66. Тәрбие үрдiсiнiң жеке тұлғаны жан-жақты дамытудағы диалектиаклық байланысы
жүктеу/скачать 19,25 Kb.
|
1 2
Байланысты:66.67 тарбие)
|
66. Тәрбие үрдiсiнiң жеке тұлғаны жан-жақты дамытудағы диалектиаклық байланысы. Тәрбие үрдісі өзінің жаратылысы жағынан диалектикалық болып келеді. Ол жеке тұлғанын үздіксіз дамуда, өзгерісте, козғалыста болуына байланысты. Тәрбие үрдісінің негізі өмірде кездесетін себептерге байланысты дамып, өзгеріп отырады, сондай-ақ ол баланын жас ерекшеліктеріне де байланысты дамуда, өзгерісте, өсуде болады. Тәрбие үрдісінің диалектикасы дамудың ішкі және сыртқы қайшылық заңдылыктарына бағынады. Дамудың ішкі қайшылығының бірі - жеке тұлғаның даму үрдісінде білуге құмарлығы мен білмейтін жұмбақ істердің арақатынасынан туындайды. Адамнын білмегенді білуге деген талпыныс, іс-әрекетті оның белсенділігін туғызады, білмегенді білу үшін тәжірибе жинақтауға сүйене отырып, белгісізді білуге кимыл, әрекет жасауға икемделеді. Ал сыртқы қарама-кайшылықтарды жену ісі де тәрбие үрдісінің қозғаушы күші болып саналады. Мысалы, мектеп пен отбасы арасындағы тәрбие ісіндегі түсінісбеушілік, ата-аналардың педагогтардың талабын дұрыс түсінбеуі, т.б. теріс әсерін тигізеді. Бұл заңдылық тәрбиенің тұтастығы мен өзара байланысындағы, тұлғаны оқыту мен дамытудағы диалектикалық шарттылықтардан көрініс табады. Тұлғанын дамуы тәрбие мен оқытудын сапасына байланысты. Оқыту тұлғаны калыптастырудың құралы болып табылады. Өз кезегінде тәрбиенің мазмұны, түрі және әдісі тәрбиеленушілердің жалпы даму дәрежесінін деңгейіне байланысты болады. Тәрбие теориясы тұлғаның дамуына әлеуметтік тәжірибені игеруге, карапайым, білім, білік және дағдыларды жинақтауға көмегін тигізеді. Жеке тұлғаның дамуы өзінің көрінісін ең алдымен адамның психикалық қызметінің сапалық өзгеруінен, онда жаңа сапалардың, мінез-құлық белгілерінің қалыптасуынан туындайды. Тәрбие үрдісінде оқушылардың іс-әрекетінін мазмұны олардың қажеттілігінің өзгеріп отыруына байланысты көп вариантты болып келеді және қажеттіліктің даму өрісімен анықталады (О.Н. Козлова, 1994). Педагогикалық қамқорлықтың ең жоғарғы мақсаты мен мәні бағдарлама, іс-шаралар, түр мен әдіске қол жеткізу емес, баланың, жасөспірімнің, жас жігіттің өзі болуы керек. Олардың даралығын, өзіндік мінез-кұлықтарын, өз бойындағы касиеттерді сезінуін биік руха қажеттіктерге дейін дамыту керек. Баланы тек адам санап, оған еркіндік бергенде ғана ол өз пікірін ашық айта алады, яғни үлкендердің балаға деген шынайы құрметі, сүйіспеншілігі олардың өзгелерге деген сенімін арттырады. Жетіліп келе жатқан тұлғаның тәрбиесі оны іс-әрекетке ендіру үрдісінен, сонымен бірге сол іс-әрекеттің субъектісі екенін баланы өзінің сезінуінен және оған себепші болатын үлкендермен бірлестік еңбек етуінен туындайды. Тұлғаны қалыптастырудың тиімді дамуы баланың белсенділігі демеп отырған жағдайда ғана сәтті болады. Тұлғаның құрылымындағы әлеуметтік-психологиялық жана өзгерістер оның өзінін белсендігін арттыру жолымен іске асырылады. Бірақ, белсенді қызмет үрдісінде оның дене және рухани жағынан өзгеріске түсуіне баланың күш-жігер жұмсауын арттыруға мүмкіндік береді. Тәрбиелік үрдіс осы тұрғыдан алғанда жоғары карай дамитын қозғалыстың тоқтамайтын, әлі де жаңа және үлкен күш-жігерді талап ететін үрдіс болып көрінеді. Кез келген тәрбиелік міндет белсенділікті арттыру арқылы шешіледі. Мәселен, дененін даму дене шыныктыру жаттығулары арқылы, адамгершілік тәрбиесі, адамгершілік тәжірибеге тұрақты түрде бағытталу арқылы жүреді. Оқушылармен бірлесе отырып, адамгершілік және рухани мәдениетті, оның тамаша үлгілерін іске асыру соның негізінде жеке басқа тән құндылықтарды жинақтап жасап шығару, сөйтіп тәрбие жүйесінде оқушының жеке басының белсенділігін туғызумен бірге тәрбиеші жұмысының мазмұнын да құрайды. Тәрбие ісіне қатысу екі жақты болады: біріншіден, тәрбиешіден тәрбиеленушіге дейінгі тікелей байланыс арқылы іске асырылатын әрекет. Тәрбиешінің қолында кері байланыс арқылы жинақталған хабар неғұрлым көп болса, тәрбиелік ықпал соғұрлым максаттылықпен іске асырылады. Бұл зандылық мұғалім мен оқушының өзара әрекеттесуін және тәрбиенің нәтижелі болуын қарастырады. Егер тәрбие үрдісіне қатысушылардын өзара байланысы нәтижелі болмаса, тәрбие ісінің тұтастығы да болмайды. Бұл заңдылықгың нақты көрінісі оқушының сабақ үстіндегі белсенділігі мен тәрбие нәтижелерінің арасындағы байланыс аркылы көрініс табады: тәрбиелік қызмет неғұрлым карқынды саналы түрде жүргізілсе, соғұрлым тәрбиенің сапасы жоғары болады. Ендеше, тәрбие үрдісінде мұғалім мен оқушының екі жақты байланысты кызмет сипаттайтын өзара тұрақты әрекеттестікті жүзеге асыру талап етіледі. Бұл үшін тәрбиешінін өз шәкіртін жақсы көруі және тәрбиеленушінің жеке басын жоғары адамгершілікпен бағалай білуі кажет. жүктеу/скачать 19,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2