А. Д. Тойнбидің тарих философиясы
жүктеу/скачать 50,77 Kb.
|
| Құлдырау кезеңі жойылумен тең емес. Құлдырау сатысында өркениет сақталып өміп сүреді, бірақ даму болмайды. Бір типте жалғаса берсе жойылуға өтіп кетеді. Құлдырау табиғат есебінен, оның қытымыр әсеріне жауап беру адамзат үшін қиын. Аурулар, табиғи апаттар, құыбылыстар қанша күшті өркениет болса да табиғаттың кұшіне төтеп бере алмайды. Қазіргі қалған цивилизациялар жасаған экологиялық зардаптар, кейін күшті, өте күшті табиғи стимул тудырып, жалпы адамзат цивилизациясына соңғы заманды тудыруы мүмкін. Адами факторлар да құлдырауға әкеледі. Ол алдын айтқан, соғыс, жаулаушылық, жерге талас, қақтығыстар әсерінен болады. Ол кезде міндетті түрде күшті қоғам жеіңп шығады. Алайда оған бұл стимулы жақсы әсер бере қоймайды.
«Этот неизбежный «путь наименьшего сопротивления» к прогрессу влечет за собой явные опасности. Вожди могут заразиться механичностью своих последователей, и результатом станет задержанная цивилизация. Или же они могут нетерпеливо поменять волшебную дуду убеждения на кнут принуждения. В этом случае творческое меньшинство становится «правящим» меньшинством, а «последователи» становятся сопротивляющимся и отчужденным «пролетариатом»( А .Тойнби, «Исследование истории», 168бет). Бұл құлдырауға әкелетін ең маңызды фактор. Көпшілік ешқашан дамымайды. Тек қана азшылық кемелдену арқасында жоғары көтеріліп отырады, ал көпшілік мимесис жасап қана, бір орында қалады. Міне осы, азшылық-көпшілік қақтығысын тудырады. Көпшілік азшылыққа қанағаттанбай кемелдену жолына түсе бастайды. Түптің түбінде көпшілік ішінен жетілген біраз топ шығып билеуші азшылыққа қарсы шығып, мимесистен бас тартады. Ал, мимесис болмауы жауапты әлсіз, мүлде жоқ қылады. Сол сәтте өркениет құлдырайды. Бұл ары қарай революцияға немесе бейбіт жолмен реттелуге әкеледі. Екеуінің қорытындысы екі түрлі болады. «Если приспособление институтов к силам происходит гармонично, то рост продолжается. Если оно приводит к революции, рост становится опасным. Если оно приводит к чудовищному извращению, то можно поставить диагноз надлома.»( А .Тойнби, «Исследование истории», 168бет). Бейбіт жол ешқашан жамандық әкелмейді. Бірақ, ол тиісті күшті әсер тудыра алмауы мүмкін. «Тойнби приводит большое количество примеров надломов, из которых можно вычленить несколько групп: • отказ от мимесиса. Во время катаклизмов большинство может потерять веру в идеалы меньшинства и, не имея сдерживающих традиций, оказывается в «подвешенном» состоянии, что неизбежно ведет к хаосу; • ошибка меньшинства, выраженная в пассивности после ряда собственных побед. Общество с таким меньшинством существует до первого катаклизма, выводящего систему из «спящего» равновесия; • изоляция правящего меньшинства от общества и, как следствие, его вырождение; • идолопоклонничество — «интеллектуальное и морально ущербное слепое обожествление части вместо целого, твари вместо Творца и времени вместо Вечности». В эту категорию попадает очень широкий спектр надломов. В частности, сюда попадает современная техногенная западная цивилизация, спартанская цивилизация, положившая себя на алтарь бога Войны.»( https://studref.com/302645/filosofiya/arnold_toynbi_postizhenie_istorii) Яғни, құлдырау көпшіліктің де азшылықтың да қателіктері есебінен болады. Азшылық дамыған сайын билік құмар бола бастаса, көпшілік әлсіз немесе мимесис жасаудан бас тартуы мысал бола алады. Бірақ та жойылу құлдыраудан кейін жүретін нақты кезең емес. Құлдыраудан соң егер жауапты қайта дұрыстай білсе даму сатысына қайта ауысуға болады. Құлдырау кезінде цивилизация төрт түрлі құрылымға бөлінеді: Әлемдік шіркеу, ішкі пролетариат, сыртқы пролетариат және биліктегі шығармашылық азшылық. Азшылық билікте қалып, орнын бергісі келмей әртүрлі амалға көшеді. жүктеу/скачать 50,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|