9 Азаматтық айналым қатысушыларын, тауарлар мен қызметтерді жекелеу құралдары
жүктеу/скачать 23,98 Kb.
|
Лекция 9
- Бұл бет үшін навигация:
- 9 Азаматтық айналым қатысушыларын, тауарлар мен қызметтерді жекелеу құралдары
- Фирмалық атау
- Тауарлық белгі
- Тауардың шығарылған жерінің атауы
- Бақылау сұрағы: 1.Азаматтық айналым қатысушыларын, тауарлар мен қызметтерді жекелеу құралдары; 2.Фирмалық атау. Тауарлық белгі;
|
Лекция 9. Азаматтық айналым қатысушыларын, тауарлар мен қызметтерді жекелеу құралдары. Фирмалық атау. Тауарлық белгі.. Тауардың шығарылған жерінің атауы. 9 Азаматтық айналым қатысушыларын, тауарлар мен қызметтерді жекелеу құралдары Азаматтық айналым қатысушыларын, тауарлар мен қызметтерді жекелеу құралдары ретінде зияткерлік жекеменшік нысандарына келесілер жатады: Фирмалық атауы; Тауарлық белгі; Тауардың шығарылған жерінің атауы. Атап өту қажет, бұл нысандар тобы шығармашылық қызмет нәтижесі сияқты дәстүрлі нысандарға ұқсамайды (авторлық құқықтар, өндірістік жекеменшік). Алада фирмалық атаулар, тауарлық белгілер, тауардың шығарылған жерінің атауы аталған нысандармен кемінде бір ұқсас белгісі болады – оларды қолдануға негіздеме болып ерекше құқықтың саналуы. Қалған белгілер – зияткерлік қызмет нәтижелері, шығармашылық сипат аталған нысандарды болуы мүмкін (мысалы көрскем тауарлық белгі), алайда құқықтық қорғау үшін оның мәні жоқ, себебі олар тыс қалып қояды. Жекелеу құралдарының әрқайсысының мәнімен ретімен танысайық. Фирмалық атау Фирмалық атау бір коммерциялық ұйымды басқа коммерциялық ұйымнан ажырату үшін қолданылатын құрал болып табылады. Фирмалық атауға қойылатын талаптарға заңды тұлғалар атауы туралы жалпы талаптар жатады (АК 38 б. 1 т.). Атап айтқанда, фирмалық атауды таңдауда онда ұйымдастыру-құқықтық түріне (кооператив, серіктестік, акционерлік қоғам және т.б.), жекеменшік түріне (жеке, мемлекеттік) нұсқау болу қажеттігін естен шығармау қажет. Оған қоса ресми бөлімде коммерциялық ұйымды басқалардан ажыратуға мүмкіндік беретін өзіндік ерекше және фантазиялық атау да қолданылуы мүмкін («Баян – Сұлу», «Смак», «Фудмастер» және т.б.). Фирмалық атауға барлық заңды тұлғаларға қойылатын талаптар қойылады – оның құрамында заңнамаға немесе қоғамдық моральға қайшы келетін атаулар (мысалы, қазақ тілінде немесе орыс тілінде дыбысталғанда дөрекі, ерсі болып естілетін шет тілдерінен алынған сөздер), жеке аттар (егер ол қатысушының атымен сәйкес келмесе немесе қатысушылар өз атын қолдануға сол тұлғалардан рұқсат алмаса) болмауы тиіс. Коммерциялық ұйымның фирмалық атауы болуға тек құқылы емес, сонымен қатар міндетті. Елімізде фирмалық атауларды тіркейтін жеке процедура жоқ, ал бірқатар елдерде мұндай процедура бар (Финляндия, Италия, Греция және т.б.). Заңды тұлғаны тіркеу кезінде фирманың атауы автоматты түрде бірден тіркеледі. Бұл шын мәнісінде заңды тұлғаны тіркеу болып табылады (1020 б. 2 т), себебі атауы жоқ заңды тұлғаны тіркеу мүмкін емес. Фирмалық атаулар ең алдымен тұтынушыларға, сонымен қатар мемлекетті органдарға қолайлы болу үшін енгізілген. Фирмалық атауларды қорғаудың нақты жүйесі болған жағдайда сапасыз тауарды шығарған және басқа құқық бұзушылық жасаған ұйымды анықтау және жауапқа тарту оңай болады. Сондықтан АК 1020 бабының 3 тармағы түрлі заңды тұлғалардың фирма атауларын қолдануға жол бермеу туралы ережені бекіткен. Алайда, бұл фирмаларының атаулары бірдей заңды тұлғалардың болуы мүмкін емес дегенді білдірмейді. Қазақстанда бұл объективті себептермен орын алады – тіркеу қызметін Әділет министрлігіне бергенге дейін мұнымен жергілікті билік органдары мен басқармалардың бөлімшелері айналысқан, ал республика көлемінде барлық тіркеулер туралы бірегей мәліметтер базасы болған жоқ. Бірақ қазіргі уақытта да мұндай база болғанымен, егер ұйымдар түрлі қызмет айналысса және олардың бизнестерінің салалары жанаспаса, онда атаулары бірдей заңды тұлғалардың болуы мүмкін. Ал басқаша, егер шаруашылық тауарларын шығарумен екі немесе үш атаулары бірдей фирмалар айналысса. Бұл заңды тұлғаларды теңестіруге де, тұтынушыларды шығарылатын тауарлар мен көрсететін қызметке қатысты адасушылыққа алып келуі мүмкін. Бұл жағдайда атауды қолдану құқығы фирма атауын бірінші тіркеуден өткізген фирмаға тиесілі болады. Осылайша, фирмалық атауға ерекше құқықтың басты мазмұны фирманың азаматтық айналымда өзі таңдаған фирмалық атаумен шығу мүмкіндігі. Қазақстан Республикасында заңды тұлға ретінде тіркелген фирмалық атауға ерекше құқығының ел аумағында жарамды болуының жалпы ережесінің ішінде ерекшесі бар. Тіркеу туралы ереже шетелдік фирма атауларына қатысты емес. 1883 жылғы 20 наурыздағы Өндірістік жекеменшікті қорғау жөніндегі Париж конвенциясының 8 бабына сәйкес фирмалық атау Одақтың барлық елдерінде міндетті тапсырыс беру мен тіркеусіз қорғалады. Бұл норма Қазақстан Республикасының аумағында да тікелей әрекет етеді, себебі 1993 жылғы 16 ақпанда еліміз Үкімет декларациясымен КСРО құлағаннан кейін еліміздің аумағында Өндірістік жекеменшікті қорғау жөніндегі Париж конвенциясының әрекет етуінің жалғасуы туралы жариялады. Осылайша, АК 1022 бабының 1 тармағының бір бөлігі қазақстандық заңды тұлғалардың фирмалық атауларына ғана таралады. Зияткерлік жекеменшіктің басқа нысандарынан фирмалық атау иесінің ерекше құқықтарының көлемі айтарлықтай өзгешеленеді. Егер өнертабысөа, пайдалы үлгіге, өндірістік үлгіге, тауарлық белгіге құқықты біреуге беруге болатын болса (сыйлау, сату және т.б.), онда фирмалық атауға ол егер кәсіпорын толығымен қайта құрылса немесе алынса ғана қатысты болады. Кәсіпорын толығымен алынса немесе екі немесе бірнеше заіды тұлғаларды қосы арқылы қайта құрылса онда оның жаңа иесі фирмалық атауды өзгертуі немесе бұрынғысын қалтыруы мүмкін. Бөлу немесе бөлініп шығу арқылы қайта құруда жағдай күрделірек. Біздің пайымдауымызша, болашақ жеке субъектілер бұрынғы фирмалық атауды қолдану туралы сұрақты келісім жасау арқылы шешуі керек. Келісімге қол жеткізе алмаған жағдайда шешімді сот шығарады. Сот мұндай істерді қарауда өнімді тұтынушылар мүддесі мен бұрынғы кәіпорынның қызметтерін ескеруі тиіс. Фирмалық атаудың дұрыс қолданылмауынан тұтынушылар зардап шекпеуі тиіс. Әрине, тұтынушыларға таныс өнімді шығаруды жалғастыратын жаңа кәсіпорынның фирмалық атауды сақтап қалуы абзал болар еді. Егер өндірісті заңды тұлғалардың екеуі де сақтап қалатын болса, онда оларға фирманың негізгі атауын сақтап, оларды өзгешелеп тұратын сөз немесе сөздің бөігін қосуды ұсынуға болады. Тауарлық белгі Тауарлық белгі тауардың өзін сипаттайтын емес, оның иесімен таңдалған өзінің немесе жасаушы суретшінің қиялынан пайда болған шартты белгі. Бұларға Волга көлік зауытының шығарған көліктеріндегі белгі, «Опель» автокөлігіндегі ирек белгі, «Аэрофлот» әуе компаниясының эмблемасындағы қанаттар немесе «Люфтганза» әуе компаниясының қызмет көрсету белгісіндегі құстың белгісі мысал бола алады. Тауарлық белгі материалдық тауарларға, заттарға беріледі, ал қызмет көрсету белгісі – түрлі қызметтерге. Тауарлық белгілер, қызмет көрсету белгілері және тауарлардың шыққан жерінің атауы туралы Заңда (ары қарай – Тауарлық белгілер туралы Заң) және Азаматтық кодексте «тауарлық белгі» мен «қызмет көрсету белгісі» бір тәртіптегі категория ретінде қолданылады. Азаматтық кодексте тек негізгі сипаттағы баптар бар, жеке реттеулерді тауарлық белгілер туралы заңнамалық актілерде қалтырған. Айтылған Тауарлық белгілер туралы Заңнан басқа тауарлық белгілер жөніндегі заңнамалық актілерге Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 маусымдағы «Жауапсыз бәсекелестік туралы» Заңы, оның 5 бабы бөтен тауарлық белгіні өз еркімен қолдануға тыйым салады; ҚР Қылмыстық кодексі, «Тауарлық белгіні заңсыз қолдану» туралы 199 бабында тауарлық белгіге біреудің құқығын бұзған үшін қатаң қылмыстық-құқықтық санкциялар белгіленген. Мұндай қатаң реттеу азаматтық айналымдағы ақпараттық, жарнамалық, маркетингтік қызмет атқаратын тауарлық белгілердің маңыздылығын көрсетеді. Тауарлық белгілер туралы заңнаманы қатаң сақтау нақты мемлекеттің экономикасының тәртіптілігін сипаттайды, ал бизнесмендердің заңға бағынушылығын көрсетеді. Әрбір өндіруші немесе адамдарға қызмет көрсететін ұйым жарнама мен өз репутацияларын қалыптастыру үшін біршама қаражат жұмсайды. Сондықтан да уақыт өте келе тауарлық белгі фирманың қуаттылығы мен тауарының сапасын куәландыратын құндылыққа ие болады. Біреудің тауарлық белгісін қолданған тұлға біреудің еңбегіне нұқсан келтіреді, өзінің сапасыз тауарын бөтен тауарлық белгімен сата отырып біреудің атына кір келтіреді. Сондықтан нарықтық экономикада кез келген зияткерлік жекеменшік нысандарына, әсіресе, тауарлық белгілерге қатысты қарақшылық азаматтық-құқықтық құқық бұзушылық, әкімшілік құқық бұзушылық, сондай-ақ қылмыстық іс болып табылады. Бөтен тауарлық белгіні қолдану тұтынушылар үшін қауіпті, себебі сатылатын тауардың сапасы мен қауіпсіздігіне кепілдік берілмейді. Ескеру қажет, тауарлық белгіні жасау оны қолдану үшін жеткіліксіз. Қазақстандық және шетелдік кәсіпкерлер үшін тек тіркелген тауарлық белгі ғана жарамды. Тауарлық белгіні тіркеу үшін құзырлы мемлекеттік орган болып Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінің Зияткерлік жекеменшік құқық жөніндегі комитет (ары қарай - Комитет). Жалпыға белгілі тауарлық белгілерді тіркеудің ережеге қатысы жоқ. Мысалы, «Кока-Кола», «Мерседес» сияқты әлемге белгілі белгілердің иелері өз белгілерін Қазақстанда тіркемеуіне де болады. Патенттік ведомство бұл белгілерді тіркеу туралы тапсырысты қабылдамайды, себебі оны ол белгілердің иесі болып табылатын фирмалардан басқа тұлғалар беріп отыр. Тауарлық белгілер туралы жоғарыда көрсетілген Заңнан басқа республикада патенттік ведомствомен бекітілген және ҚР Әділет министрлігімен тіркелген «Тауарлық белгі мен куәлікті беруді тіркеуге тапсырысты дайындау және беру ережелері» бар. Тауарлық белгіні тіркеуден бас тартудың себептері көп, олардың негізгілерін атап өтейік. Атап айтқанда, Тауарлық белгілер туралы Заңның 6 және 7 баптары шындыққа жаптайтын және тауар мен оны шығарушыға қатысты адасушылыққа алып келетін; өзінің мазмұны бойынша қоғам мүддесіне, адамгершілік қағидаларына қайшы келетін мемлекеттік елтаңба, ту және эмблема; халықаралық немесе үкіметаралық ұйымдардың толық немесе қысқартылған атаулары; ресми бақылау және кепілдік мөрлер; олимпиада таңбасы; наградалар немесе басқа ерекше белгілер; белгілі бір тауар түрінің таңбасы ретінде жалпыхалықтық қолданысқа енген; көпшілік қабылдаған белгілер мен терминдер; тауардың сапасын, санын, түрін, қасиетін, мәнін, құндылығын, сонымен қатар оның шығарылған және қолданысқа берілген жері мен уақытын көрсететін; тіркеу талап етілетін тауардың нақты немесе сызбалық бейнесін көрсететін; ерекше түстегі белгілерді ұсынатын және кейбір басқа негіздерді көрсетеді. Тіркелінетін тауарлық белгінің белгілі бір дәрежедегі жаңашылдығы болуы қажет, бірақ бұл талап Тауарлық белгілер туралы Заңда айтылмаған. Оған қоса тауарлық белгінің жаңашылдығы басқа ұқсас тауарларға қатысты емес, жекелеу құралдарына қаытсты да болуы тиіс. «Тіркеуден бас тартуға басқа негіздер» ретінде Тауарлық белгілер туралы Заң атап айтқанда, егер тіркеу зияткерлік жекеменшіктің басқа нысандарының – тіркелген тауарлық белгілер, өндірістік үлгілер, фирмалық атаулар, қорғалатын жеке мүліктік емес (аты, тегі, бүркеме аты) және авторлық (шығарма атауы немесе оның үзінділері) құқық иелерінің құқықтарының бұзылуына алып келетін жағдайларды атап көрсетеді. Тауарды тіркеу кезінде бұл талаптар бұзылған босла онда мұндай тіркеу сот тәртібінде жарамсыз деп танылуы мүмкін. Шынайылық туралы сұрақтың шұғыл шешілуі үшін, сонымен қатар біршама күрделі сот дауларын қарауды жеңілдету үшін Тауарлық белгілер туралы Заң тиісті өтініштерді сотқа дейін Патенттік ведомствоның Аппеляциялық кеңесімен қарауын енгізген. Аппеляциялық кеңес шешімімен келіспеген жағдайда тұлға оның шешіміне сотқа шағымдануына болады. Тіркеуге қатысты аталған кеңес пен соттың шешімі тауарлық белгіні тіркеуден бас тартудың ерекше негізі болып табылады. Одан басқа құқықтық қорғауды тоқтатудың басқа да қалыпты негіздері болады, атап айтқанда, куәліктің 10 жылдық жарамдылық мерзімі өткен және осы мерзімді келесі он жылға ұзартпау, тауарлық белгі куәлігінің иесінің оның жарамдылығын мерзімінен бұрын тоқтату туралы өтініш берген жағдайда, заңды тұлға – құқық иесі жойылған-ликвидация жағдайда. Тауарлық белгілер туралы Заң талаптарына сәйкес тауарлық белгіні тіркеу нәтижесінде өтініш иесі Тауарлық белгіні тіркеу туралы куәлік алады, оның жарамдылығы 10 жыл. Тауарлық белгіні қорғаудың ерекшелігі бұл куәлік 10 жылға дейін шектеусіз ұзартыла беруі мүмкін. Мысалы, швейцариялық шоколадтың және ірімшіктің жеке сорттарының, француз иіссулары мен әтірлердің, сонымен қатар олардың қаптамаларының, ағылшын тоқымасының және т.с.с. тауарлық белгілері оларды ондаған елдерде екі жүз жыл бойы қорғап келеді. Көп жағдайда ерекше бұйым алғашында өнертабыс немесе қндірістік үлгі ретінде қорғалып, кейін мұндай нысандарды қорғау мерзімдері аяқталғаннан соң тауарлық белгілер қатарына ауыстырылып, шектеусіз қорғала береді. Тауардың шығарылған жерінің атауы Тауардың шығарылған жерінің атауына белгілі мысалдар «Шампан» - газдалған шарап, Франциядағы провинция атауына байланысты шыққан; «Алматы апорты» - алманың ерекше сорты, Алатау бөктерінде өседі; «Сарыағаш» минералды суы Оңтүстік Қазақстан облысындағы аттас бастаудан шығуына байланысты; «Гжель» ерекше суреттелген ағаштан жасалған ыдыс және т.с.с. Бұл мысалдар тауардың шығарылған жерінің атауының АК 1033 бабында айтылған мәнін түсінуге көмектеседі. Тауардың шығарылған жерінің атауын қолдану үшін тауардың ерекше, бірегей сапасы (дәмі, иісі, сапасы, қолайлығы, ұзақ пайдалануға жарамдылығы және т.б.) осы географиялық жердің табиғи жағдайларына немесе шеберлердің ерекше біліктілігіне байланысты болуы қажет Нақты тауарға сұраныстың маңызды факторы болып табылатынын түсіне отырып тұтынушылардың мүдделерін қорғау мақсатында тауардың шығарылған жерінің атауын құқықтық қорғау енгізілген. Оның мәні – патенттік ведомство – Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінің Зияткерлік жекеменшік құқықтар жөніндегі комитет - нақты географиялық нысанда орналасқан оны алғаш шығарушы өтініш берген жағдайда тауардың шығарылған жерін, сонымен қатар аталған субъектінің осы атауды қолдану құқығын тіркейді. Бұдан соң патенттік ведомство осы нысандағы кез келген өндірушіге атауды қолдану құқығын ұсынады және осындай тауар шығаратын, бірақ басқа географиялық нысанда тұратындарға тіркеуден бас тартады. Басқаш айтқанда, Қарағандыда минералды су шығарушы өз өніміне «Сарыағаш» атауын қолдану құқығын ала алмайды. Оған қоса, кейбір осындай белгілердің ұзақ қолданылатыны сонша, көптеген елдердің санасында олар белгілі бір тауарды елестетеді, мысалы, чехия сырасы, орыс арағы, швейцария ірімшігі, болон матасы, винчестер қаруы және т.б. мұндай белгілер тауардың шығарылған жерінің атауы ретінде тіркелмейді және оны қолданғысы келгендердің барлығы қолдана алады. Тауардың шығарылған жерінің атауы мен тауарлық белгінің тауарлық айналымдағы қызметінің мәні ұқсас, сондықтан тіркеу, сараптама жасау, қолдану құқығы туралы куәлік беру, жарамсыз деп тану туралы тапсырыс беру процедурасы Тауарлық белгілер туралы Заңмен белгіленеді. Тауардың шығарылған жерінің атауы аталған географиялық нысандағы нақты өнім шығарушылардың барлығы үшін қолдану нысаны болып табылады. Олар бірігіп, өз құқықтарын бірлесіп тіркеуі, сонымен қатар, жеке-жеке тіркеулеріне де болады, бұдан құқықтың мәні мен көлемі өзгермейді. Атап өту қажет, ерекше тауар шығарушылардың тауардың шығарылған жерінің атауын қолдану құқығын қорғауда бірігуі тұтынушылар үшін қолайлы, себебі тауардың сапасына қосымша кепілдік болып саналады (мыалы, «Сарыағаш сияқты» минералды сулар). Тауардың шығарылған жерінің атауына берілетін куәлік иесінің ерекше құқықтарының көлемі тауарлық белгіге берілетін ерекше құқық иесінің құқығынан азырақ. Атауға қатысты құзырлық Тауарлық белгілер туралы Заңда айтылған. Олар оны тауарды, оның қаптамасында, жарнамада және т.б. қолдануға апарады. Құқық иесінің тауардың шығарылған жерінің атауымен қандай да бір мәміле жасау, өзіне алу мүмкіндігі жоқ. Тауардың шығарылған жерінің атауын қолдану тәртібінің басты ерекшелігі және тауарлық белгіге қатысты құқықты болудың негізгі ерекшелігі осында. Білу қажет нормативтік құқықтық актілердің тізімі: Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Азаматтық айналым, тауарлар мен қызметтердің қатысушыларының жекелеу құралдары. (1020 – 1037 баптар); Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 26 шілдедегі №456-1 Тауарлық белгілер, қызмет көрсету белгілері және тауардың шығарылған жерінің атауы туралы заңы; Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 26 шілдедегі № 508-II Жарнама туралы Заңы; Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Зияткерлік жекеменшік құқығы жөніндегі комитет төрағасының 2002 жылғы 4 қарашадағы №188 Қазақстан Республикасындағы патенттік сенімді өкілді тіркеу мен аттестаттау ережесін бекіту туралы бұйрығы; Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Зияткерлік жекеменшік құқығы жөніндегі комитет төрағасының 2002 жылғы 4 қарашадағы №187 Қазақстан Республикасындағы патенттік сенімді өкілге қойылатын біліктілік талаптарын бекіту туралы бұйрығы; Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Зияткерлік жекеменшік құқығы жөніндегі комитет төрағасының 2002 жылғы 15 тамыздағы №133 Тауарлық белгіні қазақстан Республикасында жалпыға белгілі деп тану жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы бұйрығы; Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Зияткерлік жекеменшік құқығы жөніндегі комитет төрағасының 2001 жылғы 1 қарашдағы №69 Өндірістік жекеменшік нысандарын тіркеу мен патенттеумен байланысты қарсылықтарды аппеляциялық кеңеске жолдау мен қарау тәртібін бекіту туралы бұйрығы; Қазақстан Республикасының Патенттік агенттігінің 1996 жылғы 8 қазандағы тауарлық белгіні тіркеуге тапсырысты дайындау мен беру туралы ережесі; Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 маусымдағы №232-1 Әділетсіз бәсеке туралы Заңы. Фирмалық атауды, тауарлық белгіні заңсыз қолдану. Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 11 шілдедегі №151- 1 Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы Заңы. Реквизиттер мен көрнекі ақпарат тілі. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Зияткерлік жекеменшік құқығы жөніндегі комитет төрағасының 2001 жылғы 10 тамыздағы №31 Өндірістік жекеменшік нысандарын қолдануға лицензиялық, сублицензиялық келісімдерді тіркеу ережесін бекіту туралы бұйрығы; Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Зияткерлік жекеменшік құқығы жөніндегі комитет төрағасының 2001 жылғы 10 тамыздағы №30 Өндірістік жекеменшік нысандарына ерекше құқықтарды беру туралы келісімдерді тіркеу ережесін бекіту туралы бұйрығы; Бақылау сұрағы: 1.Азаматтық айналым қатысушыларын, тауарлар мен қызметтерді жекелеу құралдары; 2.Фирмалық атау. Тауарлық белгі; 3. Тауардың шығарылған жерінің атауы. жүктеу/скачать 23,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|