А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
Дауленова С., Барымта и ее ликвидация в первые годы Советской власти в Казахстане
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1904. - Т. 20. - Вып. 4-5. - С. 63. 244 Костенко Л.Ф. Средняя Азия и водворение в ней русской гражданственности. - С. 42.
| 242 Дауленова С., Барымта и ее ликвидация в первые годы Советской власти в Казахстане.
Проблемы казахского обычного права. - Алма-Ата, 1984. - С. 159. 243 Гурлянд Я. Степное законодательство с древнейших времен до XVIII столетия // И звес тия Общества архелогии, истории и этнографии при Казанском университете - Казань, 1904. - Т. 20. - Вып. 4-5. - С. 63. 244 Костенко Л.Ф. Средняя Азия и водворение в ней русской гражданственности. - С. 42. 84 2-ТАРАУ. XVIII - XIX ғасырдың алғашкы жартысындағы казак қогамында ... қазақ қоғамының болмысын түсіне алмады. Есесіне бұл мәселені зерттеуші С. Толыбеков жан-жақты талдай келе төмендегідей қо- рытынды береді: тонаушылық пен қарақшылықты олар (қазақтар - авт.) ұят іс деп санамады, керісінше кім мұндай іс-әрекеттерді көп жасаса, өз ортасында үлкен құрметке ие болып, оны алып күш иесі жэне ержүрек адам ретінде көпшілік арасында мадақтады245 Оның үстіне осы мәселе жөнінде адай руының ақсақалы айтқан төмендегі сөздер біраз жайтты аңғартса керек: «Бізді, адайлар- ды жабайы, тағы, ақылсыз тіпті тонаушылар деп те айтады, айтса айта берсін ... бірақ адайлар ұры емес»246 Бір айта кететіні барымтаның бастапқы белгілері ерте кезеңце- гі сақ — скифтерде жэне кейінгі түркілерде біліне бастаған. Ежел- гі авторлардың бірі Лукиян Самосатский сақ-скифтердің ешбір қоғамдық келісімсіз тек қана олжа түсіру мақсатында басын қа- уіп-қатерге тіге отырып, тонаушылықтар ұйымдастырғанын жа- зады247. Ежелгі түрік тайпалары бірін-бірі бағындыру үшін, алды- мен қарсыласының жылқыларын қуып алып, оларды әлсіретуге тырысқан. Демек барымта жайдан-жай пайда болған қүбылыс емес, тарихи тамыры бар саяси-әлеуметтік болмыс. Қарастыры- лып отырған уақытта барымта қалыпты жэне күнделікті жағдайға айналды деуге болады. Егерде қандай да бір руаралық кикілжің орақ тілді билер тарапынан шешілмесе, онда іске екі жақтың ба- рымташы батырлары араласып, мәселені сойыл-шоқпардың кө- мегімен реттеуге тырысқан. Кей кездері ру аралық барымта бір- шама уақытқа дейін созылып, ушыққаны соншалық адам өлімі де орын алып отырған. Мәселен, зерттеуші Т. Шойынбаевтың еңбегіндегі деректерге сүйенсек, шекті руының бірнеше барым- ташысы Жанқожа батырдың ауылынан жылқы айдап әкетеді. Со- ңына түскен батыр олардың екеуін де қолға түсіріп, Сыртай атты бейіттің жанына асып қояды248. Көп жағдайда барымта кезінде жүктеу/скачать 7,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|