1 6 4
4-ТАРАУ. Батыр - элеуметтік-мэдени категория
- батырлардың басты міндеті. Сондықтан өмір бойы елдің кегін
кектеп, аттан түспеген батырлардың есімі халықтың есінде мэңгі
сақталып, өмірлері жырға өзек болып, есімдері ел ұранына айна-
латын 435 Кек алу жэне дауға араласу батырлар институтының
қалыптасуына және дамуына эсер еткен негізгі идеялардың бірі
болды. Мысалы, «Қырымның қырық батыры» циклындағы «Аң-
шыбай батыр» жырында еліне келген Аңшыбай қолбасшы рөлін
атқару үшін «Өштескен бар ма жауларың. Бітпей жатқан даула-
рың», - деп сұрайды 436
Ал Ақтамберді жырау:
Ел шетіне жау келсе,
Алдына сірэ дау келсе,
Батырсынған жігіттің
Күшін сонда сынаса -
деп осы ойымызды дәлелдей тү сед і437
«Жау» ұғымы әдетте сыртқы дұшпандарга байланысты қолда-
нылады және «өштескен жаудан» кек алу қажет. «Кек алу» ежелгі
дэуірден келе жатқан әлеуметтік ережелердің бірі. «Қанға қан»
ұстанымы орта ғасырларда да кеңінен тарады. Сондықтан да «кек
алу» батырлар институтының басты қызметтерінің бір деп есеп-
теуге болады. Мысалы, Парпарияның әкесі Баба Түкті Шашты
Әзиз жау шапты деген хабарды есітіп баласына былай дейді:
Еліңді жау шапқанда
Жедел жеткенің жөн деді.
Шамаң келсе жан балам
Жіберме кекті сен деді.
Артынан қуып жет деді,
Ерлерше қайрат ет деді438
435
Қазак акындарының поэзиясы. - 238 б.
436
Батырлар жыры. Қырымның кырык батыры. (Мұрын жыраудан алынған мұралар). - 60 б.
437
Бес ғасыр жырлайды XV гасырдан X X ғасырдын бас кезіне дейінгі қазақ акын-жы-
рауларынын шығармалары. 2-томдык / кұраст.: М. Мағауин, М. Байділдаев. - Алматы:
Достарыңызбен бөлісу: 
