Элиталар бірқатар негіздер бойынша типтендіріледі

Билікке қатынасы бойынша бөліп шығарылады:

Біліктілік деңгейі бойынша:

Қызметінің нәтижелілігі (тиімділгі): элита; псевдоэлита; антиэлита.

Одан да басқа, бөліп шығарылады:

Саяси элита келесі қызметтерді атқарады:

Әр түрлі әлеуметтік топтардың мүдделерін зерттеу және;

Әр түрлі әлеуметтік топтардың мүдделерінің субординациясын анықтау;

Мүдделерді саяси ұстанымдардва бейнелеу;

Саяси идеологияны (программалар, доктринлар, конституциялар) жасап шығару;

Саяси мақсаттарды іске асыру механизмін жасау;

Басқару органдарының кадрлық аппаратын тағайындау;

Саяси жүйе институттарын құру және коррекциялау;

Саяси лидерлерді жоғарылату.

Қазіргі қоғамның элитарлығы анық нәрсе. Оны аластауға бағытталған әртүрлі әрекеттер деспотиялық нәтижесіз элиталардың қалыптасуына және үстемдігіне, ақыр аяғында бүкіл қоғамға зыян әкелетін жағдайға соқтырады.

Әрине, саяси элитаны аластау тек бүкіл баршаның қоғамдық өзін-өзі басқаруы арқылы мүмкін болады. Бірақ та бұл адамзат өркениеті дауының қазіргі кезеңінде шындықтан гөрі, тартымды идеалға жақынырақ.

Қазақстанның қазіргі саяси элитасының жалпы сипаттамасы:

- жабықтығы және тұрғындардан біршама қашықтығы (экономикалық, саяси, информациялық және менталдық);

- элита профессионализм ұғымы көбінесе ығыстырылатын және жеке берілгендік пен қандас туыстық түсінктерімен алмастырылатын қатаң иерархия шеңберінде қызмет етеді .

- басқарушы элита біртұтас емес, керісінше, ол сәйкес мүдделер мен ағымдағы конъюнктура негізінде ішінде сан алуан блоктар құрылатын перманенттік қайшылықтар жағдайында болып отыр;

- элиталар арасындағы негізгі күрес өздерінің мұраттарын мемлекеттік және қоғамдық дамуға тарату үшін емес, өзінің ықпалын мемлекет басшысына және қалған элитарлық топтарға тарату, ал сол арқылы- мемлекеттік және қоғамдық дамуға тарату құқығы үшін жүріп жатыр;

- саяси элитаның ішкі тұрлаулығының кепілі тек ел президенті болып отыр.

Қазақстан саяси элитасының ішкі қақтығыстық әлеуетінің деңгейі. Қазіргі кезеңде елде саяси тәуекел деңгейін көтерердей әртүрлі элитарлық топтар арасында жаңа қақтығыстар шақыруға қабілетті жанжалдық әлеует сақатлып отырғанын жоққа шығаруға болмайды .

Жаңа жанжалдардың мүмкін себептеріне төмендегілерді жатқызуға болады:

Объективтік себептер:

- элиталық топтар арасында мықты баланстың болмауы;

- өздерінің экономикалық амбиций жүзеге асыфру үшін мүмкіндіктердің тарылуы;

- үйлестірілмеген кадрлық саясат;

- өзінің әрекеті үшін еркіндікті талап ететін элитаның объективтік процесі.

Субъективтік себептер:

- президенттік биліктің мерзімі толмай тапсырылуы туралы лақаптың таралуы;

- тым жиіленген кадрлық өзгерістерге байланысты саяси элитаның ішінде тұрақты психологиялық кернеу жағдайы;

- билік басында бір гана топтың тым ұзақ болуынан шаршау.

Элиталардың ауысу процесіне орай, қазргі езеңде посткеңестік кеңістікте үш үлгісінің бар екенін атап өту керек:

- Ресейлік (мұрагер)

- Азербайджандық (билкті тапсырудың династиялық түрі).

Украиндық (контр-элитаның жеңісі)

- Грузиндік (контр-элитаның жеңісі)

- Кыргыздық (контр-элитаның жеңісі)

Қазақстан үшін билікт тапсырудың Ресейлік үлгісі оңтайлырақ тәрізді, өйткені атап айтқанда сол ғана елде саяси тұрлаулылықты сақтауға мүмкіндік береді. Сонымен, қоғамның саяси өмірінің элитарлығы- бүгінгі күннің шындығы. Назарда айрықша орын алуы тиісті мәселе – бұл саяси элита жұмысының сапасы мен тиімділігін көтеру болып табылады. Бұл мәселесінің оңды шешімі көп ретте жетекшіден, лидерден тәуелді.