А. М. Сма но ва Кө ке баева Г. К

23

про­тес­тант­тық­мис­сио­нер­лер­әр­түр­лі­ел­дер­де­бел­сен­ді­түр­де­

жүр­гіз­ді:­Азия,­Аф­ри­ка,­Оң­түс­тік­Аме­ри­ка.

Мо­дер­ни­за­ция –­ин­ду­ст­риал­дық­қо­ғам­ға­өту­үр­ді­сі.

Мо­дер­низм­ –­ ХХ­ ғ.­ өнер­де­гі­ жә­не­ әде­биет­те­гі­ өт­кен­ ке­зең­нің­

байыр­ғы­тұр­па­ты­мен­эс­те­ти­ка­сын­жоқ­қа­шы­ға­рып,­стиль­дің­

шарт­ты­лы­ғы­на­сүйене­тін­ба­ғыт­тар­дың­жал­пы­атауы.

Мо­ра­то­рий­ –­ іш­кі­ жә­не­ сырт­қы­ мін­дет­те­ме­лер­ді­ орын­дау­дың­­

ке­йін­ге­қал­ды­рыл­ға­нын­жа­риялау.­­

На­цизм­–­гер­ман­фа­шиз­мі.

На­ци­она­ли­за­ция­лау –­жер­дің,­өнер­кә­сіп­орын­да­ры­ның,­та­сы­мал­

жә­не­бай­ла­ныс­құ­рал­да­ры­ның,­банк­тер­дің,­т.б.­же­ке­мен­шік­

тен­мем­ле­кет­мен­ші­гі­не­өтуі.­

Нә­сіл­шіл­дік –­адам­зат­ты­жо­ға­ры­жә­не­тө­мен­нә­сіл­дер­ге,­же­тіл­ген­

жә­не­же­тіл­ме­ген­нә­сіл­дер­ге­бө­лу­ту­ра­лы­ғы­лы­ми­не­гіз­сіз,­ке­

рі­та­рт­па­тео­рия.

­Нео­кон­сер­ва­тизм­–­кон­сер­ва­тизм­нің­ХХ­ға­сыр­дың­екін­ші­жар­

ты­сын­да­ғы­ жа­ңар­ты­луы­ не­гі­зін­де­ ту­ған­ ағым.­ Оның­ не­ғұр­

лым­ бел­гі­лі­ өкіл­де­рі­ –­ И.­ Крис­тол,­ Н.­ Под­го­рец,­ Д.­ Белл,­­

З.­Бже­зи­нс­кий­жә­не­бас­қа­лар­кон­сер­ва­тизм­нің­байыр­ғы­құн­

ды­лық­та­рын­ба­тыс­қо­ға­мы­ның­пос­тин­дус­триал­дық­ке­зе­ңінің­

нақ­ты­ мә­ні­не­ бейім­дейт­ін­ идея­лар­ды­ не­гіз­де­ді.­ Олар­ тәр­тіп­

пен­тұ­рақ­ты­лық­ты­қам­та­ма­сыз­ете­тін­қор­ғаушы­құ­рал­ре­тін­

де­ күш­ті­ мем­ле­кет­ болуын­­ қа­лай­ды.­ Нео­кон­сер­ва­ти­зм­де­ екі­

ағым­ –­ ли­бе­ра­лизм­нің­ же­ке­ адам­ның­ ер­кін­ді­гін­ құр­мет­теуі­

жә­не­ кон­сер­ва­тор­лар­ға­ тән­ дін,­ жа­нұя,­ заң,­ тәр­тіп,­ иман­ды­

лық­сияқ­ты­құн­ды­лық­тар­ды­қор­ғау­ұш­та­сып­жа­тыр.

Неоли­бе­ра­лизм­ –­ ХІХ­ ғ.­ ая­ғын­да­ эко­но­ми­ка­ға­ мем­ле­кет­тің­ ара­

ла­суы­ның­ кү­шеюі­ жә­не­ әлеу­мет­тік­ мақ­сат­тар­дың­ рө­лі­нің­

ар­туы­ жағ­да­йын­да­ қа­лып­тас­қан­ ли­бе­ра­лизмнің­ жа­ңа­ нұс­қа­

сы.­Неоли­бе­ра­ли­зм­нің­не­гіз­гі­қа­ғи­да­ла­ры:­1)­са­лық­тар,­мем­

ле­кет­тік­ мен­шік,­ жос­пар­лау,­ қа­ра­жат­ жүйесі­ ар­қы­лы­ эко­но­

ми­ка­лық­ өмір­ге­ бел­сен­ді­ түр­де­ ара­ла­су­ не­гі­зін­де­ қо­ғам­ның­

ке­дей­лен­ген,­ әлеу­мет­тік­ жа­ғы­нан­ на­шар­ қор­ғал­ған­ жік­те­рін­

қол­дау­ жо­лы­мен­ әлеу­мет­тік­ қақ­ты­ғыс­тар­ды­ бол­дыр­мауды­

мақ­сат­етіп­қоя­тын­«жақ­сы­тұр­мыс­мем­ле­ке­ті»­ту­ра­лы­идея;­

2)­ саяси­ би­лік­ті­ іс­ке­ асы­ру­да­ қо­ғам­ның­ бар­лық­ әлеу­мет­тік­

24

топ та ры ның мүд де ле рін ес ке ру жә не олар дың ша ма лас ты ғын 

қам та ма сыз  ете тін  плю ра лис тік де мок ра тия ту ра лы идея; 3) то-

 ле ра нт ты лық  құн ды лы ғы на  жә не  не гіз гі  өмір лік  кө рі ніс тер-

дің ер кін ді гі не бағ дар ұс тау. Әлеу мет тік ли бе ра лизм идеяла ры 

«бі рін ші эше лон» ел де рін де қа лып тас ты. АҚШ пре зи де нт те-

рі Т. Руз вельт пен  В. Виль сон жа ңа ли бе ра ли зм ді жақ та ды. 

Ұлы бри та нияда  әлеу мет тік  ли бе ра лизм  идеяла ры ның  та ра-

луы ли бе рал дық пар тия ның же тек ші сі Д. Ллойд Джордж дың 

іс-әре ке ті мен  бай ла ныс ты.  Фран цияда  бұл  ра ди кал дар  жә не 

ра ди кал-со циалис тер дің  қыз ме ті мен  бай ла ныс ты.  Бельгия, 

Гол лан дия,  Швей ца рия  сияқ ты  ел дер де  әлеу мет тік  ли бе ра-

лизм  байыр ғы  мо нар хия лық  тра ди циялар  мен  хрис тиан дық 

саяси  қоз ға лыс тың  ара лас  тұр па ты на  не гіз дел ді.  Мо дер ни-

за циялау кеш бас та лып, жо ға ры дан жыл дам қар қын мен жүр-

гі зіл ген  «екін ші  эше лон»  ел де рін де  клас си ка лық  ли бе ра лизм 

салт та ры  то лық,  жүйелі  түр де  қа лып тас па ған дық тан  ре фор-

мизм идеяла ры ли бе рал дық-кон сер ва тив тік ағым дар дың ара-

лас қан,  жым дас қан  тү рі не  не гіз дел ді  жә не  оның  эта тис тік  

си па ты басым бол ды. Атап айт қан да, Гер ма нияда Б. фон Бю лов, 

Ита лияда Дж. Джо лит ти, Ре сей де С.Ю. Вит те жүр гіз ген ре-

фор ма лар саяса ты осын дай си пат та бол ды.

жүктеу/скачать 1,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: