А. Соловьева, Б. Ибраимова
жүктеу/скачать 5,46 Mb. Pdf көрінісі
|
8-сынып биология
- Бұл бет үшін навигация:
- Қалқаншамаңы бездерін
| қалқанша без
тироксин гормонын бөледі (96-сурет). Тироксин гор- моны қалыпты түзілуі үшін ағзада йод жеткілікті болуы керек. Егер де ересек адам тамақпен және сумен жеткілікті мөлшерде йод алып отырма- са, эндемиялықзоб ауруына шалдығады. Бұл – қалқанша безінің ісінуі. Жас балаларда йодтың жетіспеуінен кретинизм ауруы пайда болады. Тироксин ағзадағы зат алмасудың негізгі бөлігін реттейді. Оның қызметіне байланысты ағзада қоректік заттар қорға жиналады (ағзаға қажетті нәруыздар, майлар түзіледі) немесе ыдырап энергия түзіледі. Егер ағзада тироксин аз мөлшерде түзілетін болса, қоректік заттардың барлығы қорға жиналады. Соның салдарынан микседема ауруы пай- да болады. Адам семіреді. Оның дене температурасы 35°С болып, үнемі тоңады, күш-қуаты аз, әлсіз болып, ұйқысы келе береді. 171 Тироксин мөлшерден көп бөлінген жағдайда қоректік заттардың өте көп бөлігі энергияға жұмсалады. Содан Базедов (бадырақ көз) ауруы пайда болады. Ауру адамның жүйке жүйесі шектен тыс қозады, жүрегі жиі соғып, тыныс алуы жиілейді, дене температурасы 37–38°С бола- ды, ұйқысы қашады, арықтайды, көп тамақ жейді, бірақ жеген тамағы ағзаға сіңбейді. Көздің бұлшық еттеріне күш түсіп, көзі бақырайып кетеді. Мұндай адамдардың жүрегі және басқа да мүшелері тез ауруға шалдығады. Қазақстанда қалқанша безi ауруларының санын азайту мақ- сатында йод тапшылығының алдын алуы туралы заң қабылданған. Қалқаншамаңы бездерін ғалымдар көп жылдар бойы қалқанша без- дің бір бөлігі деп есептеген. Кейін оның құрылысын зерттегенде (1924 ж.) олардың қалқанша безден бөлек екені анықталған (96-сурет). Бұл бездер паратгормон бөледі. Бездердің саны төртеу, олардың екеуі қалқанша бездің жоғарғы жағына, ал екеуі төменгі жағына орналасқан. Қалқанша безге жақын орналасқанымен құрылысы мен қызметі мүлдем өзгеше. Қ а л қ а н ш а м а ң ы б е з д е р і н і ң қ ы з м е т і : бездерден бөлінетін гормондар сүйектерде жиналатын фосфор мен кальцийдің мөлшерін реттейді. Паратгормонның әсерінен олар қанға өтеді. Егер организмде паратгормон жетіспесе немесе бездерді алып тастағанда, қандағы кальцийдің деңгейі азайып, фосфордың мөлшері ар- тады. Орталық жүйке жүйесінің қозғыштығы жоғарылайды да бұлшық еттер түйіліп қалады. Тістер өте сынғыш болып, оларда бор т үстес дақтар 96-сурет. жүктеу/скачать 5,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|