Антикалық философиясындағы əлеуметтік ой

Антика Ежелгі Греция мен Ежелгі Рим тарихындағы оқиғаларды қамтитын дəуір деп саналады. Антикалық дəуірдегі əлеуметтік ой қоғамның құрылымы мен проблемаларын түсіндіретін ілімдерге енген. Ежелгі əлеуметтік ойшылдардың ішінде ежелгі грек философтары Платон мен Аристотель ерекшеленеді. Грек-рим мəдениеті еркін азаматтық қоғам феноменімен сипатталады. Еркін азаматтық қоғам - бұл коммерциялық мемлекет, ол жерде коммерциялық-мемлекеттік олигархия болып табылады. Платонның пікірінше, əлеуметтік құрылым тек əлеуметтік мəні бар рөлдерді ойнаған, тек босанған ер адамдардан құрылған. Қоғамдық-саяси өмірге қатысатын полис (қала-мемлекет) құрамына əйелдер, балалар мен құлдар қосылмады. Ол құлдарды мемлекетте ешқандай құқығы жоқ тірі еңбек құралы деп санады. Оның пікірі бойынша, билеушілер 50 жасқа толған адамдардан сайлану керек. Жəне олар жоғары білімді жəне дарынды, жеке меншігі жоқ жəне аскетикалық өмір салтын ұстанатын «философтар» болуы керек. Билеушілерді философия мен өнер құралдарын пайдаланып тəрбиелейді. Өзінің идеалды мемлекет туралы тұжырымдамасында Платон əлеуметтік əділеттілік проблемасын эгалитарлық коммунизм рухында түсіндіреді. Оның пікірінше, мінсіз жағдайда мүліктік теңсіздік болмайды, ерлер мен əйелдердің құқықтары тең болады, ал əйелдер мен балалар ортақ болуы керек. Аристотельдің нанымына сəйкес, адам инстинктивті түрде бірге өмір сүруге ұмтылған тіршілік иесі ретінде туылған. Философ адамдар мен басқа жануарлар арасындағы басты айырмашылықты адамның «жалпы жақсылықты түсінуге», қоғамдық жəне жеке қатынастарда ізгілік пен əділеттілік орнатуға ұмтылуында көрді.Отбасы - адамзат қоғамдастығының негізгі формасы. Онда табиғат күштік қатынастардың үш негізгі түрін анықтады: жұбай, ата-ана жəне шебер. Аристотель үшін билік адамға тиесілі болатын патриархалды отбасы əлеуметтік қауымдастықтың үлгісі болды. Сондықтан, ол полисте барлық билік еркектерге тиесілі етті. Аристотель үшін үкіметтің басты мақсаты жалпыға ортақ игілік пен əділеттілікке қол жеткізу болып табылады. Ол əлеуметтік əділеттілікті қоғамдық өнімді бөлу проблемасымен байланыстырды. Аристотель өзінің еңбегінен əлеуметтік əділдікті артық көрді. Сонымен бірге ол кедей жəне орта таптағы азаматтарға кедейлер мен жерсіз адамдар үшін тамақ жəне киім-кешекпен қамтамасыз етуді ұсынды.