5-дәріс тақырыбы Тұрақты даму және табиғатты қорғаудың концепциясы

Қазақстан Республикасының өлкелерiнiң бiрқалыпты дамуын қамтамасыз етулерi үшiн әкiмшiлiк бiрлiк ғана емес, тиiстi экологиялық жүйелер дамытуды субъективті ретiнде қарастыратын экосистема қағидасын енгiзуi керек. Осыған байланысты бассейн қағидасы бойынша орнықты экосистема дамытуының аймақтары үшiн, бiрқалыпты дамуға аймақтық жоспар шараларын өңдеу өткел бойынша келесi сегiз аймақтық жолмен есептелінеді: олар Арал – Сырдария, Балқаш-Алакөл, Ертіс, Есіл, Жайвқ-Каспий; Нұра-Сарысу, Тобыл-Торғай, Шу-Талас.

-өте бәсекелесе алатын және әлемнiң дамыған елдерiнiң деңгейiне дейiн тұрмыс сапаларын жоғарылатуына;

-табиғи ресурстарды қолданудың жоғары тиімділігі экономикалық өсудің негізгі тетіктерін жоғарылатуға;

-тұрғылықты халықтың саны 2024 жылға дейін 18 миллионға жету керектігіне;

-барлық аймақтардағы тұрақты дамудың жоғарлауы;

-Қазақстан Республикасында тұрақты дамуға байланысты үлкен халықаралық форумдардың өтуі.

Кез-келген үлкен жобаның жүзеге асырылуы, осы саладағы стратегиялық экологиялық бағалануы бар, бағдарламалар мен аумақтық даму жоспары негізінде қабылдануы тиіс. Яғни, привенттілік принципі болып, шаруашылық қызметтің бағалануы, бағдарлама немесе жоспар контексінде, сәйкес шешім қабылданғанға дейін жүзеге асарылуы қажет. Бұндай бағалау барысында, қойылған мақсаттарға жетудің альтернативті тәсілдері (мысалы үшін, мұнайды тасымалдау түрін таңдау: теміржол, құбырлар немесе танкерлер), сонымен қатар осы мақсаттарға жету үшін қойылған нақты жобалардың жүзеге асуын қарастыруы мүмкін.

Бірақта, стратегиялық экологиялық бағалаудың ролі альтернативтер мен онымен байланысты қоршаған ортадағы пайда болатын әсерлермен ғана шектеліп қоймайды. Нақты жобаны жүзеге асыру барысында, ол аумақтың даму бағытын анықталады. Мысалы, мұнай терминал құрылысы мұнай өңдейтін өнеркәсіптің дамуын алдын ала анықтайды, екінші жағынан туризмнің дамуына кедергі жасайды. Әлбетте, бұндай бағыттар түрлі жобалардың жүзеге асырылуы нәтижелеріне байланысты емес, саналы түрде анықталуы керек. Стратегиялық экологиялық бағалау осы үрдісте үлкен рол атқаруы мүмкін, яғни, даму үрдісінде экологиялық факторлардың ескерілуін қамтамасыздандыруы қажет.

Осылайша, стратегиялық экологиялық бағалау экологиялық бағалау жобаларының кейбір шектеулерін жойып қана қоймай, тұрақты дамудың негізгі элементі болып та табылады.

Негізгі әдебиеттер: 2 [375 – 390], 3 [474 – 477]

Қосымша әдебиеттер: 1 [286-289]

Бақылау сұрақтар:

1. Тұрақты дамудың қандай бағыттарын ең маңызды деп есептейсіз?

2.Тұрақты даму моделіне ҚР өтуінің мақсаты мен талаптары.

3.Тұрақты дамудың саясаты.

4.Экологиялық приоритеттерді іске асырудағы мемлекеттік қолдау шаралары.