Тоқтабай А.У. Барымта - батырлык мектебі. - 188 б

86
2-ТАРАУ. XVIII - XIX ғасырдын алгашқы жартысындагы казак қогамында ...
дату үшін кепілдікте ұстаған251 Барымтаның мұндай түрі эсіре- 
се Ресейдің қазақ жеріне отарлық пиғылмен аяқ басқан күннен 
бастап жиілей түседі. Мэселен, елші М. Тевкелевтың келгеніне 
наразы болған Бақтыбай батыр полковник Гербердің басшылы- 
ғымен Ресейден Бұхара мен Хиуаға бет алған 500 түйелі керуенді 
тоқтатып, оның жартысын жергілікті халыққа таратып береді252 
Ал қазақ даласын Ресей тарапынан бекітілген хан-сұлтандар бас- 
қара бастаған түста, барлық билік ру-тайпаға арқа сүйеген ба- 
тырлар мен билердің қолына көшіп, барымта тіпті қүлаш жаяды. 
1799 жылы Кіші жүздің Төртқара руының батырлары Қаралтай 
мен Сарыалтай Бүхараға жол тартқан керуенді барымталап, Ре- 
сейге 295 мың сом шамасында шығын келтіреді253 Ресейдің та­
рапынан қолдау тауып, Кіші жүздің ханы деген лауазымға бейбіт 
түрде қол жеткізе алмаған сүлтан Қаратай Нүралыүлы жанына 
Ордаға белгілі батырларды топтастырып, Ресей мен Орта Азия 
хандықтары арасында жүрген сауда керуендерінің кез-келгенін 
барымталап отырады254. Осы арқылы ол өзінің талабын орын- 
датқысы келгендігі түсінікті жайт. Сонымен бірге осы кезеңце 
Көтібар, Арыстан тэрізді батырлар Ордадағы (Кіші жүзде - авт.) 
нағыз кәсіпқой барымташыларға айналған болатын. Олар Орда 
ішіндегі барымтамен шектелмей, тіпті шеп бойындағы орыс бекі- 
ністеріндегі жылқыларды да қуып алады255 Көріп отырғанымыз- 
дай деректер негізінде келтірілген барымталардың қай-қайсысы 
болмасын батырлардың қатысуынсыз өтпеген. Бұл жерде тағы 
бір мәселені естен шығаруға болмайды. Ол қазақ қоғамындағы 
батырлардың барлығы бірдей дәрежеде болған жоқ, мәселен, бірі 
ру ішіндегі ғана батыр болса, келесісі бүкіл бір Ордаға танымал

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: