5-апта бойынша орындалатын тапсырмалар
жүктеу/скачать 17,64 Kb.
|
5 апта
|
5-апта бойынша орындалатын тапсырмалар: 20.02. – 25.02.2023ж. 1. Социометрия əдісі (Дж.Морено) сипаттамасы. 2.Адамның танымдық іс-əрекетінде түйсіктің рөлін зерттеуге арналған əдістемелер. 3. Көру түйсігін зерттеу əдістемесі. 4. Бұлшық ет-буын түйсігін зерттеу əдістемесі. 1.Әдіс социометрия(лат. «қоғам» және грек тілінен. «Мен өлшеймін») кем дегенде алты ай өмір сүрген шағын байланыс топтарындағы тұлға аралық қатынастарды диагностикалау үшін қолданылады. анықтауға мүмкіндік береді: 1. Топтағы бейресми қатынастар жүйесінің ерекшеліктері; 2. Нақты адамдардың психологиялық үйлесімділік дәрежесі; 3. Процедураға қатысушылардың топтық мәртебелері; 4. Жалпы топтың психологиялық атмосферасының сапасы. Социометрияның негізін салушы американдық психиатр және әлеуметтік психолог Джейкоб (Якоб) Леви Морено (1892-1974). Оның ойынша, адамның психикалық жағдайы, мінез-құлқының адекваттылығы көп жағдайда оның шағын топтың бейресми құрылымында алатын орнына байланысты. Жанашырлықтың болмауы тұлғааралық проблемалардың салдары мен олардың көзі болып табылады. Мореноның пікірінше, социометрия қарым- қатынаста проблемалардың болуын алғашқы диагностикалау әдісі, ал оның әзірлеген психодрама және социодрама әдістері жеке қиындықтар мен дисгармонияны түзету құралы болып табылады. Қазіргі уақытта социометрияны психологтар, әлеуметтанушылар, мұғалімдер, конфликтологтар, әлеуметтік қызметкерлер белсенді қолданады. Бұл әдістің сөзсіз артықшылығы – топ ішілік қатынастар кестелер, диаграммалар, графиктер және сандық мәндер түрінде нақты түрде көрсетіледі. Алайда, бұл ақпараттың барлығы топтың толық сипаттамасы емес, өйткені ол басым тұлғааралық артықшылықтардың, жанашырлық пен антипатия қатынастарының сипаттамасы болып табылады. Сонымен қатар, топтағы бейресми қарым-қатынастардың барлық алуан түрлілігінің ішінен ұсынылған сұрақтардың тұжырымында көрсетілгендері ғана анықталады. Ақырында, социометрия кейбір топ мүшелерін басқалардың таңдау немесе қабылдамау себептерін анықтауға мүмкіндік бермейді. Сондықтан ол әдетте басқа шағын топтық зерттеу әдістерімен бірге қолданылады. 2. Түйсік (ағылш. Sense) – адамның жəне басқа жан иелерінің жан қуатынан туындаған танымдық сезімі.[1] Түйсік айналадағы нəрселердің сезім мүшелеріне тікелей əсер етіп, олардың жеке қасиеттерінің санада таңбалануы. Түйсік заттардың түр-түсін, ыстық- суығын, дəмін, иісін, т.б. сипаттары мен қасиетін ажырататын дүниетанудың алғашқы сатысы. И.П. Павлов түйсіктердің пайда болуын жүйкедегі талдағыштардың (анализатор) жұмысына байланысты түсіндіреді. Психология ғылымында кейіннен негізгі əдістерге бақылау жəне эксперимент жатады. Сонымен қатар психологиялық жеке əдістер де қолданылады: əңгіме əдісі, анкеті əдісі, іс- əрекет нəтижесі мен үрдісін талдау, тест əдісі. Бақылау əдісі Бақылау əдісі – əр түрлі табиғи жағдайда жеке тұлғаның іс-əрекеті мен қылықтарын қабылдаудың негізінде мақсатты зерттеу. Бақылау табиғи жағдайда жүргізіледі. Ескеретін мəселе, бақылау жүргізілген кезде сол қадағалау нысаны болып отырған адам бақылау жүргізіліп жатқанын білмеуі керек, егер сезген жағдайда шынайылық жоғалады. Психологиялық зерттеулердің табиғилығын сақтау-бақылауға қойылатын бірінші талап. Бақылау əдəсəне қойылатын екінші талап – бақылау үнемі мақсатты болуы қажет, яғни зерттеудің мақсаты мен міндеттері айқын қойылуы керек. Бақылау əдісіне қойылатын үшінші талап – оның нəтижесін тіркеу. Негізінен əртүрлі техникалық құралдар (бейнекамера, фотокамера, т.б.) жазбалардың түрлері (стенограммалар, хаттамалар, бақылау күнделіктері т.б.). Психологияның негізгі əдістерінің бірі – эксперимент. Эксперимент əдісі. Егер бақылауда зерттеуші өзін қызықтыратын психикалық үрдістердің байқалуын бейжай күтетін болса, ал экспериментте зерттеуші өзіне қажетті жағдайда жасайды. Сөйте отырып, экспериментатор оларды тұрақты қамти алады. Басқа зерттеушілермен бірдей жағдайда зерттеуді қайталай отырып, экспериментатор зерттеушінің əрқайсысының үрдістерінің дара ерекшеліктерін анықтай алады. Экспериментатор өзінің жағдайына қарай тəжірибені жүргізу шартын өзгерте алады. Бұл эксперименттің негізгі артықшылығы, сонымен қатар ол оқу-тəрбие үрдісінде тəсілдерді табуға мүмкіндік береді. Эксперименттің барысында арнаулы құралдар мен аппараттардың көмегімен психикалық үрдістер өзгерістерінің уақытын дəл көрсетуге болады, мəселен, жауап беру (реакция), оқу, еңбек, дағдылардың қалыптасу жылдамдығы. Психологиялық зерттеулерде негізінен екі түрлі эксперимент қолданылады. Олар зертханалық (лабораториялық) жəне табиғи деп аталады. Зертханалық эксперимент арнайы ұйымдастырылып, құралдар мен аспаптарды қолдану арқылы жүргізіледі. Зертханалық эксперимент адамның психикалық ерекшеліктерінің физиологиялық тетігін зерттеуде ерекше. Бұл əдіс жекелеген таным үрдістері мен психикалық қалыпты тиімді зерттеу үшін қолданылады, ең алдымен, түйсіктер, қабылдау, ес, зейін зерттеледі. Мəселен, қабылдаудың жылдамдығы, зейіннің көлемі, ес ассоциациясының ерекшелігі қарапайым немесе электрондық тахистас көп сияқты құралдар көмегі пайдаланылады. 3. Көру түйсігі – айналадағы заттардың пішінін, бедерін, көлемін, түсін, арақашықтық мөлшерін сол қалпында санада бейнелеуге мүмкіндік беретін жүйке қабілеті; біздің көзімізге электромагнит толқындарының əсер етуі нəтижесінде пайда болатын түйсік. Зерттеу нəтижелері адам жеті спектрлі түсті жəне соның негізінде 10000-нан аса реңкті ажырата алатындығы анықтаған. Бұдан біз К. т-нің өресі мен диапазонының өте кең екендігін айқын аңғарамыз. Көз арқылы жарықтың қуатын, кері шағылған сəуленің əсерімен заттың түр-түсін, үлкен-кішілігін, алыс-жақын тұрғанын, оның қозғалысын көріп білеміз. Заттар мен құбылыстардың жеке сипаттарын санада айнытпай толық бейнелеу, ең алдымен К. т. арқылы жүзеге асады. Көру түйсігінің түстерді айырып қабылдай алатын мүмкіндігін қамтамасыз ететін жарық толқынының ұзындығы 390 – 780 миллимикрон (миллиметрдің миллионнан бір бөлігі). Көру түйсігінің жарық толқындарын əр түрлі ұзындық дəрежелерін ажырататын қабілеті бар. Жарық толқындарының ұзындығын айыру əр түрлі түстерді көруге жағдай туғызады: егер жарық толқынының ұзындығы 687 миллимикрон болса, онда қызыл түс, 580 миллимикрон болса сары түс, ал 430 миллимикрон болса жасыл түстерді көре аламыз. Көру түйсігінің тек түстерді ажыратуға ғана байланысты емес, ол кеңістіктегі заттардың түрлі көлемдік жəне қашықтық қасиеттерін ажыратуға бейімделген. 4. Бұлшық ет - адамда, омыртқалы жануарларда жəне көптеген омыртқасыздарда денені қозғалысқа келтіретін мүше. Оның негізін бұлшық ет талшықтары құрайды. Бұлшық ет құрамы 75%-і су, 25%- і ақуыз, май, көмірсу жəне минералды тұздардан тұрады. Адам денесінде 400-ден астам бұлшық ет бар, олар дене салмағының 40%-дан астамын құрайды. Бұлшық ет пішініне, атқаратын қызметіне, орналасқан жеріне байланысты алуан түрлі, олар ұзын, қысқа, жалпақ болып келеді. Көбіне, ұзын бұлшық ет қол мен аяқта, қысқа бұлшық ет омыртқа бағанасы бойында, жалпақ бұлшық ет іште, кеудеде орналасқан. Кейбір ұзын бұлшық ет түрлі сүйектерден басталады да екі басты, үш басты жəне төрт басты болып келеді. Организмдегі бұлшық ет тіндерін екі түрге бөледі: а) қаңқалық көлденең жолақты бұлшық еттер. Бұлар тірек-қимыл мүшелеріне қатысты денені əртүрлі қозғалысқа келтіреді, жиырылу жылдамдығы өте жоғары болады; ə) бірыңғай салалы (тегіс) бұлшық еттер ішкі органдардың қызметін қамтамасыз етеді, баяу жиырылады, үнемі ұзақ қозғалыста болады. Бұлшық ет пішініне немесе бекитін сүйектеріне сай шаршы, үшбұрышты, жұмыр, дельта, жолақ деп аталады. Ал қызметіне қарай — бүккіш, жазғыш, əкелуші, əкетуші; орналасқан жеріне қарай — төс- бұғана бұлшық еті, қабырға аралық бұлшық еттер, т.б. болып ажыратылады. Бұлшық ет тірек-қимыл мүшесіне жатады. Дененің қозғалысы мен қызметі Бұлшық еттің жиырылғыштық қасиетіне байланысты. Оның жиырылу процесі жүйке талшықтары импульстерінің əсерімен рефлекторлы түрде өтеді. Бұлшық етте қан тамырлары, жүйке түйіндері мен талшықтары жəне лимфалық құрылымдар орналасады. Бұлшықеттер адам ағзасындағы əртүрлі қозғалыстарды қамтамасыз ететін тірек-қимыл жүйесінің белсенді бөлігі. Бұлшықеттің қатысуымен адам кеңістікте қозғалып, дененің тепе- тендігін сақтайды. Кеуде қуысын құрайтын қабырғалардың арасындағы бұлшықеттер мен көкет (кеуде мен құрсақ қуысын бөліп тұратын ет) тынысалу қозғалысына қатысады. Жұтыну, дауыстың шығуы, көздің қозғалуы, ішкі мүшелер жұмыстарының барлығы бұлшық еттердің жиырылу, босаңсу əсерінен болады. Сүйектермен бірлесіп денеге пішін беріп, денені тік ұстауға көмектеседі. жүктеу/скачать 17,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|