46-ғылыми-әдiстемелiк конференция материалдары

133 
 
түлектердің  кәсіби  қызметтердің  нақты  түрлерін  орындауға  бағытталған  кәсіби  модульдер 
біріктірілді. ЭжБЖМ бағдарламасының міндеті.  
Біз  тікелей  банктермен,  салық  органдарымен,  сақтандыру  нарығы,  зейнетақы  нарығы 
және  кәсіпорындармен  жұмыс  істеп  ЭжБЖМ  еңбек  және  қызмет  нарығының  сұраныстарын 
зерттеумен,  жұмыс  берушілермен  консультациялар  өткізу,  студенттердің  тәжірибелерден 
өтуінің базаларын анықтау, тапсырыстар әзірлеу, сондай-ақ кәсіптік оқудың үшжақты келісім-
шарттарын жасаумен шұғылданатын маркетинг қызметі құрылды.  
Қазіргі  таңда  банктермен,  салық  органдарымен,  сақтандыру  компанияларымен, 
зейнетақы  қоры  және  кәсіпорындармен,  екі-үш  жыл  ішінде  өзгерістерге  ұшырайтын 
технологиялық мәселелер және осы 
салаларда  жұмыс  істейтін  қандай  мамандар  қажет  болатындығы  жөнінде  нақты  жұмыс 
берушілермен ынтымақтастық тәсілдері өзгертіліп отырады. Жұмыс берушілер тек сөзбен ғана 
емес, сонымен қатар бірінші кезекте өндірісте тәжірибені ұйымдастыруымен тікелей қатысуы 
талап етіледі. 
ЭжБЖМ  тәжірибеге  бағытталған  оқыту  мен  кәсіби  тәжірибе  осы  заманның  еңбек 
ортасына  немесе  оған  ұқсас,  сондай-ақ  экономика  салаларының  өзінде  орындалатындықтан 
біздің студенттердің қолынан бәрі келуі тиіс.  
Яғни,  біз  дуалды  және  кредиттік  оқыту  технологияларын  енгізе  отырып  жаңа 
инновациялық тәсілдер мен ескілікті ұмытылған әдістерді зерттейміз.  
Тәжірибе  бағдарламасының  мазмұны  кәсіпорын  базасында  жұмыс  берушімен  бірлесе 
отырып әзірленеді. Қызметтің түрлері бойынша кәсіби модуль әзірленді. Бағдарлама бойынша 
қызметтің  қанша  түрі  игерілуіне  орай  сонша  тәжірибе  бағдарламасы  болады.  Әр  тәжірибе 
кәсіби  модульді  игерумен  бекітіледі.  Болашақ  маман  кадрлардың  біліктілік  түрлері  әр  түрлі 
болады.  Танымдық. 2. Құра  білу  (Конструктивтік). 3. Қарым-қатынас  (Коммуникативтік). 4. 
Ұйымдастырушылық. 5. Хабарлау (Информациялық). 6. Зерттеушілік. Танымдық біліктілік, ең 
алдымен, жеке бастың интеллектуалдық мүмкіндігі, мамандық еңбегінің негізі болып саналады. 
Танымдық  біліктілікті  қалыптасыру  үшін  адамның  қабылдау,  зейін,  ойлау,  елес,  ес  т.б. 
психикалық  қасиеттерінің  бірлікте  дамуы  қажет.  Құра  білу  (конструктивтік)  біліктігі–оқу–
тәрбие  жұмысын  моделдеу,  жоспарлау,  композициялық  материалдарды  іріктеп  алумен 
сипатталады.  Еңбек  нарығының  салаларының  материалдық  базасына  сәйкес  жұмысты  ретті 
ұйыдастыра  білу,  бұл  біліктілікті  меңгеру  үшін  интеллектуалдық  қабілет  қажет.  Алдағы 
жұмысты  жоспарлау,  жобалау,  алдымен  ойлау,  салыстыру,  болжам  жасау,  технологиялық 
логикалық  ойлау  қабілеттерімен  тікелей  байланысты.  Сондықтан  құра  білу  біліктілігі 
танымдық  біліктілігімен  ұштасып  жатыр.  Қарым-қатынас  (коммуникативтік)  біліктілігі–бұл 
маманның  жұмыс  процестің  барысында  адамдармен  қарым-қатынас  жасауға  үйренуі.  Қарым-
қатынас  тәсілдері  ол  алдымен,  сөз  сөйлеу  техникасы,  қимыл,  бет  құбылысын  игере  білуден 
басталады. Коммуникативтік іскерлікті тәрбиелеу үшін адам ең алдымен, басқа адамды түсіне 
білуді,  тани  білу  және  өзін  де  таныта,  түсіндіре  білуге  үйренуі  қажет.  Екіншіден,  өзінің  ой-
пікірін,  көңіл-күйін,  көзқарасын,  мақсатын,  сөйлескен,  пікірлескен  адамға,  ұжымға  түсіндіре 
білуге  және  түсіне  білуге  үйренуі  қажет.  Үшіншіден,  адамдармен  қарым-қатынас  барысында 
қажет болған жағдайда, бет-бұрыс жасау сияқты мүмкіндіктерді басқара білу, оң шешімін таба 
білу.  Осылардың  нәтижесінде  маманның  қарым-қатынас  бейімділігі  және  ептілігі  бар 
адамдармен  оңай  тіл  табыса  алатын,  тез  араласа  алатын  жеке  бастың  қасиеті  қалыптасады. 
Ұйымдастырушылық  біліктілік–бұл  экономикалық  маман  еңбегінің  бөлінбейтін,  үнемі  жүріп 
отыратын  маңызды  саласы.  Ұйымдастырушылық  біліктіліктің  өзіндік  белгілері  бар,  олар: 
жұмысты  анықтау,  мақсатын  белгілеу,  жұмысты  талап  ету,  тапсырма  беру,  тапсырылған 
жұмысты  бақылау,  орындалуын  ұйымдастыру,  орындалған  жұмысты  қорытындылау,  бағалау, 
есеп  беру,  нақтылап  объектіге  зейін  қоя  білу,  кездесетін  кедергіні  тез  арада  болдырмауға 
психологиялық  ахуал  туғыза  білу,  іске  қызығушылықпен  кірісу,  басқаларға  ықпал  жасау  іс - 
әрекеттерінен  құралады.  Хабарлау  біліктілігі–жеке  бир  мамандардың    біліктілігі  болып 
саналады.  Көбіне  қатынас  құралы  ретінде  қарастырылады.  Себебі  қарым-қатынас  хабарлама 
материалынсыз  болуы  мүмкін  емес.  Информациялық  біліктілік  оқу-тәрбие  процесінің 
оңтайлылығын арттыруда шешуші орын алады. Оқу-білім материалын терең, жан-жақты білу, 
оқу  әдістерін  меңгеру,  барлық  хабарлама  құралдарын  пайдалану  дағдысының  болуын  талап 
етеді. Бұл біліктілік мұғалімнің дауысты үйлестіре білуді, көңіл-күй сезімімен сөйлеуді, сөздің 
құдіретті  күшін  және  дауыс  үнін,  бет  қимылды  меңгере  білуді  талап  етеді.  Зерттеушілік 
біліктілік-әрбір  экономикалық  құбылысқа  ғылыми  тұрғыдан  қарауды,  ғылыми  болжам 

134 
 
жасауды,  жобалау  және  эксперимент  жүргізуді  жоспарлауды,  сонымен  қатар  маман  озат 
тәжірибені  де  өзінің  тәжірибесіне  жинақтауды, оларға  теориялық-практикалық  негізде  талдау 
жасауды және еңбек өміріне ендіруді қамтиды.  
Ірі  ком  банктермен,  еліміздің  ірі  компания  және  кәсіпорындарымен  әлеуметтік 
серіктестік бағдарламасы әзірленіп үздік студенттерге «атаулы шәкірақы» тағайындау арқылы 
қаржылық көмек, сондай-ақ ЭжБЖМ-тің салық салу органдарымен ашылған оқу-компьютерлік 
кабинеттерінің жұмысының болуы ескеріледі. 
ЭжБЖМ  студенті  өндірісте  жұмыс  істеуге  бағытталған  және  тәжірибе  қорытындысы 
бойынша  жұмысқа  орналасу  жөнінде  ұсыныс  қабылдауға  ынталандырылады.  Студент-
теріміздің  кәсіптік  қызметтері  кең  ауқымды  болады.  Оның  кәсіби  мансабының  жоғарлау 
траекториясы  анық.Біз  нақты  жұмыс  орындарына  арналған  мамандарды  даярлаймыз.  Жұмыс 
берушілердің  өздері  өндірістік  тәжірибе  барысында  студенттердің  кәсіби  құзырлықтары 
қалыптасатындығын бақылайды. 
Білім бағдарламаларын жүзеге асыру траекториясын ЭжБЖМ студенті оқуға түсу кезінде 
жеке білім бағдарламасы және өндірістік қызметтің тұтас күнделігі формасында алады.  
Тәжірибеге  бағытталған  оқыту  технологиясы  оқу  материалының  мазмұнын  сұрыптау 
жүйесі  арқылы  білім  беру  үрдісінің  тиімділігін  арттыруға,  оқытушының  студенттерге  тиісті 
жағдайлар, яғни өзін жетілдіруге, қоғамда тиімді икемделу мүмкіндіктерін жасайды. 
ЭжБЖМ тәжірибеге бағытталған оқу үшін барлық жағдайлар жасалған. Осылай болашақ 
жас  маманның  бәсекеге  төтеп  беру  моделі  қалыптасады.  Оқу  және  өндірістік  тәжірибені, 
зертханалық-тәжірибелік жұмыстарды, курстық және диплом жобаларын қамтитын тәжірибелі 
дайындықтың жалпы көлемі өзіне оқу жоспарларының моделдері бойынша оқу сағатының 63-
70% қамтиды. 
Қорытынды  мемлекеттік  аттестацияның  мазмұны  басты  ерекшелік  болып  табылады. 
Түлектің диплом жұмысының немесе диплом жобасының тақырыбы нақты, әрі ол банктердің, 
салық  органдарының,  сақтандыру  нарығының,  зейнетақы  нарығының,  кәсіпорынның  белгілі 
бір  мәселесін  шешуі  тиіс.  Болашақта  базалық  кәсіпорындардың  мамандары  курстық  және 
диплом жобаының тақырыптарын әзірлеуде өз үлестерін қосып осы тақырыптарды өндірістің 
инноциялық талаптарға теңестіреді.  
Жоғарыда  аталғандардың  барлығы  ЭжБЖМ-тің  алға  қойған  мақсаты  орындалатын-
дығына және эксперимент жасаудың ұйымдастырушылық және ғылыми ілеспесінің болашағы 
зор екендігіне сенім білдіреді.  
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.  Н.Назарбаев    «Ұлт  жоспары – қазақстандық  арманға  бастайтын  жол»  мақаласы 6 қаңтар, 
2016ж. 
 
 
 
Сұлтанбаева Г. 
 
«ЖУРНАЛИСТИКА» МАМАНДЫҒЫ БОЙЫНША БІЛІМ БЕРУ  
БАҒДАРЛАМАЛАРЫН ӘЗІРЛЕУ 
  
Ақпарат  дәуірі  аталатын  бүгінгі  заманда  журналистика  көз  ілеспес  жылдамдықпен 
дамуда.  Бүгінде  ақпарат  бірлігін  битпен  өлшейтінін  білеміз.  8 бит 1 байтқа  тең  келеді.  Осы  
1  байт  көлемі    әліпбидегі 256 символды  танытатын  ақпараттық  өлшем  саналады. 1 секундте  
1  млн  байт  ақпаратты    тасымалдауға  болатын  заманда  өмір  сүрудеміз.  Сол  үшін  де 
технологияның  осындай  мүмкіндіктері  журналистика  саласындағы  ақпарат  пен  оқиғалардың  
лездігі мен жылдамдығына кепіл бола алады.   
Ақпарат  заманының  талабы  мен  тартуы  көп.  Десек  те  болашақ  журналист  үшін 
ақпараттардың  тізгінін  еркін  меңгеру  үшін  де  ақпараттық  технология  мен  мультимедиалық 
құралдармен тіл табыса білуі тиіс.  
Бүгінде мультимедиалық  құралдарды игерген әмбебап журналистерге деген сұраныстың 
артуы  заңды  да. Multimedia лат. multum – көп  және media - medium – құрал  деген  сөздерінен 
шыққан.  Ақпараттың  бірнеше  түрін:  мәтін,  фото,  графика,  дыбыс,  бейне,  анимацияны  бір 
жобаға  шорғыландыратын мультимедиа қазіргі журналистиканың  визуалды, ақпараттық тірегі 

135 
 
деуге  болады.  Әл-Фараби  атындағы  Қазақ  ұлттық  университеті  журналистика  факультетінде 
дәстүрге  айналған  байқау  бар.  Ол  ең  үздік  «Мультимедиалық  журналист»  атану.  Биылғы 
жылғы  байқаудың  басты  мақсаты – қазақ  жастарының  рухани  құндылығын  визуальды 
коммуникация  арқылы  насихаттау.  Журналистика  шеберлерді  таңдайды.  Сондықтан  бүгін 
студенттік студиядан бастау алған тың жобалар мен серпінді идеялар ертең журналистиканың 
таңдаулы шеберханасына апарар соқпақ болмақ.  
Ақпарат қоғамы –  білім қоғамы саналады. Білім қоғамының басты факторы -  ақпарттық 
технологияны  жақсы  меңгерген,  білікті,  кәсіби  сауаты  жоғары  мамандар  дайындау  саналады. 
Жоғары  білімді  мультимедиалық  журналист  мамандарын  даярлау  міндетін  ерекше  атап  өту 
керек.  Жалпы,  әлемде  материалдық  емес  құндылықтарды  халыққа  жеткізу,  түсіндіруде 
визуальдық коммуникацияның алатын орны ерекше.  
Коммуникация  желілілерінің  жылдам  өріс  алуы:  әлеуметтік  желілер,  блогосфера, 
видеоарналар,  веб-радиолар,  мультимедиалық  гаджеттер,  подкасттар  т.б. – журналистиканың 
жаңа  моделін  дүниеге  әкелді.  БАҚ,  сондай-ақ  журналистика  қоғам  дамуында,  қоғамды 
басқаруда айтарлықтай жаңа рөлге ие болды.  
Бұл  өзгерістер  журналистиканы  тың  мазмұнда,  жаңа  форматта  дамытты.  Журналистика 
енді кәсіп, қызмет, мамандық болудан гөрі үлкен міндеттер арқалаған миссияға айналды. Бұл 
өзгерістер  бізге  инновациялық  журналистика  деген  атауды  лексиконымызға  енгізді. 
Инновациялық  журналистика  бір  оқиға  аясындағы  жаңалықтар  мен  хабарларды  тарату 
концепциясынан  бас  тартып,  бұқараға    сол  оқиғаны  түрлі  көзқарас  тұрғысынан  талдауға 
мүмкіндік  берді.  Журналистика  азаматтардың  назарын  аударуға,  қоғамдық  пікірсайыстар 
туғызуға, жаңа ізденістердің бастамашысы ретінде, медиатор ретінде қызмет атқаруда.  
Әл-Фараби  атындағы  ҚазҰУ  студенттеріне  оқылатын  негізгі  пәндердің  бірі – 
«Мультимедиалық / Интернет  журналистика».  Ақпарат  заманының  талабы  мен  тартуы  көп. 
Десек  те  болашақ  журналист  үшін  ақпараттардың  тізгінін  еркін  меңгеру  үшін  де  ақпараттық 
технология  мен  мультимедиалық  құралдармен  тіл  табыса  білуі  тиіс.  Бұл  үшін    теориялық 
білімді ұштаудың ең негізгі жолы – лабораториялық дәрістер мен студенттің өзіндік жұмысын 
тиімді ұйымдастыру саналады. Ол білім алушының жаңа тәжірибелік дағдыларды  үйренуіне, 
біліктік дағыдалары артуына, кәсіби құзіреттілікке имекделуіне ықпал етеді.  
Мультимедалық  нарыққа  мамандар  дайындау  сандық  дәуірдің  ең  басты  талабы.  Қазір 
күн  санап  озық  технологиялар    тұтынушы  аудиториясына  жаңалықтар  мен  жаңа  үлгілер 
ұсынуда.  Білім  қоғамына  енген  сандық  дәуірдің  міндеті  бұқаралық  медианың  барлық 
құралдарын кәсіби меңгерген мамандарға деген сұраныстың артуынан деп атауға болады.  
Бүгінгі  күнде  журналистикаға  маманданатын  студенттің  жеке  блогы  не  әлеуметтік 
желілерде парақшасы болуы заңды. Ал студент өзінің сайтын әзірлеп, веб-редактор, журналист, 
дизайнер бола білуі оның маман ретінде қалыптасуына мүмкіндік береді.  
Күнделікті   «youtube»-тан   видео   көріп,  почтаны  тексергенде   сізге  беймәлім   жаңа 
медианың  жаңа бір қырымен танысып,  өз құрбыластарыңның шығармашылығынан, факультет 
жаңалықтарынан  хабардар   болу  үшін   осы  сайттың  тұрақты  оқырмандары  болатын-
дарыңызға  сенеміз дейді бүгінгі студент, ертеңгі журналист болар жастар». 
Яғни бүгінгі студенттік аудиториядан ғаламдық желіге жол тартқан алғашы сайт – білім 
алушыға  берілген  үлкен  мүмкіндік  және  шығармашылық  біліктілігін  шыңдайтын  виртуалдық 
алаң.  
Журналист маманын даярлаудағы дәстүр мен жаңашылдық     
Елімізде  журналистика  мамандығына  даярлайтын  жоғары  мектептер  бар.  Және  бұл 
мамандану    ҚР  Білім  беру  және    ғылым  министрлігі  бекіткен 5B050400– журналистика 
бакалавры, 6М050400 – журналистика магистрі, 6D050400 – PhD докторантура бойынша жүзеге 
асады.  
Баспасөз  және  электронды  БАҚ,  ақпараттық  агенттіктер  мен  жаңа-медиа  саласына 
мамандар даярлау ақпараттық технологиялар заманында талаптар қоятыны рас.  Журналистика 
және бұқаралық коммуникация саласында мамандарды факультеттер мен кафедралар Алматы, 
Астана,  Қарағанды,  Түркістан,  Павлодар  т.б.  қалаларындағы  жоғары  оқу  орындарында 
дайындайды.   
Солардың  қатарында  әл-Фараби  атындағы  ҚазҰУ-дың  баспасөз  және  электронды  БАҚ 
кафедрасы  базасында  М.Барманқұлов  атындағы  телерадиокешені  қолдауымен  университеттік 
желіде  тарайтын  «Әл-Фараби»  студенттік  арнасы, «Әл-Фараби»  радиосы, «Фотожурналист» 
студенттік    фотозертханасы  жұмыс  істейді.  БАҚ  нарығына  білікті  мамандарды  дайындау 

136 
 
тәжірибемен, үздіксіз зертханалық білім берумен тікелей қатысты. Осы орайда университеттік 
кампусқа тарайтын «Әл-Фараби» радиосы мен «Әл-Фараби» арнасының студенттердің болашақ 
кәсібін іс жүзінде игеруге мүмкіндік беретіні ерекше атаған дұрыс.  
Мәселен, журналист болам деп талапкерге мына ақпарат елең еткізері сөзсіз.  Күнделікті 
таңертең  университеттік  кампустың  жергілікті  торабына,  сондай-ақ http://www.kaznu.kz,  
http://youngreporter.kz/  порталдары  ақылы  Интернет  кеңістігіне  тарайтын  «Әл-Фараби» 
радиосына өзіңдей «Жас дауыс» керек. Егер сен: жүргізуші-редактор, саунд-редактор, диджей 
шеберлігін үйренгің;  студияда аудиоматериалдарды редакциялауға дағдыланғың; әнмен әрлеу 
құпиясын  меңгергің;  әуе  толқынында  дауысыңызды  естігің  келсе,  онда«Әл-Фараби» 
радиосының жас дауысына айнал! 
Сондай-ақ,  жасыратыны  жоқ.  Журналистика  факультеті  табалдырын  аттаған  әрбір  сту-
денттің  көңіл  түкпірінде  «тележұлдыз»  болсам  деген  арманмен  келеді.  Сіз  «Қазақстан», 
«Хабар», «Алматы»  арналарына  эфирге  шығып,  жаңалықтар    не  авторлық  шоу    жүргізгіңіз 
келеді. Дегенмен  тележурналистиканың теориялық курстарымен қатар тәжірибе, дағды қажет.  
Осындайда  шығармашылық  қиялға  ерік  беріп  қоймастан  Барманқұлов  атындағы  телера-
диокешеніне келіп: «Әл-Фараби» арнасында Сіздермен болған...»- деп студенттік телестудияда 
жаңалықтарын жүргізуге мүмкіндік аласың.   
Ең  алдымен,  журналистикадағы  элеткронды  жаңалықтар  легі  сандық  камераның 
объективі арқылы жасалады. Студенттік өмірдің қас-қағым сәтін сандық форматта саяхаттауға 
болатыны рас. Фотобъективке тұтас әлем  сияды. Ал елордасы Астанадағы ерке Есілге жағалай 
қонған  Еуразия  университетінің  оқу  ғимараттарын,  әсем  Алматыдағы  Алатау  бауырына 
орналасқан  жастықтың  қаласы    КазҰУ  кампусы      жайлы    фотоколлаж  дайындауға  мүмкіндік 
арта  түсетіні  рас.  Осылайша  журналистика  саласында  білім  беру  қалыптасқан  дәстүрмен 
қатар,  заманы  озық  технологияларды  игерумен,  соларды  қолдана  отырып,  жаңа  жобалар 
жасаумен ерекшеленеді.  
Коммуникация  желілерінің  жылдам  өріс  алуы:  әлеуметтік  желілер,  блогосфера, 
видеоарналар,  веб-радиолар,  мультимедиалық  гаджеттер,  подкасттар  т.б. – журналистиканың 
жаңа  моделін  дүниеге  әкелді.  БАҚ,  сондай-ақ  журналистика  қоғам  дамуында,  қоғамды 
басқаруда айтарлықтай жаңа рөлге ие болды.  
Журналистика  енді  кәсіп,  қызмет,  мамандық  болудан  гөрі  үлкен  міндеттер  арқалаған 
миссияға  айналды.  Бұл  өзгерістер  бізге  инновациялық  журналистика  деген  атауды 
лексиконымызға  енгізді.  Инновациялық  журналистика  бір  оқиға  аясындағы  жаңалықтар  мен 
хабарларды  тарату  концепциясынан  бас  тартып,  бұқараға    сол  оқиғаны  түрлі  көзқарас 
тұрғысынан  талдауға  мүмкіндік  берді.  Журналистика  азаматтардың  назарын  аударуға, 
қоғамдық  пікірсайыстар  туғызуға, жаңа ізденістердің  бастамашысы  ретінде,  медиатор  ретінде 
қызмет атқаруда.  
Міне,  сондықтан  журналистерді  даярлаудағы  инновациялық  модель  бүгінде  Әл-Фараби 
атындағы Қазақ ұлттық университеті журналистика факультетінің басты стратегиялық мақсаты 
саналды.  Бұл  мақсат  зерттеу  университетіне  трансформациялану  кезеңінде  жоғары  мектеп 
өміріндегі  реформалардың  орындалуы,  шешімі  табылар  тұсы  факультеттен  бастау  алады. 
Сондықтан  білім,  ғылым  және  өндіріске  негізделген  процестердің  орындалатын,  үйлесетін 
орны да алыдмен кафедра, сосын факультет. Осыған орай журналистика,  қоғаммен байланыс, 
баспа ісі және дизайн мамандықтары бойынша білім беруде стратегиялық дамуы 3 бағытта  
жүзеге асуы тиіс:  
1.  Білім беру: журналистика, қоғаммен байланыс, дизайн, баспа ісі салаларында білім 
беру  процесін  үздіксіз  жетілдіру,  модульдік  білім  беру  жүйесін  тиімді  енгізу,  білім 
алушылардың  акамедиялық  мобильдігін  арттыру  және  т.б.  Білім  беру,  ғылыми  зерттеу  және 
өндірістік-тәжірибелік  жұмыстарын  академиялық  ортада  таныту  және  осы  саладағы 
мамандармен  пікіралмасу,  тәжірибе  бөлісуге  арналған  ғылыми-ағарту  форматындағы 
шараларды өткізу, оларды  дәстүрге айналдыру.   
2.  Ғылыми-зерттеу жұмыстары: бұқаралық коммуникация теориясы мен практикасы, 
қоғаммен 
байланыс 
технологиялары, 
коммуникациялық 
менеджмент 
пен 
аудит, 
медиамаркетинг  пен  медиаменеджмент  салаларында  іргелі  және  қолданбалы  зерттеулерді 
орындау,  мемлекеттік  және  халықаралық  ұйымдармен  бірлескен  жобаларды  жүзеге  асыру, 
студенттік үздік ғылыми жобаларды өндіріске енгізу  және т.б.  
3.  Өндіріс: «коммуникация – бизнес»  қағидасы  негізінде  мединарықты  зерттейтін, 
БАҚ-ты  нарықта  тиімді  позициялайтын,  медиаимиджеологиялық,  сонымен  қатар  сайлауалды 

137 
 
науқандары  мен  саяси  маркетингтік  зерттеу  жүргізетін  медиакоммуникация    зертханаларын 
негіздеу,  құрылымдау,  қызметін  жолға  қою,  университеттің  жағымды  имиджі  қалыптасуы 
бағытында жетілдіру, сондай-ақ бәсекеге қабілетті, білікті де білімді мамандарды даярлау. 
Қазақстандық  БАҚ  нарығының  бәсекеге  қабілеттілігінің  басты  факторы – білікті  де 
кәсіби медиаменеджерлер жүйесі қалыптасуы керек.   
Сондықтан  бұл  салада  журналист    мамандарын  дайындауда  үлкен  міндеттер, 
жауапкершілік  жүктеледі.  Білім  беру  үдерсінде  журналисти  саласында  мамандар  даярлауда 
негізгі  оқу  жоспарлары    ақпараттық  сектор  мен  жаһандық  комуникативтік  үрдістер 
талаптарына  сәйкес  әзірленді.  Әрине,  оқу  жоспарларының  басты  концепциясы  ретінде 
ақпараттық  сегменттегі  бұқаралық  коммуникацияның  ұлттық  ерекшеліктері  мен  талаптары 
алдыңғы  орында  тұрді.  Студенттердің    журналистика  негіздерінен  бастап  БАҚ  жанрлары, 
бұқаралық ақпарат технологияларын, БАҚ-тың тілі және стилін меңгеру құзіреттіліктері жан-
жақты қамтылды.  
Сондай-ақ    журналист  мамандығын  таңдаған  студент  жеке  білім  алу  траекториясы 
бойынша  телевизия,  радиожуранлистика,  он-лайн  журналистика,  халықаралық  журналис-
тикамен қатар медиа-рилейшнз салаларын толық қамтиды.  
Магистратурада  білімін  жалғастыратын  магистранттардың  оқу  жоспарында  міндетті 
мамандандыру модулі бойынша «Журналистика ғылым тақырыбын зерттеудің жаңа әдістері»,  
«Ғылыми  зерттеулерді  ұйымдастыру    және  жоспарлау», «Конвергенттік  журналистика» 
курстарын оқиды.  
 «Журналистикадағы  зерттеу  әдістері», «Бұқаралық  коммуникация  модельдері», 
«Электронды  журналистика»  сияқты  модельдік  тұрғыда  бір  бағытқа  жинақталған  үш  білім 
беру  бағдарламасы  ұсынылды.  Яғни  магистранттардың  журналистикадағы  зерттеу 
методологиялары мен технологиялары саласында құзіреттілігін арттыру осы жоспардың басты 
акедемиялық саясаты саналды.  
PhD  докторларын  даярлауда    бұқаралық  коммуникацияны  зерттеу  әдістері  мен 
методологиясын  терең  иегруге,  зерттеулер  жүргізуге  құзіреттілігін  арттыру  әдістері 
қарастырылды. PhD докторант  «Қазіргі  методология  және  бұқаралық  коммуникацияны 
зерттеудің өзекті тәсілдері» курсын мәндетті пән ретінде оқиды.   
PhD  докторант  дербес  білім  беру  траекториясын  таңдауға  мүмкіндік  алады.  Бұл 
бағыттағы  оқу  жоспары  концепциясы  халықаралық  деңгейде  ақпараттық  нарықтың  басты 
трендтерін шолудан, зерттеуден және осы үрдістерді талдау, бағалаудан тұратын құзіреттілікке 
құрылды.  
«Бұқаралық  коммуникация»  білім  беру  бағдарламасы  аясында PhD докторант 
«Медиакомпаниялардың  коммуникациялық  стратегиялары», «Желілік  коммуникацияның 
модельдері»,  «БАҚ-тағы онлайн және оффлайн коммуникация», «Сандық дәуірдегі бұқаралық 
коммуникация  құралдары»,  «Инновация  және  журналистика»  атты    модульдарды  таңдай 
алады.  
Яғни  журналистика  саласында  білім  алатын  бакалавр,  магистрант  және PhD 
 
докторанттың  өз  саласындағы  базалық  терең  білімге  құрылған  ең  озық  технологияларды,  
тиімді  методологиялық  зерттеу  құзіреттілігін  игеру – негізгі  оқу  жоспарының  басты 
академиялық концепциясы. Іс жүзінде оқу үдерсінде қолданыстағы жоспарлар алдағы уақытта 
еліміздің  ақпараттық  сегментіне  жоғары  білікті  мамандар,  бәсекеге  қабілетті  журналистер 
толқынын дайындайды деуге толық негіз бар.  
Сондықтан  соңғы  онжылдықта  жаңа  технологияны  меңгерген  әмбебап  мамандарға 
сұраныс  артуда.  Бұл  ақпараттық,  визуальдық  материалдарды  жинап,  өңдей  алатын  бірнеше 
қызметті қатар атқаратын  журналистиканың жаңа моделі.  
Әлемдік  медианарықта  коммуникация  технологияларын  меңгерген  әмбебап  мамандарға 
сұраныс  артуда.  Бұл  ақпараттық,  визуальдық  материалдарды  жинап,  өңдей  алатын  бірнеше 
қызметті қатар атқаратын  журналистиканың жаңа моделі.  
 
 
 
 
 
 
 

138 
 
Тәжібаева С.М., Тюсюпова Б.Б., Артықова Д.М., Қоқанбаев А.Қ., Мұсабеков Қ.Б. 
 
ӨНДІРІСКЕ  БАҒЫТТАЛҒАН ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
Қазіргі таңда заманның талабына сай, өңдірісте жұмыс істеуге бейімделген мамандарды 
дайындау өзекті болып отыр. Өйткені өндірістердің нақты жағдайларына бейімделген, жұмыс 
орнына қажетті және білімді тікелей игеруге бағытталған, білікті мамандарды дайындау қазіргі 
кездегі басты мәселелердің бірі болып табылады. 
«Қазақстан – 2050 Стратегиясында»  белгіленген  Қазақстан  Республикасын  дамытудың 
ұлттық  қауіпсіздік,  ішкі  саяси  тұрақтылық  және  қоғамдардың  шоғырлануы  сияқты  басым-
дықтарымен  қатар  экономикалық  өсу,  денсаулық,  білім  беру  және  азаматтардың  әл-ауқаты, 
сондай-ақ энергетикалық ресурстар, инфрақұрылым, кәсіптік мемлекет сияқты басымдықтар да 
көрсетілген.  
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  жарлығымен  бекітілген 
Үдемелі  индустриалды-инновациялық  дамытудың  мамлекеттік  бағдарламасы  (ҮИИДМБ) – 2- 
көрсетілген Стратегияны іске асыру жолдарының бірі болып табылады.  
«Қазақстан  Үдемелі  индустриалды-инновациялық  дамытудың  мемлекеттік  бағдар-
ламасы»  жаңа  технологияларды  пайдаланып,  өнеркәсіптік  сапалы  тауарларды  экспортқа 
шығаруды көздейді.  
Келешегі  мол  технологиялық  бағыттарды  индустрияландыру  және  дамытудың  нақты 
жоспарын дайындап, оны жүзеге асыру қажет. ҮИИД МБ орындау – алдымен өндірісті білікті, 
құзіретті кадрлармен қамтамасыз етуді талап етеді. Бірінші кезекте, әлемдік деңгейдегі техника 
мен  технология  салаларын  терең  меңгерген,  инновациялық  қызмет  менеджментінің  заманауи 
тиімді  әдістерін  қолдана  білетін,  өз  елінің  патриоты  бола  білетін  инженерлік-  техникалық 
бейіндегі  бәсекеге  қабілетті  мамандар  даярлауымыз  керек.  Мұндай  жаңа  буынды  жоғары 
білікті  инженерлер  даярлау  қызметі – Қазақстан  Республикасының  техникалық  білім,  ғылым, 
инновацияларын  одан  әрі  дамытудың,  технологиялық  жаңғыртудың  көшбасшысы  болып 
табылатын    әл-Фараби  атындағы  Қазақ  ұлттық  университетінде  де  жүргізілуде.  Мысалы, 
биылға  оқу  жылында  университетіміздің  химия  және  химиялық  технология,  механика 
математика  факультеттерінде  көрсетілген  бағдарлама  бойынша  магистранттар  қабылданса, 
келесі жылдары басқа да жаратылыстану факультеттерінде (физика-техникалық, биология және 
биотехнология,  география  және  табиғатты  пайдалану)  магистранттарды  қабылдау  жоспар-
лануда.  
Жалпы алғанда, әртүрлі технологияларда фазааралық үрдерістер кең орын алатындықтан, 
өндіріс  мәселелерін  шешетін  басты  бағыт  коллоидтық  химия  ғылымымен  байланысты  болуы 
тиіс [1,2].    
Осыған  орай,  Қазақстан  Үдемелі  индустриалды-инновациялық  дамытудың  мемлекеттік 
бағдарламасы  бойынша  магистранттарды  даярлау  олардың  оқыту  коллоидтық  химия 
ғылымының  мынадай  «Пектин  құрамды  шикізат  негізінде  тағамдық  жүйенің  құрылу 
технологиясы», «Өндірістік  суспензиялардың  биофлокулянттары», «Өндірістік  диспер-
сиялардың  диспергаторлары  және  тұрақтандырғыштары», «Өндірістік  иониттер  мен  ком-
плекстүзгіштер» сияқты т.б. пәндерді меңгеруін қажет етеді.  
Себебі,  коллоидтық  химия  негізіндегі  арнайы  пәндер  заман  талабына  сай  әртүрлі 
салаларда: ауыл  шаруашылығында,  медицинада,  тағам  өнеркәсібінде,  тұрмыстағы  қалдықтар, 
автомобильдерден шығатын улы заттар, өндірістен және ірі қалалардан бөлінетін лас суларды 
тазартуда   тағы  басқаларда  жүретін  үдерістерді  тереңірек  қарастыруын,  көптеген  мәселелерді 
шешуге мүмкіндік береді [3-5].  
Ұсынылып  отырған  пәндерді  зерделеу  қазіргі  заманғы  өндірісте  қолданылатын 
флокулянттарды білуді, БАЗ-дар мен полимерлерден жаңа композиттік флокулянттар құрамын  
білуді,  биологиялық флокулянттарды алу әдістерін, суды тазалаудың физика-химиялық және 
биологиялық  әдістерін    меңгеріп,  оларды  қажетті  бағытта  қолдана  білуді,  синтетикалық 
ионалмастырғыш  полимерлер  қоршаған  ортаны  қорғау  мәселелерін  шешуді,  өндірістік 
дисперсияларды  алуда  қолданылатын  диспергаторлардың  түрлері  мен  олардың  құрылысы, 
қолдану  әдістерін,  дисперсияларды  (жүзгіндер,  майғындар,  көбіктер,  әртүрлі  кірнелерді) 
тұрақтандыруға  қолданылатын  стабилизаторлардың  түрлерімен  танысып,  оларды  практикада 
пайдалануды,  тұзды  суларды  тұщыландыруды,  су  дайындауды,  жылу  энергетиксының 
қажеттілігіне,  гидрометаллургияны,  өндірістік  ағын  суларды  тазалауды,  қазіргі  заманда 

139 
 
қоршаған ортаның адам ағзасына келтіретін зиянды әсерлеріне байланысты денсаулық сақтауға 
бағытталған  арнайы  тағам  өнімдерін  дайындауға  қажет  көптеген  зерттеу  әдістерін  меңгеруге 
көмектеседі.  
Курстарды  зерделеу  нәтижесінде  магистранттар  оқу  үрдісінде  биофлокулянттарды, 
пектиндерді,  иониттерді  әртүрлі  дисперсиялардың  диспергаторлар  мен  стабилизаторларын 
анықтау  әдістерін,  әрекеттесу  механизмдерін, замануи  технологияда  оларды  қолдануын, 
үдерістердің негізгі заңдылықтарын  зерттеуді игереді.  
Осыған  орай,  арнайы  курстар  бағдарламаларында  ақпарат  беретін  әдебиеттерді 
пайдалана  отырып,  дәрістер,  семинарлық  сабақ  және  магистрантардың  өзіндік  жұмыстары 
қарастырылған. Пәндерді оқытуда дәстүрлі оқулықтар мен электронды сайттарды қолданамыз.  
Магистрлік  диссертация  тақырыптары  негізінен  келісім  шарт  жасалған  мекемелердің 
жұмыс  істеу  бағытымен  тікелей  байланысты.  Мысалы, «Ағын  суларды  тазалауға 
түрлендірілген  адсорбенттерді  қолдану», «Дәрілік  заттарды  иммобилизациялауға  арналған 
гидрогелдерді  алу», «Қазақстанның  бентонит  саз  балшықтарының  негізіндегі  бұрғылау 
ерітінділерінің  реологиялық  қасиеттері», «Суды  өңдеуге  арналған  БАЗ  композициялары», 
«Қайта  өндеуді  оңтайландыру  үшін  алюминий  бетін  түрлендіру»  және  т.б.  Сондықтан 
магистранттардың  ғылыми  жетекшілерінің  бірі  сол  мекемелердің  өкілдері  болып  табылады. 
Олар:  х.ғ.д.,  проф.  Мурзагулова  К.Б., «Аллюгал»  ЖШС-ның  бас  директоры  Буксиков  Н.К., 
х.ғ.д., профф. Цхай А.А., техникалық бақылау бөлімінің бастығы Бектурганова Г.М. және т.б.  
Магистранттар өндірістік практиканы келісім шарт жасалған мекемелерде өтеді.  
Жоғарыда  айтылғандар  көптеген  мәселелерді  шешуге  мүмкіндік  береді:  өндірістік 
практиканың  базасы  нақтыланады,  магистранттардың  өндірістік  мекемелердегі  құрал-
жабдықтарды,  әртүрлі  зерттеу  әдістерін  меңгеруі  қамтамасыз  етіледі  және  даярланған  жас 
мамандардың мекемелер бойынша бөлінуі өздігінен шешіледі.   
Сонымен, магистранттар «Пектин құрамды  шикізат  негізінде  тағамдық жүйенің  құрылу 
технологиясы», «Өндірістік  суспензиялардың  биофлокулянттары», «Өндірістік  дисперсия-
лардың 
диспергаторлары 
және 
тұрақтандырғыштары» «Өндірістік 
иониттер 
мен 
комплекстүзгіштер»  курстарын  оқу  нәтижесінде  коллоидтық  химиядан  алған  базалық 
білімдерін  тереңдетеді  және  олардың  бойында  өндіріске  қажетті  кәсіби  дағдылар  мен 
құзіреттіліктер қалыптасады. 
 
Әдебиеттер 
1.  Хартман  К  и  др.  Планирование  эксперимента  в  исследовании  технологических  процессов.  – 
М.:, 2001. 296 с. 
2. Криницкий И.Н. Основы научных исследований.  - Киев,  2005. 240 с. 
3.  Тажибаева  С.М.,  Мусабеков  К.Б.  Коллоидная  химия  биодисперсий.  Учебное  пособие  для  ма-
гистр. и PhD-докт. Алматы: Қазақ университеті. 2014. – 156 с. 
4. Баран А.А., Тесленко А.Я. Флокулянты в биотехнологии. Л.: Химия.1990. – 121 с. 
5. Мачихин Ю.Н. Реология пищевого сырья и продуктов. – М.: Химия, 1990. – 271 с. 
 
 
 
Тажибаева Т.Л. 
 
ПРАКТИКО-ОРИЕНТИРОВАННОЕ ОБУЧЕНИЕ ПО КУРСУ «ОРГАНИЗАЦИЯ И 
ПЛАНИРОВАНИЕ НАУЧНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ» 
 
Практико-ориентированное  обучение - это  вид  обучения,  преимущественной  целью 
которого  является  формирование  у  обучающихся    профессиональных  компетенций  
практической  работы,  востребованных  сегодня  работодателями,  а  также  формирование 
понимания  того,  где,  как  и  для  чего  полученные  компетенции    применяются  на  практике [1]. 
Опыт  педагогической  деятельности  показывает,  что  наиболее  полным  образом  практическая 
направленность обучения реализуется в магистратуре.    
В  современной  высшей  школе  существуют  несколько  подходов  к  практико-
ориентированному  образованию.  Первый    и  наиболее  очевидный,  связывает  практико-
ориентированное  обучение с организацией различных форм практики  магистранта с целью его 
погружения  в  профессиональную  среду,  соотнесения  своего  представления  о  профессии  с 

140 
 
требованиями,  предъявляемыми    реальным  производством  или  бизнесом.  Второй - внедрение 
профессионально-ориентированных  технологий  обучения,  способствующих  формированию  у 
обучающихся  значимых  для  будущей  профессиональной  деятельности  качеств  личности,  а 
также знаний, умений и навыков, обеспечивающих качественное выполнение функциональных 
обязанностей  по  избранной  специальности.  Третий  подход  является  синтезом  двух 
перечисленных и называется деятельностно-компетентностным[1].  
В  отличие  от  традиционного  образования,  ориентированного  на  усвоение  знаний, 
практико-ориентированное  образование  направлено  на  приобретение  кроме  знаний,  умений, 
навыков, опыта практической деятельности (рис. 1).  
 
 
Рисунок 1 – Слагаемые практико-ориентированного обучения 
 
Образование  не  может  быть  практико-ориентированным  без  приобретения  опыта 
деятельности,  уровень  которого  более  точно  определяется  методами  компетентностного 
подхода. Овладение же компетенциями невозможно без приобретения опыта деятельности, т.е. 
компетенции и деятельность неразрывно связаны между собой. Компетенции формируются в 
процессе  деятельности  и  ради  будущей  профессиональной  деятельности.  В  этих  условиях 
процесс  обучения  приобретает  новый  смысл,  он  превращается  в  процесс  учения/научения  с 
целью  достижения  профессионально  и  социально  значимых  компетентностей.  В  докладе 
международной комиссии по образованию для XXI века «Образование: скрытое сокровище» в 
качестве глобальных компетенций назван четырежды глагол «научиться»: научиться познавать, 
научиться жить вместе, научиться делать, научиться быть [2]. Отсюда, именно деятельностно-
компетентностный  подход  должен  стать  эффективной  методологией  построения  практико-
ориентированного образования в XXI веке [1, 3].  
В  современных  условиях  особенно  актуально  организовать  процесс  обучения  так, 
чтобы  его  образовательный  результат  проявлялся  в  развитии  собственной  внутренней 
мотивации  обучения,  мышления,  воображения,  творческих  способностей,  устойчивого 
познавательного  интереса,  в  формировании  системы  жизненно  важных,  практически 
востребованных  знаний  и  умений,  что  позволяет  магистрантам  успешно  адаптироваться  к 
жизни и относиться к ней активно, творчески [3]. 
Курс дисциплины «Организация и планирование научных исследований» предназначен 
для  магистрантов,  обучающихся  по  специальности «6М060800-Экология»   факультета  гео-
графии и природопользования, рассчитан на 3 кредита, в т.ч. лекции - 2 кредита, семинарские 
занятия - 1 кредит.  Цель  преподавания  данной  дисциплины - сформировать  у  магистрантов 
необходимые  знания,  умения,  навыки  и  компетенции  эффективной  самостоятельной  научной 
работы, ее планирования и организации.  
Практико-ориентированное  обучение  осуществляется  как  в  период  аудиторных,  так  и 
внеаудиторных часов (рис. 2).  
 
традиционное 
обучение на 
основе знаний, 
умений и 
навыков
опыт 
практической 
деятельности 
на основе 
компетенций
практико-
ориентирован-
ное обучение

141 
 
 
 
Рисунок 2 – Виды учебных занятий и основные тематики практико-ориентированного обучения 
 
Сквозь  призму  практической  профессиональной  деятельности  происходит  освоение 
основ  науковедения,  приоритетов    инновационной  и  внедренческой  деятельности,  патенто-
вания и защиты интеллектуальной собственности в Казахстане и других странах мира. 
На  конкретных  примерах  действующих  законодательных  актов,  таких  как  Законы 
Республики  Казахстан  «О  науке»,2011; «О  государственной  поддержке  индустриально-
инновационной  деятельности», 2012; «О  коммерциализации  результатов  научной  и  (или) 
научно-технической деятельности», 2015; «Патентный закон», 1999; «О внесении изменений и 
дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам правового 
регулирования  сферы  интеллектуальной  собственности», 2015 и  другие  нормативные 
документы в области науки и научно-инновационной деятельности, магистранты отрабатывают 
необходимые  знания  и  умения  по  организации  и  управлению  научно-технологическим 
развитием,  навыки  оформления  заявки  на  патент.  Этому  способствуют  организация  деловых, 
ролевых игр, выполнение конкретных  кейс-заданий, проведение тренингов. 
В  процессе  преподавания  курса  «Организация  и  планирования  научных  исследова- 
ний»  применялись  разнообразные  формы  организации  практико-ориентированного  обучения 
(рис. 3). 
 
ВИДЫ ЗАНЯТИЙ 
Лекции 
СРМ, СРМП 
Семинары 
Законодательство, 
система  НИР и ОКР, 
НТИ разных стран, 
гранты и 
финансирование, 
проектная деятельность, 
эффективность НИР и 
ОКР, основы 
патентоведения 
Моя научная работа - 
эссе, поиск релевантных 
научных статей, 
рейтинговых журналов, 
заявка на конференцию -
тезис, написание научной 
статьи, разработка 
научного проекта  в 
группах, заявка на 
патент, внедрение в 
производство, ТЭО
 
Роль науки (экологии и 
др.) в современном мире, 
закон о науке, об 
образовании, 
рейтинговые журналы,  
структура тезиса, 
научной статьи по 
специальности, научного 
проекта, патента, 
оформление 
документации по 
внедрению 
Тематики практико-ориентированного обучения 

142 
 
 
Рисунок 3 – Формы организации практико-ориентированного обучения 
 
Изучению правил написания научных статей, тезисов докладов и научных проектов на 
гранты республиканских и международных фондов, освоению навыков академического письма 
при ведении деловой переписки,  а также алгоритма поиска в Интернете релевантной научно-
технической    литературы,  журналов  с  высоким  импакт-фактором  по  тематике  исследований 
способствуют  встречи  с  известными  учеными,  их  научно-исследовательский  и  производ-
ственный  опыт.  Такие  встречи  с  профессионалами  следует  проводить    при  освоении    данной 
дисциплины  на  лекционных и семинарских занятиях. Например, при изучении темы  «Научно-
технический  проект.  Как  писать  заявку  на  грант?»  были  приглашены  сотрудники    между-
народной организации Британский Совет (British Council), которые  ознакомили магистрантов с 
программой совместных исследований Великобритании и Казахстана «Ньютон – Аль-Фараби»  
и  дали  конкретные  рекомендации  по  оформлению    заявок    на    ее  гранты.  Приглашение  на 
занятия  профессионалов – работодателей из таких организаций, как Республиканский научно-
производственный  и  информационный  центр  «Казэкология»  и  Государственное  научно-
производственное  объединение  промышленной  экологии  «Казмеханобр»,  позволило    лучше 
понять  наиболее  актуальные  проблемы  промышленной  экологии,  а  также  какими  компе-
тенциями  должны  обладать  выпускники  магистратуры      по  экологии [4, 5]. Деятельностно-
компетентностный    подход  к  обучению  магистрантов  включает  также  посещение  производ-
ственных предприятий, знакомство с опытом  организации практической  работы экологов, их 
роли  в  создании  технико-экономических  обоснований  (ТЭО)  по  организации  новых  произ-
водств с учетом экологических требований к производственным процессам сбора и утилизации 
отходов, их переработки.  
Практико-ориентированное  обучение  по  курсу «Организация  и  планирование  научных 
исследований»  способствует  формированию  у  магистрантов  востребованных    на  рынке  труда 
компетенций:  способность  понимать  ведущую  роль  науки  в  современном  мире,  тенденции  и 
приоритеты  развития  научно-инновационной  деятельности  в  Казахстане  и  ведущих  странах 
мира;  умение  анализировать  законодательство  в  области  науки,  научно-технические 
программы  и  проекты  в  соответствии  с  приоритетами  научно-технологической  политики 
государства;  развивать  навыки  тайм-менеджмента  и  организационные  способности  по 
управлению  научными  проектами  и  внедрению  результатов  в  производство,  развивать  
способность обучаться для проведения научных исследований и защите прав интеллектуальной 
собственности; владеть навыками оформления научной документации, уметь работать со всеми 
участниками  цепочки:  исследование – прогноз - технологический  процесс - маркетинг – 
производство – использование – утилизация. 
 
Литература 
1.  Эффективность  взаимодействия  образовательных  учреждений  и  бизнес-среды:  теория, 
методология, практика / Колл. монография  Т. Н. Бондаренко и др.; под науч. ред. д-ра экон. наук, проф. 
А. П. Латкина. – Владивосток: Изд-во ВГУЭС, 2010. – 188 с. 
1
• Профессиональная занятость студентов с целью  
выполнения ими реальных задач практической 
деятельности – деловые игры, тренинги.
2
• Привлечение экспертов по профилю обучения.
• Привлечение профессионалов из производственной и 
бизнес среды.
3
• Исследовательская и проектная деятельность.

143 
 
2.  Основные  положения  Доклада  Международной  комиссии  по  образованию  для XXI века 
«Образование:  скрытое  сокровище» /Жак  Делор  и  др. – М.:  Изд-во  ЮНЕСКО ,1996. 
 
– 31с. –-Электронный ресурс: http://www.ifap.ru/library/book201.pdf 
3.  Просалова В.С. Концепция внедрения практико-ориентированного подхода // Интернет-журнал 
«Науковедение». –2013. – №3. – 6 с. – Электронный ресурс: http://naukovedenie.ru/PDF/10pvn313.pdf 
4.  Республиканский  научно-производственный  и  информационный  центр  «Казэкология».  
– Электронный ресурс: http://kazecology.kz/proekty 
5.  Государственное  научно-производственное  объединение  промышленной  экологии  «Казмеха-
нобр». – Электронный ресурс: http://cmrp.kz/index.php?option=com_content&view=ru 
 
 
 
 
Тажиева С.К., Баймухамбетова Э.Е., Аширбекова Л.Ж. 
 
СИСТЕМНЫЙ ПОДХОД В ПОДГОТОВКЕ СПЕЦИАЛИСТОВ ПО ЛОГИСТИКЕ 
 
Логистический  подход  к  управлению  материальными  потоками  известен  давно.  Однако 
экономикой  в  достаточно  широком  масштабе  он  был  востребован  сравнительно  недавно.  Это 
обусловлено как факторами, внешними по отношению к системам управления материальными 
потоками, так и развитием самого логистического подхода [1]. 
Актуальность логистики в наше время объясняется несколькими факторами: 
1.  экономическим, так как сейчас основной приоритет компании — поиск возможностей 
сокращения  производственных  затрат  и  издержек  обращения  в  целях  увеличения  прибыли 
фирмы и роста качества, оказания комплекса услуг потребителю, поэтому в условиях развития 
рыночных  отношений  принцип  «расчет+выгода+потребитель»  ведет  к  росту  важности 
логистики; 
2.  информационным, так как информатика наиболее тесным образам связывает рынок и 
логистику,  поскольку  предметом,  средством  и  составляющей  логистических  процессов 
являются информационные потоки; 
3.  техническим,  поскольку  технический  фактор  проявляется  в  том,  что  логистика  как 
система управления, ее субъекты и объекты развиваются на основе технических достижений в 
складском хозяйстве и сфере управления (при автоматизации и компьютеризации управления), 
обеспечивающих решающий успех на товарных ранках. 
Следует  отметить,  что  логистика  показывает  резервы  улучшения  экономических 
показателей  субъектов  хозяйствования.  Так,  применение  логистики  в  сфере  производства 
позволяет: 1) снизить запасы на всем пути движения материального потока; 2) сократить время 
прохождения товаров по логистической цепочке, снизить транспортные расходы; 4) сократить 
затраты ручного труда и соответствующие расходы на операции с грузом [2].   
Потребность  отечественного  рынка  труда  в  логистах / специалистах  сейчас  велика  и 
будет интенсивно нарастать в дальнейшем. Так, по исследованиями известных рейтинговых и 
рекрутинговых  компаний  «профессия  «логист»  в  течение  последних  четырех  лет  устойчиво 
занимает место в первой десятке из 300 самых популярных профессий. 
Развитие  логистики  в  Казахстане  идет  быстрыми  темпами.  Появляется  все  больше 
промышленных и торговых компаний, имеющих в своей структуре управления логистические 
службы  (дирекции,  департаменты,  отделы).  Расширяется  сфера  применения  в  отечественной 
экономике  современных  логистических  систем  и  технологий.  На  фоне  этих  положительных 
тенденций в нашей стране наблюдается, к сожалению, явный недостаток квалифицированных 
логистов, чему есть объективные и субъективные причины.  
Как    показывают  реалий  рынка  труда  в  настоящее  время  в  подавляющем  большинстве 
компаний    не  хватает  высококвалифицированных  логистов.  Во  времена  реформ 90-х  годов  в 
ВУЗ-ах специальность "Логистика" была трансформирована в профиль подготовки бакалавров 
направления  «Менеджмент».  При  переходе  на  двухуровневую  систему  подготовки  высших 
профессиональных  кадров  «бакалавр-магистр»  было  выделено  направление  «Менеджмент», 
куда  наряду  с  менеджериальными  профилями  вошла  и  логистика,  потеряв  не  только  свое 
собственное направление, но и квалификацию специалиста – «логист». 
 Мировая  практика  развития  рынка  образовательных  услуг  показывает,  что  логистика 
является  самостоятельным  направлением  подготовки  специалистов  в  большинстве  промыш-

144 
 
ленно  развитых  стран.  В  России  десятки  тысяч  компаний  различных  отраслей  имеют 
департаменты  и  отделы  логистики,  где  нужны  не  менеджеры,  а  именно  логисты.  Возникла 
целая новая отрасль  - бизнес логистических провайдеров, востребованность услуг которых на 
рынке растет с каждым днем. Логистика переживает необычайный подъем на рынке, а в вузов 
которые готовят логистов всего 13 по республике. 
Для решения проблем не хватки квалифицированных кадров в логистической системе на 
сегодняшний день в Казахстане по специальности 5B090900 Логистика (по отраслям) обучают 
в 11 ВУЗах, таких как [3]: 
1.  Казахский Национальный университет имени аль-Фараби (КазНУ) 
2.  Казахский национальный университет 
3.  Казахский национальный аграрный университет (КазНАУ) 
4.  Казахский национальный технический университет имени К. И. Сатпаева  
5.  Кызылординский  государственный  университет  имени  Коркыт  Ата  (КызГУ  имени 
Коркыт Ата) 
6.  Казахская академия транспорта и коммуникаций имени М. Тынышпаева  
7.  Университет «Туран» 
8.  Центрально-Азиатский университет (ЦАУ) 
9.  Международная академия бизнеса(МАБ) 
10. Карагандинский экономический университет Казпотребсоюза (КарЭУ) 
11. Костанайский инженерно-экономический университет им.М.Дулатова  
В  подготовке  кадров  логистов  в  ВУЗах  обучают  базовым  профессиональным  дис-
циплинам таких, как: общий курс транспорта, системный анализ отрасли, единая транспортная 
система,  информационные  технологии  для    профессиональных  целей,  производственная 
логистика, информационная логистика, распределительная логистика. 
Студентам  так  же  дается  возможность  выбора  индивидуальных  образовательных 
траекторий, где  читаются  следующие  дисциплины: конкурентная  стратегия, ценообразование, 
логистика  внешнеторговых  операций,  международная  логистика,  маркетинговая  логистика, 
складская  логистика,  банковская  логистика,  экспертиза  товаров,  коммерческая  логистика, 
логистика  складирования,  организация  интермодальных  перевозок,  основы  транспортного 
сервиса, логистика и управление цепями поставок, управление проектами в логистике и т.д. 
При  подготовке  кадров  учитываются  и  компетенции,  которыми  должен  обладать 
выпускник. Прежде всего, логист должен быть отличным переговорщиком и уметь одинаково 
уверенно  общаться  с  контрагентами  и  водителями-дальнобойщиками.
 
Профессионал  должен 
уметь комплексно представлять цепочки поставок, бизнес-процессы и находить решения по их 
оптимизации.  А  такие  навыки  присущи  только  тем  специалистам,  которые  дружат  с 
математической  логикой. Для  успешной  работы  логистику  понадобятся  аналитический 
системный  склад  ума,  интуиция,  знание  прикладной  математики,  юриспруденции,  основ 
экономики.
  
На  рынке  труда  логистам  ставятся  требования,  как  наличие  высшего  образования, 
владение  ПК,  знание  офисных  программ  и  1С,  знание  основ  документооборота,  знание 
транспортного законодательства.  
Помимо этого работодатели часто выдвигают и другие требования: опыт работы в сфере 
ВЭД;  знание  нормативно-правовой  базы  ВЭД,  законодательства  в  сфере  международных 
перевозок;  опыт  работы  с  таможней;  опыт  работы  с  международными  перевозчиками  (ж/д, 
морскими,  авиа);  знание  основ  складского  учета  и  систем  контроля  складских  запасов; 
гражданство  РК,  свободное  владение  иностранным  языком  (чаще  английским,  иногда - 
немецким  или  французским),  а  также  часто  обращают  внимание  на  возраст  претендента - 
обычно он указывается в пределах 23-35 лет. 
По  результатам  исследования  рынка  труда  выявлено,  что  функционал  логиста 
варьируется  в  зависимости  от  специфики  рабочего  места,  поэтому  следует  выделить  лишь 
основные и типичные обязанности [4]: 
  работа  с  поставщиками  и  клиентами  (оптимизация  процессов  доставки,  хранения  и 
отгрузки товара; 
  подготовка первичной документации, ее систематизация и формирование реестров; 
  формирование и размещение заказа; 
  составление и подача документов в разрешительные органы; 

145 
 
  взаимоотношения с таможенными органами; 
  контроль и координация работы склада, транспортной службы; 
  прогнозирование оптимальных закупок (вместе с отделом продаж); 
  маршрутизация грузов 
Профессия  логиста  обширна  и  охватывает  разные  виды  деятельности.  Ниже  пред-
ставлены  категории  логистов,  что  подтверждает  о  необходимости  системного  подхода  к 
подготовке логистов. 
Транспортный  логист (начальник  транспортного  отдела).  Взаимодействует  с 
транспортно-экспедиторскими  компаниями,  соблюдая  рентабельность  перевозок  (автомобиль-
ными, авиа-, железнодорожными, морскими путями и т. д.). Транспортный логист занимается 
поиском  перевозчиков,  удовлетворяющих  компанию  в  соотношении  цена/качество,  ведет 
переговоры, работу по претензиям, согласовывает и отслеживает сроки выполнения перевозки, 
оформляет необходимую документацию для транспортировки. Если у фирмы есть собственный 
транспорт,  логист  контролирует  его  рациональное  использование  в  соответствии  с 
установленными нормами, руководит работниками отдела. 
Логист  на  складе (начальник  склада).  В  его  задачи  входит  руководство  работами  по 
приему,  рациональному  размещению,  хранению,  упаковке,  отпуску  товарно-материальных 
ценностей на складе. Он организует погрузочно-разгрузочные работы на складе с соблюдением 
правил охраны труда и техники безопасности. Оформляет документы, необходимые для работы 
склада и для взаимодействия с другими подразделениями компании. 
Товарный логист (закупки, формирование запасов). Размещает заказы у поставщиков (на 
основе плана продаж), контролирует готовность к отгрузке, сопроводительную документацию 
(инвойсы,  упаковочные  листы,  экспортные  декларации,  сертификаты  на  продукцию),  сверяет 
данные  в  документах  с  условиями  контрактов,  следит  за  поступлением  товара  (контроль 
качества и количества). Также в обязанности может входить аналитическая работа - анализируя 
возможные  схемы  и  сроки  поставок,  менеджер  выбирает  оптимальный  вариант.  Также  он 
анализирует  предложения  потенциальных  и  имеющихся  поставщиков  по  выбранным 
критериям,  ведет  переговоры,  заключает  договора.  Товарный  логист,  если  необходимо, 
занимается составлением претензий к поставщикам, компаниям-перевозчикам. Кроме того, он 
ведет  весь  сопроводительный  документооборот  (расчеты  с  поставщиками,  контроль  сроков 
расчета), базу данных. 
Менеджер  ВЭД (внешняя  экономическая  деятельность).  Контролирует  выполнение 
договоров с внешнеторговыми организациями по поставкам продукции за рубеж (экспорт) и из-
за  рубежа  (импорт).  Организует  и  контролирует  прохождение  товара  через  таможню, 
организует  взаимозачеты  между  собственником  перемещаемых  товаров  и  таможенными 
органами, консультирует собственников по вопросам таможенного оформления товаров. Ведет 
делопроизводство и отчетность по всем вопросам внешнеэкономических связей и таможенного 
оформления документов. 
Специалист  по  ВЭД -  курирует  все  операции,  связанные  с  внешнеэкономической 
деятельностью  фирмы.  По  сути,  это  экономист,  отвечающий  за  оптимизацию  закупок  или 
продаж (экспортно-импортных операций). 
Таможенный декларант - лицо, уполномоченное на декларирование товаров. 
Как  описано  выше  требований  работодателей  к  логистам  высокая.  Нарушению  баланса 
между спросом и предложением на трудовом рынке происходит из за неспособности системы 
образования  удовлетворить  требования,  предъявляемые  работодателями.  Существующая 
система  образования  не  позволяет  готовить  специалистов  с  достаточным  уровнем  квали-
фикации  в  связи  с  необходимостью  создания  новых  направлений  специальностей  и  не-
востребованностью некоторых из них.  
Для  решения  проблем  связанных  с  повышением  квалификации  логистов  необходимо 
начать  сотрудничество  между  крупными  логистическими  центрами  и    имеющимися  в  стране 
ВУЗами  и  учебными  центрами.  Так  же  можно  предложить  обмен  опытами  между  ВУЗами  и  
учебными центрами такими как ДГП «Аэронавигационный учебный центр», Центр технологий 
на  транспорте  АО  «НК  «ҚТЖ»,  Учебный  центр  управления  и  логистики  Ассоциации 
национальных  экспедиторов  Республики  Казахстан  (АНЭК),  Учебный  сертификационный 
центр  Союза  международных  автомобильных  перевозчиков  Республики  Казахстан  (КазАТО). 
Данные центры сертифицируют по узким направлениям специализации, что дает хороший курс 

146 
 
обучения  и  может  быть  полезен  любому  игроку-логисту.  В  этом  направлении  уже  активно 
работает  АО «KTZ Express» и  ТОО  «НМСК  «Казмортрансфлот»,  партнеры  которых  сегодня 
согласны  предоставить  своих  специалистов  для  работы  с  вузами.  В  этой  связи  также  можно 
компаниям-работодателям представить список экспертов для учебных заведений.  
В  этом  направлении «Kazlogistics» создал  раздел  «Молодежная  политика»  на  сайте 
объединения –«kazlogistics.kz», в  рамках  которого  создан  «Клуб  молодых  транспортников». 
Суть его заключается в создании кадрового резерва молодых специалистов, на основе которого, 
по  словам  Ерхата  Искалиева,  Экспертным  советом  отбирается  «ТОП 50» самых  лучших 
студентов  и  молодых  специалистов,  трудоустраиваемых  в  дальнейшем  в  транспортно-
логистические  компании.  В  Клуб  молодых  транспортников «Kazlogistics» могут  вступить 
студенты  или  молодые  специалисты  отрасли.  Возглавляет  Клуб  президиум,  в  который  входят 
по  одному  представителю  с  вуза  и  транспортной  ассоциации.  Клуб  содействует  обучению 
студентов,  магистрантов,  аспирантов (PhD) и  обмену  знаниями  с  профессорско-
преподавательскими составами, а также разработке перечня тем научных дипломных работ. По 
вопросу  прохождения  практики  студентами  учебных  заведений  члены  Союза  договорились 
создать единый стандарт требований, соответствующих обязательств, чтобы компания несла за 
практикантов  ответственность,  а  практические  занятия  проходили  реально.  При  успешном 
прохождении  практики  студент  должен  иметь  возможность  быть  трудоустроенным  в  этой 
компании. Эта инициатива поддержана АО «НК «ҚТЖ» – «Центр оценки и развития персонала 
железнодорожного  транспорта»,  отметив  важность  взаимосвязи  теории  с  практикой  и 
приоритет практического обучения на всех уровнях образования [5]. 
Учитывая   высокую   роль   современной   логистики   в   развитии   современного  произ-
водства     и   сферы   услуг,   решение   указанных   проблем   должно   являться   одной из    при-
оритетных  задач  модернизации  и  развития  экономической  системы
. 
 
 
1.  Е.Б.Романько,  А.О.Мусабекова/Развитие  транспортной  логистики  в  Республике  Казахстан/ 
http://articlekz.com/article/8515Вестник Каргу/ 2014 
2.  Савенкова Т.И. Логистика: Учеб. пособие — М.: Омега, 2008. — 225 с. 
3.  http://univision.kz/specialnost/380-logistika-po-otraslyam.html 
4.  Оптимизация логистики/http://enjoy-job.ru/  
5.  Д.Молдахметов/  Логистика  в  поисках  кадров:Общетранспортный  деловой  журнал  "Транс-
Logistics Казахстан" №2 (5) 2014, Рубрика: Актуальный проект/ http://www.transexpress.kz/ 
 
 
 
Тасибеков Х.С., Ергобек Ш.К., Мусабекова  А.А., Тажибаева С.М., 
Ефремов С.А., Наурызбаев М.К., Кудреева Л.К., Оспанова Ж.Б. 
 
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В ПОДГОТОВКЕ ИНЖЕНЕРНЫХ КАДРОВ 
 
В  Стратегии  «Казахстан-2050» - новый  политический  курс  состоявшегося  государства 

жүктеу/скачать 8,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: