А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ

4.1. Батырдың әлеуметтік-рухани болмысы мен беделі
1 59
Бұл сөзімізді батырлар эпосы «Нұрадын» жырындағы мына 
шумақтармен де қуаттауға болады: «Ноғайлының ішінде, Шын- 
жырлы тұқым аз еді»420. Елдің сөзіне қарағанда, Исатайдың тегі 
Шынжырлы батыр. Бесінші буындағы бабасы Беріш деген рудың 
ұранына шыққан Ағатай421
Осы жерде Сүйінбай ақынның:
«Үрпағы Қарасайдың түгел батыр,
Орнатқан дұінпанына заман ақыр»422,
- деген жолдарынан-ақ батырлық дэстүрінің сабақтасып, ұрпақ- 
тан-ұрпаққа жалғасып отырғаны айқын көрінеді.
Қазақ тарихында әкелі-балалы батырлар туралы мәліметтер 
өте көп. Қазақ батырлары жауына әкелі-балалы, аға-інілі болып 
шынжырлы тұқымымен шапқан. Батырлар эулеті үшін ата кэсібін 
жалғастырмау - масқаралық еді.
Келесі бір ескерер ерекшелік - батырларды ұрыста қорғайтын, 
желеп-жебеп жүретін сиынатын пірлері, аруақтары болған. Мы- 
салы, Жалаңтөс баһадүр экесімен Даһбеттегі Махдуми Ағзамның 
немересі - сол дәуірдегі сопылардың жетекші пірі Қожа Хашими- 
ға келіп қол беріп, мүридтікті қабылдап алады да оның тәрбиесі- 
некіреді423 Бұданөзге:
«Пірлеріне сиынып 
Енді атына мінеді»,
-деген жолдарды «Қарадөң» жырынан да кездестіреміз.
Батырлық эпостарда Баба Түкті Шашты Әзиз сияқты пірле- 
рі жиі айтылады. Н. Қосжанұлының «Сартай батыр» дастанында 
мынадай жыр жолдары берілген:
Бұл Сасық деген бақсы еді 
Даусы елді шарлаған.
420
Батырлар жыры. / ред. алқасы Аскаров Ә., Бердібаев Р., Қаскабасов С. - Алматьг Жа-
зушы, 2 0 0 1 .- T . 5 . - 9 8 б.
421
 Досмұхамедұлы X. Аламан. - 79 б.
422
 Қазақтың Қарасай батыры / кұраст.: Дэуітов С. - Алматы: Жалын, 2000. - 26 б.
423

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: