  ұрпағын  қалыптастыруға 
жағдай жасау.  
Елбасы  өзінің 1997 жылғы  Жолдауында  «Мен  өзіме 33 жыл  өткеннен  кейінгі 
Қазақстанды  қалай  елестетемін?  Біздің  жас  мемлекетіміз  өсіп-жетіліп,  кемелденеді,  біздің 
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді... Олар күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз 
елінің патриоттары болады» [7], - деп келешек ұрпаққа зор сенім артып отыр.  
Біз  ұлтты  ұйытатын  отаншылдықты  дәріптеу,  кіндік  қаны  тамған  жерді  сүюге  баулу 
жолында  үгіт-насихатты,  тәлім-тәрбиені  өрбіткеніміз  мақұл. «... Біз  Қазақстанның  барлық 
азаматтарының отаншылдық сезімі мен өз еліне деген сүйіспеншілігін дамытуға тиіспіз» [8]. 
Елбасы «Қазақстан – 2030»: Қазақстан халқына Жолдауындағы «Ұлттық қауіпсіздік» деп 
аталған  бірінші  ұзақ  мерзімді  басымдығында  «Бізге  деген  ниеті  теріс  күш  иесі  өзінің,  оны 
қолданбақ әрекетіне немесе қатер төндіруіне қарсылық көрсетілетінін алдын ала білуі үшін біз 

119 
 
әлемге  бірлігіміз  бен  тәуелсіздікке  деген  ерік-жігерімізді,  азаматтығымыз  бен  отан-
сүйгіштігімізді паш етуге тиіспіз» [9], - деп атап көрсетті. 
Еліміз  тәуелсіздігінің 15 жылдығы  қарсаңында  Елбасы    Н.Ә.Назарбаевтың  «Қазақстан 
жолы» деген ең алдымен жастарға арналған кітабы шықты. Бұл кітаптың басты құндылығы – 
жастарды  отаншылдыққа,  патриотизмге  тәрбиелеуде  маңыздылығы.  Кітаптың  соңғы  абзацы 
ізгі  тілекке  ұласқан. «Өз  Отандарыңды  сүюге,  қорғауға  тілектеспін.  Елімізді  қорғап,  бір-
бірімізге көмектессек және бірлікшіл болсақ, кез келген сыннан сүрінбей өтеміз деп білемін», 
деген сөздер әрбір қазақстандықтың, әрбір жас азаматтың жүрегіне жетер деген ойдамыз. 
Ел  болашағы  өткенімен  жасампаз.  Артымызға  қарап  тарихтан  сабақ  алып,  алдымызға 
қарап келешегімізді болжайтынымыз белгілі. Жастардың ел ертеңіне жауапкершілікпен қарауы 
ел  тарихын,  ұлт  тарихын  қаншалықты  білетіндігіне  тікелей  байланысты  екенін  ескерсек, 
еліміздің тәуелсіздік тарихын болашақпен үндестірген аталмыш кітаптың өскелең ұрпақ үшін 
құнды мұра болары сөзсіз.  
Бүкіл  ел  болып  атап  өткен  Қазақ  хандығының 550 жылдық  мерейтойы – бұл  біздің 
мемлекетіміздің, қазақ елінің қалыптасу тарихы. Осы тарихты ата-бабаларымыздың сара жолы 
арқылы  жастарды  отансүйгіштікке,  ұлтжандылыққа  тәрбиелеуіміз  керек.  Өскелең  ұрпақ 
бойында  жаңа  қазақстандық  патриотизмге  тәрбиелеу  шаралары  жиі  ұйымдастырылып  тұрса, 
жас  ұрпақтың  санасына  «Мәңгілік  Ел», «Жаңа  қазақстандық  патриотизм»  және  «Азаматтық» 
құндылықтарды  қалыптастыруға  барынша  көңіл  бөлінсе,  сонда  ғана  Тәуелсіздік  тұғырының 
негізі – отансүйгіштік екенін ұғынып, әр азамат қолынан келгенінше елінің өркендеуіне өз үле-
сін қосады.  
ҚР  Президенті-Елбасы  айтқандай  «Қазақстан –  біздің қасиетті  мекеніміз.  Кейінгі 
ұрпақ осынау  қастерлі  өлкеде  өмір  сүріп,  өркен  жаятын  болады.  Біз ұлттың  тарихи  санасын 
қалыптастыру жұмысын  жалғастыруымыз  керек.  Бүкіл  қазақстандық  бірегейлік біздің  халқы-
мыздың  тарихи  санасының  өзегіне  айналуға  тиіс.  Өз  еліне  пайдасын  тигізу,  өз  Отанының 
тағдырына жауапты болу – ...әрбір қазақстандық үшін парыз және абырой» [10].  
Жоғарыда  айтқан  ойларымызды  тұжырымдай  келе  айтарымыз,  біздің  алдымызда  өз 
Отанын  жанындай  сүйетін,  ұлттық  тарихымыз  бен  мәдениетімізді,  әдет-ғұрып,  салт-
дәстүрімізді  қастерлей  білетін  елжанды,  ұлтжанды,  патриот  азамат  қалыптастыру  міндеті  тұр 
және ол ешқашан күн тәртібінен алынбақ емес. Отан, халық мүддесін бірінші орынға қоятын, 
елі мен халқының келешегі үшін бар күш-жігері мен білімін аянбай жұмсайтын Қазақстанның 
белсенді  азаматтарын  тәрбиелеу  бүгінгі  күннің  басты  міндеті.
 
Қазақстандық  патриотизмді 
қалыптастыру қоғамның орнықты әлеуметтік-экономикалық дамуына, мемлекеттің тәуелсіздігі 
мен қауіпсіздігін нығайтуға ұмтылып отырған біздің еліміз үшін өте қажет.
  

жүктеу/скачать 8,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: