167
§41. гормондар арқылы гуморальды реттелу
Эндокринді, экзокринді және
аралас бездердің орналасқан
орнын анықтау. Бездердің негізгі қызметтерін түсіндіру
Адам ағзасының қызметін қандай мүшелер жүйесі реттеп отырады?
Барлық жануарларда бұл ағзалар жүйесі дамыған ба? Мұндай мүшелер
жүйесі дамымаған жануарлар, әртүрлі өсімдіктер ағзасының қызметі қалай
реттеледі?
Бездердің секреция типтері бойынша жіктелуі.
Бездер
дегеніміз
–
безді эпителий жасушаларынан тұратын мүшелер.
Бұл жасушаларда
қандай да белгілі бір заттар секреттеледі. Бездердің ішінде түзілетін зат-
тарды
секреция,
ал
бөлінетін заттарды
секрет
деп атайды.
Олар түзіліп болған соң, безді эпителий жасушаларының мембранасы
арқылы бөлінеді. Безді эпителий жасушаларынан түзілген секреттердің
қайда бөлінуіне байланысты бездерді үш топқа бөледі.
Сыртқысекрециябездері(экзокринді)
дегеніміз – жасушаларында
түзілген сұйықтық арнайы өзекшелер арқылы қуыс мүшелерге немесе
сыртқа шығарылады. Сыртқа бөліп шығарушы мүшелерге бауыр, сүт,
тер, сілекей, май бездері мен қарын және ішек бездері (асқорыту) жа-
тады.
Сыртқы секреция бездерінің белгілері:
1)
бөліп шығарушы өзегі болады;
2) секреттері мүшелерге немесе дененің
сыртына бөлінеді (қанға емес);
3) секреттері көп түзіліп, бөлінеді (грамм,
милиграмм). Олар мүшелердің
жұмысына
өзгеріс келтірмейді. Сондықтан оларды сөл-
дер
деп атайды, мысалы, асқорыту сөлі.
Ішкі секреция бездерінің (эндокринді)
сөл
бөліп шығарушы өзегі бол майды,
сондықтан ол тікелей қанға бөлінеді. Оларға
ги пофиз, эпифиз, қалқанша безі, қалқанша-
маңы бездері, айыр ша без және бүйрекүсті
бездері жатады (95-сурет).
95-сурет.
Достарыңызбен бөлісу: 
