Окладников А.П. Конь и знамя на Ленских писанинах // Тюркологический сборник

4.2. Дәстүрлі қазақы ортадағы батыршылыққа тәрбиелеу мен баулу ісі
193
бұл мектептер болашақ жауынгер-батырларды тэрбиелеуде 
өзіндік рөл атқарған;
- аң аулау, түрлі спорттық-ұлттық ойындармен қатар барым- 
та сияқты дәстүрлі құқықтық ереже өлшемдері де батырлар- 
дың шыңдалуы мен қалыптасуының өзіндік мектебі болып 
табылған;
- қазақ батырларының батырлық өлшемдері олардың есімде- 
рінің ұранға айналуы мен ту ұстау сияқты құрметті қызметі- 
не ие болуымен де анықталды. ¥ран ға шығу - батырлықтың 
биік өлшемі болып табылады. Себебі, батыр ұранға айнал- 
ғанда оның ерлігін өзге үзеңгілес серіктері мен басқа да тұл- 
ғалардың мойындауының нақты көрінісіне айналған;
- батырлар ұранға айналуы үшін оның бойында әулиелік, ба- 
тырлық, көсемдік, шешендік, ұйымдастарушылық қасиетте- 
рі болуы керек;
- ұран - батырлардың даңққа бөленуіне басты стимул беретін 
рухани құрал эрі батырлардың қай руға жататындығын біл- 
діретін ауызша дерек болып табылды.
Стуценттердің 
өз 
білім ін тексеруге арналған сұрақтар:
1. «Ат мінгізер» дәстүрін - батырлық мектебінің алғашқы сатысы ре- 
тінде сипаттаңыз.
2. Қазақ халқының ұлттық спорт ойындарының батырлыққа тәрбие- 
леуцегі орнын талдаңыз.
3. Қазақ ру тайпаларының таңбалары мен ұрандарын атаңыз.
4. Ту - халық бірлігінің рэмізі.
5. Ұранға айналған қазақ батырларын атаңыз.

ҚОРЫ ТЫ НДЫ
"W" Л азақ қоғамындағы батыршылық институты- 
ның қалыптасуы мен оның қоғамдық-саяси
-А. 
қызметін, орнын зерттей келе, төмендегідей 
қорытындылар жасаймыз.
Кеңестік тарихнамада батырлардың XVIII-XIX ға- 
сырлардағы қоғамдық-саяси өмірдегі ықпалына назар 
аударылғанымен, олар жеке элеуметтік топ ретінде қа- 
растырылған жоқ. Кеңестік зерттеушілердің таптық 
идеологияға негізделген методологиялық ұстанымда- 
ры батырлардың қоғамдық сипатын анықтауда тығы- 
рыққа тірелді. Себебі қазақ қоғамында батыр атағына 
өзінің әлеуметтік шығу тегіне қарамастан кез келген 
адам қол жеткізе алатын.
Отандық тарих ғылымында қазақ қоғамына тэн 
әлеуметтік институттардың өзіндік ерекшеліктерін 
зерттеу соңғы жылдары қолға алына бастады. Елдің 
қауіпсіздігін, мемлекеттің тәуелсіздігін, ел ішіндегі қо- 
ғамдық тэртіпті сақтау қажеттілігі көшпелі қоғамда да 
әскери іспен кэсіби тұрғыда айналысатын адамдар то- 
бының пайда болуына әкелді. Олар өзіндік қоғамдық 
қызметтерді атқаруды өз міндетіне алу барысында же­
ке әлеуметтік жік ретінде қалыптасты. Көшпелі халық- 
тардың тарихи-мәдени дамуының өзіндік ерекшелік- 
теріне байланысты бірте-бірте әлеуметтік институт ре- 
тінде қалыптасты. Батырлардың қазақ қоғамында ғана 
жетекші күшке айналып, институциялануының басты
194

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: