Литература
1.Ярская В.Н.Методология диссертационного исследования. Методическое пособие, Саратов:
ПМУЦ, 2002.
2. Словарь. Современная западная философия. Ред. В.Н.Садовский. М. Изд. полит.литер. 1991, с.
298.
11
Мустафина А.К.
ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ ОБУЧЕНИЯ
В МОДУЛЬНО-КОМПЕТЕНТНОСТНОМ ФОРМАТЕ
В системе современного профессионального педагогического образования происходит
заметная переориентация оценки образовательного результата с понятий «знания, умения,
навыки» на понятия «компетенция/компетентность» обучающихся, тем самым фиксируется
компетентностный подход в образовании.
Концепция модернизации казахстанского образования позволила выделить ряд сущест-
венных проблем в развитии казахстанскогос образования и начать движение в направлении
подготовки более глубоких преобразований. Ускорение темпов обновления технологий
приводит к необходимости смены подходов к разработке содержания образования и техно-
логий обучения. В условиях стремительного развития и расширения доступности открытых
информационных сетей передача "готовых" знаний перестает быть главной задачей учебного
процесса, снижается функциональная значимость и привлекательность традиционной
организации обучения. Рынок труда предъявляет требования не только к уровню теоретических
знаний потенциального работника, но и к той степени ответственности, профессиональной
компетентности, которую он может продемонстрировать.
Современный рынок труда, характеризующийся высокой инновационной динамикой,
предъявляет новые требования к рабочим и специалистам. Опросы работодателей свидетель-
ствуют о новых тенденциях развития кадровых потребностей регионов: формирование заказа
на качество профессионального образования не только и не столько в формате «знаний»
выпускников, сколько в терминах способов деятельности; появление дополнительных, не
актуализированных ранее требований к работникам, связанных с общими для всех профессий и
специальностей компонентами готовности к профессиональной деятельности, такими как
способность к «командной» работе, сотрудничеству, к налаживанию социальных связей, к
непрерывному самообразованию, умения разрешать разнообразные проблемы, работать с
информацией и т.д. Таким образом, речь идет об особых образовательных результатах системы
профессионального образования - о профессиональных компетенциях.
Модульно-компетентностный подход в профессиональном образовании - модель
организации учебного процесса, в качестве цели обучения в которой выступает совокупность
профессиональных компетенций обучающегося, в качестве средства ее достижения -
модульное построение структуры и содержания профессионального обучения.
Модульно-компетентностный подход в СПО ориентирован, прежде всего, на фор-
мирование опыта решения профессиональных задач (системы компетентностей) и принци-
пиально отличается от традиционной практики формирования предметных знаний и умений,
пока еще господствующей в отечественной системе образования. В связи с этим системой
профессионального образования, в том числе СПО, востребованы ориентиры и технологии
перехода к деятельностной, компетентностной модели образования, в соответствии с которыми
возможно:
обновление системы образовательных целей и критериев их достижения;
корректировка содержания обучения в плане целостного отражения в нем
предполагаемых профессиональных функций специалиста;
разработка технологий создания среды (ситуации) становления компетентного
профессионала;
создание организационно-управленческих условий становления педагогического
коллектива, способного к реализации компетентностной образовательной модели;
формирование материально-технических, информационных и методических ресурсов,
способствующих становлению инновационной направленности будущего специалиста.
Образовательный процесс на основе компетентностного подхода должен иметь научно-
методическое обеспечение, к структурным компонентам которого можно отнести:
концепцию и программу развития учебного заведения;
образовательные программы по специальностям;
стандарты образования, учебные планы, учебные программы, календарно-тематические
планы, учебно-методические комплексы, дидактические материалы, методические разработки;
информационное обеспечение.
12
Согласно программе развития образовательного учреждения, одна из главных задач
обучения сегодня – формирование у студентов информационной культуры, умения
пользоваться современными средствами и технологиями. Решать данную задачу должен
каждый преподаватель,
Рассмотрим последовательность действий преподавателя при составлении модульной
программы. Разработка модульных программ спецдисциплин должна вестись на основе уже
созданных в предыдущие годы квалификационной характеристики и сквозной программы
специальностей, рабочих программ дисциплины. Для этого должны быть сформулированы
основные требования к учебным модульным программам, и предложена унифицированная
схема их построения, состоящая из трех основных разделов:
конечные цели изучения дисциплины и методы контроля их достижения;
модульная структура дисциплины с определением номенклатуры общих и частных
модулей и модульных единиц, её методическое обеспечение, методы контроля;
организационные формы реализации программы.
Требования к конечным целям изучения дисциплины реализовывали компетентностный
подход. Они формулируются в виде умений , которые необходимо выработать у студентов по
завершению изучения дисциплины и представляют собой обобщенную деятельность и
перечисление ее составляющих - менее обобщенных деятельностей или действий. Помимо
перечисления умений в целях формулируются также знания, которыми должен обладать
учащийся для выполнения этих действий (решения задач и пр.).
Основные правила постановки целей:
Цели должны быть диагностичными (их достижение легко проверяемо). Это означает,
что можно составить задание, выполняя которое студент подтвердит достижение поставленных
целей;
Цели должны быть ориентированы на практическую деятельность специалиста
(квалификационную характеристику) или на изучение последующих дисциплин. Поэтому цели
формулируются на основе сквозной программы специальности – системы целей изучения всех
дисциплин обязательной образовательной программы по конкретной профессии.
Далее вся дисциплина разбивается на общие модули (обычно соответствующие разделам
дисциплины), они в свою очередь при необходимости разбиваются на частные модули
(соответствующие традиционным темам).
Каждая модульная структура дисциплины (общий модуль, частный модуль, модульная
единица) будет представлять собой:
цели изучения модуля (модульной единицы), ориентированные на реализацию
конечных целей изучения дисциплины;
основное содержание модуля (модульной единицы) - общие положения, определения
основных понятий и пр.
информационные источники (основные и дополнительные с указанием страниц);
материально-техническое оснащение (перечисление оборудование, инвентаря, таблиц и
пр.)
методику изучения модуля (модельной единицы) – основные виды учебной
деятельности учащегося: изучение темы, составление технологических схем, инструкционных
карт, решение ситуационных задач, выполнение тестовых заданий и пр., с примерами
обучающих заданий и эталонов (вариантами) их решений.
Необходимо также указывать методику текущего контроля (исходного уровня, в ходе
занятия, заключительного), рубежного (после изучения нескольких частных модулей) и
итогового – после завершения изучения модуля.
Для решения указанных проблем перед нами встала задача сформировать на уровне ВУЗа
новую стратегию развития в ином качественном ключе, спроектировать процессы и, соот-
ветственно, разработать комплекс нормативных и методических документов, регулирующих
вопросы освоения и реализации педагогическим коллективом модульно-компетентностного
подхода.
Решение тактических задач таких, как освоение новых государственных стандартов,
разработка основных профессиональных образовательных программ и программ модулей,
организация компетентностно-ориентированного учебного процесса должна быть подкреплена
организацией методической работы по обучению педагогических кадров деятельностно-
13
развивающим образовательным технологиям, которые, в свою очередь, будут способствовать
формированию общих и профессиональных компетенций студентов. Изменение подходов в
преподавании, перестройка содержательной части образовательного процесса, технологий
обучения и воспитания требует создания педагогами принципиально нового интеллектуального
продукта в форме комплекса научно-методического обеспечения педагогического процесса,
основанного на междисциплинарной и межпредметной интеграции, что, соответственно,
предполагает и коллективную педагогическую деятельность преподавателей как новый тип
профессионального взаимодействия. Сама природа компетентностного образования указывает
на приоритетную роль самостоятельной учебной и учебно-исследовательской (проектной)
деятельности студентов.
Компетентностный подход определяет рассмотрение феномена профессионального
развития педагогического коллектива как результата повышения, в свою очередь, его
собственной профессиональной компетентности, важнейшей характеристикой которой
являются изменения, происходящие в содержании коллективной профессиональной
деятельности, ее целях, функциях и результатах, что определяет переход педагогического
коллектива от одного уровня профессиональной компетентности (более низкого) к другому
(более высокому).
Таким образом, анализ сущности, движущих сил становления коллектива как субъекта
реализации компетентностной модели образования, а значит и субъекта образовательной среды
колледжа, позволяет перейти к построению концепции управления развитием коллектива как
функционально ориентированной профессиональной общности.
Концепция включает в себя три составляющие:
методологическую, основанную на интеграции целостного, средового, синерге-
тического, компетентностного, субъектного, ситуационно-событийного подходов, дополняю-
щих и гармонизирующих друг друга, направленных на эффективное выполнение педагоги-
ческим коллективом функций в условиях смены образовательных парадигм;
теоретическую, представляющую структурно-содержательные, функциональные и
критериально-оценочные характеристики процесса освоения педагогическим коллективом
содержания и технологий реализации компетентностной модели образования;
технологическую, нацеленную на реализацию технологий управленческой поддержки
развития педагогического коллектива как субъекта реализации компетентностной модели
образования.
В рамках модулей осуществляется комплексное, синхронизированное изучение
теоретических и практических аспектов каждого вида профессиональной деятельности. При
этом происходит не столько сокращение избыточных теоретических дисциплин, сколько
пересмотр их содержания, своего рода «отсеивание» излишней теории и перераспределение
объема в пользу действительно необходимых теоретических знаний, которые позволяют
осваивать компетенции, упорядочивая и систематизируя их, что, в конечном счете, приводит к
повышению мотивации обучающихся.
Перестройка учебного процесса на принципах модульности предполагает:
предварительное глубокое междисциплинарное исследование содержания сущест-
вующих образовательных программ с целью исключения дублирующих фрагментов из учеб-
ных дисциплин;
установление возможных образовательных траекторий в рамках профессионального
модуля;
разработку системы реализации профессиональных модулей, которая потребует
качественного обновления материально-технической, информационно-библиотечной базы
учебного заведения;
повышение квалификации преподавательского коллектива в вопросах реализации
модульного подхода к обучению;
ведение административно-управленческой деятельности на новых принципах, отве-
чающих современной перестройке учебного процесса и др.
Переход на компетентностную модель образования требует интеграции усилий всех
субъектов образовательного процесса, одновременно на уровне становления профессио-
нального мастерства педагогов (создания авторских педагогических систем) и в создании в
образовательном учреждении системы коллективной педагогической деятельности, сущность
которой состоит в интеграции предметных областей как необходимого условия формирования
14
ключевых компетентностей студентов, согласования функций и взаимодействий пре-
подавателей в создании ситуации развития субъективного опыта студентов. Педагогический
коллектив выступает в качестве коллективного субъекта педагогической деятельности, позиция
которого реализуется в создании авторской образовательной программы образовательного
учреждения, в реализации программно-целевого механизма внедрения образовательных
инноваций, в построении коллективно-распределенной деятельности в условиях проектно-
модульного (компетентностного), профильного, сетевого и др. интегрированных подходов в
обучении.
Список использованной литературы:
1. Зеер Э.Ф, Шахматова О.Н. Личностно-ориентированные технологии профессионального
развития специалиста: Научно-метод. пособие. -Екатеринбург: Изд-во Урал. гос. проф. пед. ун-та, 1999.
164 с.
2. Змеев С.И. Технология обучения взрослых: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений.
М.: Издательский центр «Академия», 2002. - 144 с.
3. Иванова Т.И. Компетентностный подход к разработке стандартов для 11-летней школы:
анализ, проблемы, выводы//Стандарты и мониторинг в образовании. 2000. - № 1. - С. 16-20.
4. Ильин Г.Л. Философия и история образования (психолого-педагогический аспект): Учебное
пособие. М.: Исследовательский центр проблем качества подготовки специалистов, 2000. — 112 с.
5. Ильясов И.И., Галатенко Н.А. Проектирование курса обучения по учебной дисциплине. М.:
Логос, 1994. - 186 с.
6. Ярочкина Г.В., Ефимова С.А. Методика проектирования учебных материалов на модульно-
компетентностной основе для системы довузовского профессионального образования. Методическое
пособие. М., 2006.
7. mtn@mtn-module.ru АНО Международный Центр Развития Модульной Системы Обучения,
24 сентября 2011г.
8. Олейникова О.Н., Муравьева А.А., Коновалова Ю.В., Сартакова Е.В. Разработка модульных
программ, основанных на компетенциях. Учебное пособие. М., «Альфа-М». 2005
Мухамедиев Б.М.
ИЗМЕРЕНИЕ СООТВЕТСТВИЯ БАЛЛОВ
НА РАЗНЫХ ЭТАПАХ АТТЕСТАЦИИ СТУДЕНТОВ
По каждой дисциплине степень усвоения учебного материала студентами контроли-
руется на этапах аттестации студентов: рубежный контроль 1, midtermэкзамен, рубежный
контроль 2 и экзамен. Их результаты оцениваются по 100-бальной системе и по определенной
формуле сводятся в итоговую оценку по дисциплине. Цель настоящей статьи состоит в том,
чтобы предложить способ измерения соответствия баллов, полученных студентами на этих
этапах. Нередко наблюдается сильное расхождение баллов, полученных студентами на
промежуточных этапах аттестации и на заключительном экзамене. Причины могут быть
разные:
завышенные или заниженные оценки преподавателя на предшествующих этапах,
слабая подготовка студентов к midterm экзамену или завершающему экзамену из-за
нехватки времени на подготовку,
сложные экзаменационные вопросы, несоразмерные с требованиями на практических
занятиях или для выполнения СРС и т.д.
Высказывалось мнение, что для выявления степени соответствия баллов подходящим
критерием может служить коэффициент корреляции. Чем ближе его значение к единице, тем
лучше должно быть соответствие баллов, т.е., если студент Апо рубежному контролю 1 имеет
более высокий балл, чем студент Б, то и на промежуточном экзамене студент А должен
получить более высокий балл, чем студент Б.
Но это не так. Рассмотрим простой пример. Пусть для упрощения в группе всего 3
студента. В таблице показаны их результаты рубежного контроля 1 и Midterm экзамена.
15
№
РК1
МТ
1 90
10
2 92
12
3 94
14
Очевидно, соответствие оценок очень плохое. Студенты, показав отличные результаты на
рубежном контроле, завалили промежуточный экзамен. Но коэффициент корреляции
=
90 − 92 10 − 12 + 92 − 92 12 − 12 + 94 − 92 14 − 12
90 − 92 + 92 − 92 + 94 − 92
10 − 12 + 12 − 12 + 14 − 12
=
=
8
8
= 1,
т.е. показывается замечательный результат, хотя это неправильно. Следовательно, для
оценки соответствия оценок, полученных в РК1 и на экзамене МТ, коэффициент корреляции не
подходит. Не годится он и для сравнения результатов и на других этапах аттестации студентов
по дисциплине. Близость коэффициента корреляции к единице показывает лишь то, что два
показателяменяются, в основном, в одинаковых направлениях. Но по величинам они могут
сильно различаться.
Есть еще один показатель, используемый для сравнения результатов аттестации
студентов – это среднее значение баллов, полученных студентами группы. Однако, данный
показатель также не вполне удовлетворителен. Он как средняя температура больных по
больнице показывает лишь усредненное значение показателя по всем наблюдениям.
Рассмотрим пример. Пусть также в группе всего 3 студента.
№
РК1
МТ
1 70
50
2 70
70
3 70
90
Соответствие баллов здесь слабое. По сравнению с рубежным контролем первый
студент значительно хуже сдал промежуточный экзамен,а третий студент намного лучше
показал себя на промежуточном экзамене. И только второй студент полностью подтвердил
свои баллы на промежуточном экзамене, получив те же 70 баллов, что и на рубежном контроле.
Однако, показатель среднего балла этих различий не выявляет.Средний балл группы по
рубежному контролю 1 и по промежуточному экзамену равен 70. Т.е. формально группа на
одинаковом уровне сдала и рубежный контроль, и промежуточный экзамен. Значит, и
показатель среднего балла не годится для измерения соответствия баллов на разных этапах
аттестации студентов.
Предлагается другой показатель – коэффициент соответствия баллов:
КС
= 1 −
1
∙ 100
| |,
где – разница баллов, полученных студентом на двух этапах аттестации, - число
студентов в группе.
Показатель КС может принимать значения между 0 и 1. В случае полного соответствия,
т.е. полного совпадения баллов на двух этапах аттестации все разности равны 0 и КС = 1.В
другом крайнем случае, когда все разности равны 100 или -100, коэффициент соответствия
КС = 0.
Для приведенного первого примера группы с 3 студентами имеем:
КС
= 1 −
80 + 80 + 80
3 ∙ 100
= 1 −
240
300
= 1 − 0,8 = 0,2.
16
Значит, в этом случае имеется слабое соответствие баллов, полученных студентами на
рубежном контроле 1 и на промежуточном экзамене.
Для второго примера получим
КС
= 1 −
20 + 0 + 20
3 ∙ 100
= 1 −
40
300
= 1 − 0,13 = 0,87.
Для этого случая соответствие баллов также неполное, но лучше чем для предыдущего
случая.
Теперь рассмотрим реальную ситуацию. В таблице 1 приведены результаты по двум
рубежным контролям, промежуточному и завершающему экзамену для студентов двух
специальностей «Учет и аудит» и «Финансы» по данным системы «Универ». В ней также
показаны средние по рубежным контролям и итоговые оценки по дисциплине для каждого
студента. В группе «Учет и аудит» 25 студентов, а в группе «Финансы» - 26 студентов.
Таблица 1 – Результаты аттестации студентов по дисциплине «Эконометрика»
Группа «Учет и аудит»
Группа «Финансы»
Сту-
дент
ы
РК
1
РК
2
Средн
ее РК
Экз
а-
мен
M
T
Итог
о
Сту-
дент
ы
РК
1
РК
2
Средн
ее РК
Экз
а-
мен
M
T
Итог
о
1 65
78 71,5 32 40 57 1 65
54 59,5 22 0 42
2 67
59 63 65 80 65 2 74
48 61 52 40 56
3 97
92 94,5 94 78 93 3 41
61 51 50 60 52
4 91
94 92,5 41 78 76 4 86
80 83 83 80 83
5 75
75 75 52 75 68 5 69
33 51 51 70 53
6 99
95 97 80
10
0
92 6 81
95 88 86
20
81
7 70
67 68,5 55 85 66 7 84
84 84 78 85 82
8 96
96 96 70 85 87 8 86
80 83 83 10 76
9 97
91 94 55 75 80 9 75
48 61,5 50 65 58
10 90 93 91,5 50 80 78 10 79 70 74,5 38 30 59
11 98 98 98 96 95 97 11 84 93 88,5 63 70 79
12 97 96 96,5 90 30 88 12 66 60 63 54 60 60
13 96 96 96 98
10
0
97 13 88
84 86 50
70 74
14 79 77 78 50 50 67 14 76 77 76,5 50 75 68
15 93 87 90 71 90 84 15 81 81 81 83 50 79
16 80 85 82,5 53
10
0
75 16 87
90 88,5 82
75 85
17 75 77 76 50
10
0
71 17 82
49 65,5 33
10 50
18 89 93 91 64 80 82 18 85 72 78,5 50 70 69
19 70 76 73 53 88 69 19 82 70 76 59 5 64
20 92 92 92 70 70 83 20 79 70 74,5 40 30 60
21 97 93 95 92 50 90 21 83 66 74,5 60 20 65
22 90 94 92 71 70 84 22 55 45 50 50 30 48
23 95 96 95,5 78 75 88 23 59 47 53 25 50 44
24 94 95 94,5 53 90 82 24 78 54 66 90 50 72
25 90 94 92 67 95 85 25 86 57 71,5 50 20 60
26 85 69 77 89 30 76
17
По обеим группам проведем сравнение результатов: 1) первого рубежного контроля и
midtermэкзамена, 2) среднего двух рубежных контролей и итогового экзамена, 3) midterm
экзамена и итогового экзамена. Расчеты проведем по трем показателям: среднее баллов,
коэффициент корреляции и коэффициент соответствия. Они представлены в таблице 2.
Таблица 2 – Оценка соответствия баллов
Сравнение
результатов
Средний балл
Коэффициент
корреляции
Коэффициент
соответствия
Учет и аудит Финансы
Учет и
аудит
Финанс
ы
Учет и
аудит
Финанс
ы
РК1 и МТ 87/78
77/45
0,08
0,01
0,83
0,67
РК и экзамена 87/66 72/59 0,59 0,57 0,78 0,84
МТ и экзамена 78/66 45/59 0,05 0,21 0,78 0,75
В графе «Средний балл» через дробь показаны средние баллы для каждой группы по
соответствующим двум этапам аттестации, указанным в первой графе.Недостатки показателя
«Средний балл» были отмечены выше.
По данным для коэффициента корреляции можно говорить о его непригодности для
сравнения результатов аттестации. Для пары «РК1 и МТ» его значения близки к нулю. Это
может быть следствием разнонаправленных отклонений оценок от средних значений для
студентов на первом рубежном контроле и на промежуточном экзамене. То же справедливо и
для пары «МТ и экзамен». Только для пары «РК и экзамен» коэффициент корреляции
принимает значения около 0,5. Это значит, что для многих студентов группы, которые на
рубежных контролях получили баллы выше среднего по группе, на экзамене они также
получили баллы выше среднего баллов на экзамене в группе.
В графе «Коэффициент соответствия» видно, что имеется достаточно хорошее
соответствие баллов на всех этапах аттестации студентов, причем группа «Учет и аудит»
показывала более стабильные результаты по сравнению с группой «Финансы». Наиболее
слабое соответствие было результатов первого рубежного контроля и промежуточного
экзамена в группе «Финансы», коэффициент соответствия оказался равным 0,67. Причину
этого можно понять, если учесть соотношение 77/45 дляпоказателя «Средний балл». Можно
предположить, что на первом рубежном контроле требования к подготовке студентов были
более слабыми, чем требования, которые были предъявлены им на промежуточном экзамене.
Таким образом, предлагаемый коэффициент КС дает агрегированную оценку
соответствия баллов, получаемых на разных этапах аттестации студентов. А в сочетании со
средним баллом он позволяет выявить причину существенных несоответствий, таких как
необоснованное завышение или занижение баллов, чрезмерно жесткие или слабые требования
на конкретном этапе аттестации, недостаточное усвоение учебного материала на
предшествующих этапах аттестации. Коэффициент соответствия может служить эффективным
инструментом контроля в учебном процессе и выявления слабых мест в организации обучения
студентов. Можно использовать его для оценки работы семинаристов. Коэффициент КС можно
также применять и для сравнения результатов группы по разным дисциплинам. В частности,
проверить гипотезу, что студенты, успевающие по одним дисциплинам, в той же мере успешно
осваивают и другие дисциплины. Предлагается коэффициент КС ввести в систему «Универ» с
тем, чтобы его значение показывалось в ведомостях midtermэкзамена и итогового экзамена по
дисциплине.
18
Мухтарова К.С., Купешова С.Т.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ МЕНЕДЖЕР
МАМАНДАРЫН ДАЯРЛАУ МАСЕЛЕЛЕРІ
ХХІ ғасырда Қазақстан экономикасының басты мәселелерінің бірі елдің ғылыми-
техникалық даму және интеллектуалды факторларды кең көлемде қолдану арқылы ғылыми
қамтымды экономика құрып табысқа қол жеткізу болып табылады. Яғни, елдің экономикалық
даму қағидалары инновациялық қызметке бағытталуы қажет, жаңа өндіріс пен құрылымдарды
игеру арқылы, бәсекеге қабілетті жаңа өнімдер шығарумен, жаңа технологиялар құрастыру
нәтижесінде шектелген ресурстарды тиімді пайдалану.
Әлемдік экономикалық дамудың ғылым мен техниканың жетістіктеріне негізделу
бағытының жоғары қарқынмен дамуы. Қазіргі экономикалық өсудің негізгі жолының бірі ол
бәсекеге қабілетті өнім өндіру. Бәсекеге қабілетті өнім дегеніміз сапасы жоғары, экологиялық
стандарттарға сай, ғылым мен техниканың соңғы жетістіктері нәтижесінде өндірілген өнім. Бұл
дегеніміз қазақстандықтардың өмір сүру деңгейін жоғарылату үшін шикізат өндіруден оны
заман талабына сай жаңа технологиялармен сапалы өңдеуге көшу керек деген сөз. Ал бұндай
өндірісті дамыту үшін елге жоғары білімді, эрудициясы жетік, өз-өзіне сенімді, көшбасшылық
қасиеттерге ие мамандар қажет.
ҚР Президентінің Қазақстан халқына «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір
болашақ» Жолдауында ғылымға көп көңіл бөлініп отыр. Жолдаудың маңызды міндеттер
қатарында білім мен ғылым жетістіктеріне негізделген экономика қалыптастыру,
инновациялық қызмет пен венчурлық бизнесті даматыту болып тұр. Бұл міндеттерді жүзеге
асыру үшін – инновациялық жобаларды тиімді ұйымдастырып, басқарып, заманға сай шешім
қабылдай алатын мамандар қажет.
Статистика мен тарихи ақпараттар көрсеткендей инновациялардың бәрі ғылым мен
техниканың жетістігі. Мәселен, XVIII ғасырдың ортасында құнды антибиотик-пеницилин,
сурет, телефон, радио, дербес компьютерлер, интернет, жердің жасанды серіктері – бұның бәрі
инновациалық үдерістің жемістері.
Бірақ бұл ғылымның ғылым үшін емес бизнес үшін қызмет ететін түрі. Дәл осы
инновациялар адамзат өмірін жылдан жылға жақсартуда.
Инновацияларды тиімді игеру үшін тек ғылым мен кәсіпкерліктің болуы жеткілікті емес.
Инновациялық қызмет – кәсіпкердің, ғалымның, менеджердің аса маңызды қабілеті, таланты.
Мысалы, жарық шамдарын ойлап тапқан атақты Томас Эдисон өте талантты ойлап тапқыш
болған. Оның 600-ден аса патенттері болды, ол құрған және өзі басқаруға тырысқан барлық
фирмалар табысқа жеткен жоқ. Тек мамандандырылған менеджерлерге басқаруға тапсырылған
инновациялық жобалар ғана табысты аяқталған, мысалы Томас Эдисонның көптеген
инновациялық идеяларын General Electric (GE) компаниясы өндіріске енгізген.
Мәселе кәсіпкердің дұрыс бизнес түрін таңдай алмауында немесе олардың ақшасының
болмауында, серіктесті дұрыс таңдай алмауында емес, мәселе олардың іске басқа көзқараспен
қарауында. Олар технологияның қалай жұмыс жасайтынын білсе, осы технологияға негізделген
бизнесті де жүргізуге болады деп ойлайды. Олар технологтар секілді бизнес үшін жұмыс
жасады, ал кәсіпкерлер ұзақ мерзімді уақытта кәсіпорынның табысты да тұрақты дамуын
болжап стратегиялық тұрғыдан басқарады.
Сондықтан
ғылыми қамтымды экономика құру үшін
инновациялық бизнесті
маманданған қызметкерлер басқаруы керек, себебі бұл қызмет түрінің қарапайым дәстүрлі
кәсіпкерлік қызметтен көп айырмашылығы бар.
Дүниежүзілік экономикада көптеген Жапония, АҚШ, Оңтүстік Корея, Сингапур сияқты
мемлекеттер инновациялық саланы қолдау және дамыту арқасында экономикалық жетістік-
терге жетіп, ғылыми техникалық және инновациялық көшбасшы болып отыр. Бұл –
мемлекеттердің тәжірибесі көрсеткендей инновациялық саланы дамыту, бәсекеге қабілетті
өнім өндірудің іргетасын қалап, оны әрі қарай іргелететін негізгі факторлардың бірі –
инновациялық менеджментті тиімді пайдалану.
Қазақстанда инновациялық қызыметті ұйымдастыру мен дамытуға бағытталған
түрлі мемлекеттік бағдарламалар мен стратегиялар қабылданып жүзеге асырылып, иннова-
циялық инфрақұрылым қалыптастырылып жатыр. Бұл жай төңерегінде көптеген зеріттеу
жұмыстары жүргізіліп, мақалалар жарық көріп өз өрістерін табуда. Бірақ бұл м селе лі де
19
толық шешімін таба алмай жатыр, өйткені ғылымды бизнеспен ұштастырып нарыққа
инновациялар жасап шығаратын мамандар тапшы болып отыр.
«Менеджмент және маркетинг» кафедрасы 2010 жылдан бастап «Инновациялық
менеджмент» мамандығы бойынша магистранттар мен Phd докторларын даярлайды.
«Инновациялық менеджмент» мамандығы салыстырмалы түрде жас, отандық жоғары
білім беру жүйесіндегі жаңадан енгізілген болған бағдарламалардың бірі. Инновациялық
менеджерлер даярлау үдерісі көптеген кедергілер мен қиындықтарға толы. Дегенмен,
Қазақстанда инновациялық қызыметті ұйымдастыру мен дамытуға бағытталған түрлі
мемлекеттік бағдарламалар мен стратегиялар қабылданып жүзеге асырылып, инновациялық
инфрақұрылым қалыптастырылып, жоғарғы оқу орындарында маман даярлау мәселелсіне коп
көңіл де бөлініп жатыр. Бірақ бұл мәселе әлі де толық шешімін таба алмай жатыр, өйткені
ғылымды бизнеспен ұштастыру өте күрделі процесс. Бірақ бұл мәселені де шешіп көруге
болады.
Біріншіден, инновациялық менеджмент бағдарламасына енген пәндер бойынша орыс,
ағылшын тілінде құрастырылған оқулықтар бар болғанымен қазақ тілінде құрастырылғын
оқулықтар мен оқу құралдары өте аз, тіпті жоқ деп айтуға да болады. Бұл сапалы оқу
құралдарына біздің ешқандай қарсылығымыз жоқ, бірақ олардың бәрі өз мемлекетінің
ерекшеліктеріне ұлттық, әлеуметтік және мәдени қасиеттеріне бағытталған, сол мемлекетке
тән мәселелерді шешуге арналған. Осы орайда негізгі мәселені - яғни қазақ тілінде
құрастырылған, қазақстандық экономика ерекшеліктері ескеріліп жазылған сапалы оқу
құралдарының тапшылығын айтып кетуге болады.
Екіншіден, қазір қазақстандық нарықтағы барлық тұтынуға дайын жоғары технологиялы
өнімдердің бәрі импорт өнімдері. Отандық өндіріс төмен деңгейде, яғни инновацияларды
қажет ететін өндіріс пен нарық жок деп айтуға болады. Дегенмен, дәл қазір Қазақстанда
бәсекеге қабілетті компьютерлер, люкс деңгейіндегі көліктер, байланыс технологияларын
құрастыру мүмкін емес. Бірақ, біздің елде фундаменталды, университеттік ғылым жақсы
дамыған, осы жетістіктердің арқасында физика, химия, медицина салаларында, ауыл
шаруашылығы мен кең, мұнай өндіру салаларына арнап құрал-саймандар, көліктер жасап
шығаруға болады. Бұл мәселені шешуге де инновациялық менеджмент қажет. Атап айтқанда,
табиғи ресурстарды жаңаша игеруге, оларды мүмкіндігінше республикада өңдеуге, жаңа
жұмыс орындарын ашуға, ғылыми ауқымды технологияларды барынша аз енгізуге негізделген,
тұлғаның шығармашылық қабілеті мен белсенділігін қажет етпейтін шикізаттық экономикадан
«өңдеуші және өндіруші» экономикаға өтуді тиімді ұйымдастыру және басқару.
Үшіншіден, ғылым мен бизнестің байланысын күшейту. Қазір қазақстандық жоғары оқу
орындары үшін негізгі мәселелердің бірі осы - теория мен тәжерибенің арасындағы
байланысты күшейту. Қазір күнде айтылып жүрген инновациялар - біз бір күнде оларсыз
қызымет атқара алмайтын заттардың көбісі, мәселен: интернет, ұялы телефондар, персоналды
копьютерлер осы ғылымның күшімен дүниеге келген, дәл осы теория мен тәжерибенің, яғни
ғылым мен бизнестің өзара байланысы негізінде пайда болып отырған өнім.
Ғылым деген сөздің өзі кәсіпкерлерді қорқытып, сенімсіздікке әкеліп отыр, жастардың
ғылыммен айналысуға деген ынтасы да жоғары емес. Жастарды ғылымға баулудың бір әдісі -
ол технопарктік құрылымдардың инновациялық қызметін ұйымдастыру мен басқару үдерісіне
магистранттар мен студенттерді қатыстыру, болашақта оларды осы инновацияларды өндіріске
енгізетін компанияларда жұмыспен қамту, ғылыми қызметкерлердің статусын жоғарылату.
Инновациялық процестің ең басты мақсаты-инновация енгізу арқылы экономикалық,
ғылыми-техникалық, экологиялық және әлеуметтік жағдайды жоғарылату, ол өз кезегінде
елдің және аймақтардың бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Қазақстанның қазіргі
экономикалық жағдайында технологиялық инновацияларды жүзеге асыруға үлкен мүмкіндік
бар, мысалы машина және тау-кен өндіру үшін құрал-жабдықтар мен ауыл шаруашылық
өндірісіне қажет құралдар жасау, ауыл шаруашылық өнімін сақтау үшін жаңа әдістер ойлап
табу, ұйымдастыру және т.б.
Қазіргі таңда барлық экономикалық дамыған елдерде ең басты назар әлемдік
интеллектуалды потенциалда екенін ескеруіміз қажет. Дарынды жастардың білімділігі-оларға
гранттардың бөлінуіне, жоғары оқу орындарында оқуына және тәжірибеден өтуіне мүмкіндік
береді. Қабілетті және үлкен үміт күттіретін маман иелеріне жоғары деңгейдігі жалақылы
жұмыс тағайындалады. Сол арқылы экономикалық дамыған елдерде білімге негізделе отырып,
қоғамның интеллектуалын жоғарылату және экономиканың қалыптасуына жағымды
20
әлеуметтік-экономикалық
жағдай
жасау
және
интеллектуалдық
шығармашылыққа
ынталандыру жүреді. Жоғары білімді мамандардың ағынының арқасында әлемдік экономикада
постиндустриалдық қайта құру қарқынды жүзеге асуда.
Өз болашағын ойлайтын мемлекет, ең алдымен интеллектуалды қор құруы керек. ҚР
Президенті Н.Ә.Назарбаев айтып өткендей «Қазақстанға ұлттың потенциалын оятатын және
оны жүзеге асыратын интеллектуалдық төңкеріс қажет».
Білімнің нәтижесі уақыт өткен сайын экономикалық өсудің әсері мен елдің бәсекеге
қабілетінің артуы арқылы айқын болатын көрініс. Сондықтан ең алдымен, интеллектуалды
ғылыми потенциалдың өсуіне және жастардың ғылым саласына келуіне ықпал жасауымыз
керек.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына Жолдауы. 2014 жылғы 17 қаңтар.
2. Купешова С.Т. Иновациялық менеджмент: : Оқулық. Алматы: «Дәуір», 2015 – 256 б
3. Канада: на путях построения инновационного общества. // URL: http://www.studycanada.ru/cgi-
bin/issue.cgi?action=article&ar_id=255
4. Д.Каримова. Технопарки будут меняться. Газета «Мегаполис», рубрика «Инновации и High
Tech», 05.05.2014 г. // URL: http://www.megapolis.kz/art/Tehnoparki_budut_menyatsya
5. Р.Абазов. Стимулирование индустриально-инновационного развития в Казахстане. Факультет
международного и государственного управления Колумбийского университета. Май, 2011.
Мухтарова М.Н., Нурсейтова А.К., Ермағанбетова С.Д.
ИНТЕРАКТИВТІ БІЛІМ БЕРУ ӘДІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН
БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІНДЕ ҚОЛДАНУДЫҢ ЖАЛПЫ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫН
ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ ҚОРЫТУ
Әлемде әрдайым жаңа заттардың пайда болу процесі, эволюциясы және әртүрлі
жүйелердің даму үрдісі жүріп жатады. Дарвиннің эволюция теориясы бойынша тірі табиғат
өсімдіктер мен жан-жануарлардың жаңа түрлерін жетілдірудің арқасында дамиды. Қоғамда
әлеуметтік шығармашылық, яғни жаңа өнімдердің жасалып шығарылу процесі байқалуда.
Сонымен қатар Қазақстанның заманауи білім беру жүйесіндегі даму үрдістерін байқамау
мүмкін емес. Көптеген сипаттамалар: ақпараттың көп болуы, оқытудың жаңа әдістері мен
профильдеу, мобильділіктің, т.б. артуына байланысты сапалы білімге қойылатын талаптар
күннен-күнге артып келе жатқандығын байқауға болады.
Дәстүрлі білім беру жүйесінде ақпарат беру тәсілі ретінде бір жақты коммуникацияның
формасы қолдынылады. Ондай жүйенің мәні оқытушының ақпаратты таратып, одан кейін
оқушылардың сол ақпаратты көшірмелеп қайталауы болып табылады. Оқушы бұл жағдайда
тек оқиды, тыңдайды, білімнің тек санаулы бөлімдері жайлы ғана айтады, яғни ол тек
ақпаратты қабылдаушы рөлінде болады.
Барлығына ортақ ұйымдаспаған үрдістен қоғамдық тірі табиғатта және қарастырылған
білім облысында калайша «тәртіп» болады ? Мұның шешімі - жаңа ақпараттық білім кеңістігін
қамтитын және дәстүрлі білім беру жүйесіне елеулі өзгерістер мен түзетулер енгізе алатын
инновациялық, педогогикалық технология болды. Интерактивті білім беру әдістемесінің
технологиясы (ИБӘ) білім беру жүйесінде даму, оған әсер ету мен ұйымдастыру қалай
құралады деген сұраққа жауап бере алады.
Оқу процесін ұйымдастыру барысында белсенді және интерактивті сабақ өту формалары
(компьютерлік симуляциялар, іскерлік және рольдік ойындар, нақты жағдайларды талдау,
психологиялық және басқа да тренингтер) аудиториядан тыс жұмыстармен үйлесуінде кең
қолдану қарастырылады.
Интерактивті білім беру әдістемелерінің мақсаты – білім беру жүйесіндегі жалпы
заңдылықтарды анықтау мен зеттеу, тұрақтылық және әртүрлі әдістемелік жүйелердегі
ақпараттық құрылымдар мен уақыт тәртібінің бұзылуын қарастырады. ИБӘ осындай
жүйелердің жаңа кезеңдерін үйренуге бағыттайды.
21
Интерактивті жүйенің негізі – интерактивті жаттығулар мен тапсырмалар. Интерактивті
жаттығулар мен тапсырмалардың жай жаттығулардан айырмашылығы-тек бұрынғы үйретілген
тапсырмаларды қорытындылап қана қоймай, сонымен қатар жаңа оқытылатын материалдар да
үлкен ыждағаттылықпен оқытылады. Заманауи педогогика көптеген интерактивті тәсілдерге
бай, олардың ішінде келесілерді бөліп көрсетуге болады: шығармашылық жұмыстар; құрамы аз
топтармен жұмыс; саналы ойындар; әлеуметтік жобалар және басқа да аудиториялардан тыс
үйрету тәсілдері; жаңа материалды зерттеу және қорытындылау; шешімі қиын әрі тартысты
сұрақтар мен мәселелерді талқылау; кейс-тәсіл; презентациялар.
Интерактивті білім беру әдістемесі заманауи білім беру жүйесіндегі қарама-қайшылықты
жоюға, яғни максималды жоғары білім берудің алғы шарты болып табылады.
Интерактивті білім беру әдістемесі – бұл технология білім беру әдістемесіндегі нақты
жағдайдың зиянсыз тұрақсыздығын тудырады, оның даму жолында бірмәнді еместігімен және
көп мағыналылығымен ерекшеленеді. Бұл технология сыртқы әсердің немесе ішкі
факторлардың салдарынан пайда болатын білім беру әдістемесінің «жүру жолының» типтерін
қарастырады, ал бұл өз кезегінде сыртқы ортамен қарым-қатынас байланысында жоғары
деңгейдегі мобильділікке, жеткіліктілікке, уақылылы болуымен ерекшеленуге алып келеді.
Әрбір нақты әдістемелік жүйенің ұйымдық іс-әрекетінің пайда болуы сыртқы әсерлерге
байланысты болуы мүмкін(мәжбүрлеп ұйымдастыру) немесе жүйенің өз тұрақсыздығының
нәтижесі болуы мүмкін. ИБӘ-нің жақсы жақтарының бірі ретінде оның ұйымдастыру кезінде
кез-келген білім беру жүйесін зерттеуі, сондай ақ оны құрайтын үлкен және кіші жүйелердің
әсерлесу эффектісін айтуға болады. Осы мақсатта нақты әдістемені көрнекі баяндап көрсететін
интерактивті білім беру әдістемесі дайындалды. Қайталап айтатын болсақ, негізгі интерактивті
білім беру әдістемесі білім беру жүйесіндегі ұйымдасқан әсерінен тұратын модельдердің
әдістері мен құбылыстардың бірігуі үшін қызмет етеді.
Сабақтың барлық ақпараттық ортасын модельдерге бөлу керек. Осындай қадам білім
деңгейі әртүрлі студенттерге сабақтың мақсаты мен мазмұнын бірдей деңгейде түсінулеріне
мүмкіндік береді. Нәтижесінде сабақты қабылдаудың ақпараттық ортасы әртүрлі деңгейлерге,
яғни білім деңгейі әртүрлі студенттер үшін сабақтың түсіндірме және қорытындысы
барлығына ортақ болады.
Интерактивті білім беру әдісінің модульдері – ол білім беру жүйесінің үнемі өзгеріске
ұшырайтын моделі. Сабақтағы ақпараттық кеңістікті ұйымдастыру барысында модульдер бір-
бірінен аз ғана ерекшеленеді, яғни интерактивті білім беру әдісінің технологиясы тек бір
категориядан басқасына өзгереді.
Күрделі жүйелерді зерттеу барысында интерактивті білім беру әдісі ақпараттық
кеңістіктегі «реттілікті ұйымдастыру» механизмін анығырақ түсінуге мүмкіндік беретін
қарапайым негізгі модельді зерттейді.
Заманауи білім беру жүйесі материалдық ресурстарды алу барысында «жинақталатын»
және өзгертушілігі өз шеңберінен асып түсетін тұйықталған жабық жүйені қарастырады.
Алайда кей кезде ақпараттық жүйені тек таратып қана қоймай, оны сыртқы ортадан
қабылдау жүйесін қарастыру жөнінде де ойлану қажет. Сыртқы ортаға бейімделе білетін,
қысқа уақыт аралығында көптеген әртүрлі деңгейден өтетін жүйеге тек интерактивті білім беру
әдістемесін жатқыза аламыз.
Қазіргі уақыттағы жүріп жатқан білім беру жүйесінің интерактивті білім беру әдісіне
көшу өзін қалыптастыру эффектісіне, хаостық қозғалыстан реттелген эффектіге өтуге
мүмкіндік береді.
Интерактивті білім беру әдісіндегі өзін-өзі ұйымдастыруды келесідей мысалдармен
көрсетуге болады: сабақтың уақыты сипаттамалық маңызға ие – ақпараттық ағынның
қанықтылығы мен жылдамдығы білім алушылардың өзіндік сипаттамаларына байланысты.
Қоршаған ортаның кері әсеріне қарамастан бұл эффект білім алушылар арасында ешқандай
келеңсіздік тудырмайды.
Бұл этапта келесідей түйін жасауға болады: Интерактивті білім беру әдісі- инновациялық
білім беру жүйесін құрайды және зерттейді, өзін-өзі ұйымдастыруға қабілеттілігін,
категориялық құраушыларының сапалы өзгерісін ынталандырады. Бұл әрекеттің позитивті
мәні интелектуалды және тәжірибелік зерттеуді қажет ететін тәжірибе мен фактілерге назар
аудару болып табылады. Бұл өзін-өзі ұйымдастыруды ақпараттық және тұжырымдамалық
ортада түсіну және зерттеу амалдарын шешу негізіне жататын аса маңызды тапсырма.
22
Әдебиеттер:
1. Зеер Э.Ф., Павлова А.М., Сыманюк Э.Э. Модернизация профессионального образования:
Компетентностный подход. – М.: МПСИ, 2005. – 216 с.
2. Кононец А.Н. Педагогическое моделирование: новые вопросы/ А. Н. Кононец //Иннова-
ционные подходы к организации образовательного процесса в современном техническом вузе: сб. метод.
тр./ под ред. Л. П. Лазаревой ; ДВГУПС. - Хабаровск: Изд-во ДВГУПС, 2008. - С. 22-31.
3. Созоров А.Н. Flash-технологии в образовании //Тезисы докладов Всероссийской научно-мето-
дической конференции с международным участием “Повышение качества непрерывного профессио-
нального образования” Красноярск: ИПЦ КГТУ, 2006. С. 233-234.
Мылтыкбаева Ж.К., Онгарбаев Е.К., Оспанова Ж.Б., Тажибаева С.М.,
Ташмухамбетова М.Ж., Смагулова Н.Т.
ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ ВУЗОВ И ПРЕДПРИЯТИЙ РК КАК ГАРАНТИЯ КАЧЕСТВА
ПОДГОТОВКИ СПЕЦИАЛИСТОВ В РАМКАХ ГПИИР-2
Государственная программа индустриально-инновационного развития Республики
Казахстан на 2015 - 2019 годы разработана в соответствии с долгосрочными приоритетами
Стратегии «Казахстан-2050». Она является логическим продолжением Государственной про-
граммы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан
на 2010 - 2014 годы (далее - ГПФИИР) и учитывает опыт ее реализации. Программа является
Достарыңызбен бөлісу: |