№8 Дәріс Дамуында бұзылуы бар балалардың тұлғалық даму ерекшеліктері

Жоғары білікті педагогикалық көмек көрсетілмесе, жағымсыз мінез-құлық ерекшеліктері пайда болады. Егер баланы шектен тыс қамқорлыққа алса немесе керісінше, қамқорлықтан тыс қалдырса, кері мінездер қалыптасады. Мысалы: моральды жағынан – эгоцентризм, өзімшілдік, жауапкершілік пен парызды сезінбеу, жолдастық сезімді түсінбеу; ерік-жігер жағынан – өз бетімен әрекет етуге қабілетсіздік, шешім қабылдауда дәрменсіздік, иланғыштық, қырсықтық; эмоциональды жағынан – айналадағы оқиғаларға селқостық, қаталдық, сезімсіздік; интеллектуалды жағынан – танымдық қызығушылықтың болмауы, жаңа нәрсеге қызықпау т.б.

Соқыр адамдардың қоршаған ортамен қарым-қатынасының шектелуі, тұйықтыққа, қарым-қатынасты қажетсінбеуге, дөрекілікке, өз қиялында өмір сүруге мәжбүр етеді. Бұл аталған ерекшеліктер, нағыз кемістікпен тікелей емес, жанама байланысты. Сондықтан, жеке тұлғаның дамуына, қалыптасуына, негізінен, әлеуметтік факторлар әсер етеді. Олардың әсері, кемістіктің пайда болу уақытына, тереңдігіне байланысты емес. Оқыту мен тәрбиелеудің дұрыс ұйымдастырылған жағдайында, баланы шамасы келетін іс-әрекетке араластырғанда, оның әрекеттену талабы пайда болғанда ғана, көру анализаторының кемістігі сезілмейді.

Соқыр адамдардың қоршаған ортамен қарым-қатынасының шектелуі, тұйықтыққа, қарым-қатынасты қажетсінбеуге, дөрекілікке, өз қиялында өмір сүруге мәжбүр етеді. Бұл аталған ерекшеліктер, нағыз кемістікпен тікелей емес, жанама байланысты. Сондықтан, жеке тұлғаның дамуына, қалыптасуына, негізінен, әлеуметтік факторлар әсер етеді. Олардың әсері, кемістіктің пайда болу уақытына, тереңдігіне байланысты емес. Оқыту мен тәрбиелеудің дұрыс ұйымдастырылған жағдайында, баланы шамасы келетін іс-әрекетке араластырғанда, оның әрекеттену талабы пайда болғанда ғана, көру анализаторының кемістігі сезілмейді.

Көз жанарын жоғалту, баланың эмоционалды-ерікті саласында, мінез-құлқында, түйсігінде, сезім тәжірибесінде өзіндік ерекшеліктер қалыптастырады. Оларда ойын, оқу, кәсіби әрекеттер барысында, қиындықтар туындайды. өскен сайын, тұрмыстық мәселелер көптеп пайда болады, олар күйзеліс, уайым сияқты кері реакцияларға себеп болады. Зағип адамдардың қоғамдық байланыстары, білім алуы, жұмыс істеуі т.б. оның сенсорлық кемістігіне байланысты мүмкіндікті шектейді, көп жағдайда, оның ұжымнан бөлініп қалуына тура келеді. Осыған байланысты, оларды арнайы бейімдеу және көрмей қалған адамдарды жағдайға дағдыландыру жұмыстары жүргізіледі (мектеп, қалпына келтіру орталықтары, реабилитациялық кабинеттер т.б.).