1 62
4-ТАРАУ. Батыр - әлеуметтік-мәдени категория
Бұл мысал қару-жарақтың тағы бір қасиетін ашып көрседі. Яғ-
ни, атақты батырлардың қару-жарақтары ұрпақтан-үрпаққа мұра
болып қалған. Қару-жарақты мұраға қалдыру ата ерлігін балаға
мұра ету, ата-баба қорғаған туған жерді қорғау сияқты қасиетті
міндетті де табыс ету дегенді білдірді. Сондай-ақ батырлар бір-
бірімен достыққа серт еткенде де бір-бірімен қару-жарақтарын
алмастырған. Қару-жарақтарға қатысты өзіндік магиялық дәстүр-
лер де қалыптасқан. Қару-жарақ тек қана жауыз күшті жеңетін
құрал ғана емес, ол эділдіктің, қауіпсіздіктің де нышаны болды.
Көптеген элем халықтарының дәстүрінде кінэлі адамды анықтау
үшін олардың садақ тарту арқылы сыннан өтуі сияқты мысал жиі
кездеседі. Кінәсіз адам көзі жабық күйінде нысанаға дәл тигізсе,
кінэлінің оғы айдалаға ұшып кетеді.
Көптеген түркі халықтарында батырлар ант берген кезде өз
қылышының жүзін сүйетін салт болғанын көрсетіп отыр. Бұл
туралы Л.В. Гребнев: «В старое время человек, произнося сло
ва клятвы, в подтверждение ее лизал острие стрелы, ножа и т.п.
Понималось, что стрела, нож или другие предметы, которые даю
щий клятву лизал, в случае нарушения клятвы поразят его», 430 4
3
1
- деп жазады.
Мысалы, «Еспенбет» жырында Қабанбай батыр жар салып,
қалмаққа атанбақ болып жатқанда жас Еспенбет батырдың ты-
ным таппай Ақбөрте атын баптаганы, сары ыргай садаққа адыр-
наны таққаны, терісінен бүгының алмас қылыш асынғаны, емен-
ге наиза саптағаны суреттеледг '
Батырлардың өздеріне тэн намыс кодексіне беріктігі де жиі
көрініс береді. Ол - ең бірінші Отан, ел, халық мүддесін жеке
бас мүддесінен жоғары қою. Мәселен, Мағжан Жүмабайұлының
«Батыр Баян» дастанындағы Баян батырдың қалмақ қызымен жат
елге қашып бара жатқан Ноян інісін атып өлтіруі де ар-намысты,
батырлық, жауынгерлік дәстүрді туыстықтан жоғары қою әреке-
тінен туған 432
Достарыңызбен бөлісу: 
