А. Соловьева, Б. Ибраимова

172
пайда болады. Паратгормон шамадан ар тық бө лінгенде сүйекте кальций 
мүлдем азаяды. Сүйектер қиса йып, сынғыш болады, қан та мырларда, 
бауыр мен бүйректе, мида кальций көп жиналады. Қалқаншамаңы 
бездерінің жұмысы бүйрек пен сүйек ұлпасындағы кальций мен 
фосфордың алмасуымен тығыз байланысты.
Айырша без 
(тимус) кеуде қуысында кеңірдектің жоғарғы ұшын 
жауып орналасқан без (95, 97-сурет). Адамның балалық шағында ірі 
(30 г) болады. Жыныстық жетілуден кейін кішірейеді (20 г). Бұл без 
ти-
мозин­
гормонын бөледі. Ол ағзада иммундық жүйенің орталық мүшесі 
болып саналады. Тимозин гормоны жетіспесе ағзаның иммундық қасиеті 
төмендейді. Көкбауырдың мөл ше рі кішірейіп, қандағы лимфоцит жасу-
шалары азайып, антидене тү зілмейді.
Бүйрекүсті бездері 
– бүйректің жоғарғы ұшында орналасқан жұп 
эндокринді бездер. Олар екі қабаттан тұрады: сыртқы қыртысты және 
ішкі ми қабаты (98-сурет). 
Қыртысты қабаттан бөлінетін гормондарды 
кортикоид­тар
деп атай-
ды. Олар әсері әртүрлі екі гормон бөледі. 
Минералокортикоидтар
ағзада 
минералды заттардың: тұздар мен су мөлшерін реттейді. 
Глюкокорти-
коидтар
тағамның құрамындағы нәруыздардың көмірсуларға айна луын 
қамтамасыз етеді. Сондықтан адам құрамында тек нәруыз бар тағам же-
генде де қанның құрамындағы көмірсудың мөлшері азаймайды.
Бұл гормондар күйзеліс кезінде бөлінеді. Олар ағзада көмірсулар мен 
майлардың алмасуын реттейді, қан тамырлар жүйесінің қызметін, қаңқа 
бұлшық еттерінің және ішкі мүшелердің бұлшық еттерін белсендіре 
97-сурет. 

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: