Abai Kazakh national pedagogical university хабаршы «Арнайы педагогика» сериясы, Серия «Специальная педагогика»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
| Эмпатияның төмен деңгейі.
Инклюзивті білім берудегі кіші мектеп оқушыларының адам- гершілік қатынастарының осы деңгейінің ең типтік мысалы ретінде П.Всеволодтың монохарак- тивтік сипатын келтіруге болады. Баланың құндылық бағдарларының құрылымында тілектер мен ұмтылыстардың материалдық бағытталуы айқын басым болады. Эмоциялар мен адамгершілік сезімдердің сыртқы көріністерін байқау баланың құрдастарына агрессивті болатындығын көрсетті. Проективті әдістер агрессивтілік- тің, қорқыныштың, негативизмнің және қарым-қатынастағы қиындықтардың болуын растайды. Сонымен бірге баланың әлеуметтік қатынастарда қорғауға және қолдауға зәру екендігі анықталды. Бақылау хаттамасындағы келесі жазба баланың моральдық қатынастардың төмен деңгейіне жата- тындығын растау үшін қызмет етуі мүмкін: «Үнсіз, егер ол ашуланса да, көп сөйлейді және дөрекі түрде күреседі». П.Всеволодтың эмпатияның құндылық-семантикалық құрамдас бөлігі жеке моральдық ұғымдар- ды білумен сипатталады. Адамгершілік тақырыптағы әңгімеде бала репродуктивті деңгейде жауап берді, бірақ жауап толық жеткілікті болмайды. Балада моральдық мінез-құлықтың ерікті реттелуі әлсіз. Сонымен қатар, бала сыртқы бақылау мен мұғалімнің ынталандыруымен де мінез-құлық ережелерін бұзуы мүмкін. Сыныптастарының айтуынша, Сева төбелеседі, бәрін ұрады, қалай дос болуды білмейді, ашуланбайды, бәрін келемеж- дейді, ренжітеді және т.с.с. мінез-құлық жағдаятпен, кездейсоқ факторлардың әсерімен, реттеудің болмауымен анықталады. Бала сыныптағы өзі туралы жағымсыз пікірлердің ең көп санын жинаған. Сыныптастардың ешқайсысы Всеволодты оның туған күніне шақырғысы келмеді. Сева «ерекше» құрдастарына көмектесуге ұмтылмайды. Эмпатияның орташа деңгейі. Кіші мектеп оқушылары арасындағы эмпатияның орташа деңгейінің негізгі белгілерін анықтай отырып, біз 1-сынып оқушысы Л.Данилдің монохарактивті сипаттамасын қолдануға болады. Диагноз нәтижесінде моральдық және материалдық құндылық бағдарының үйлесімділігі анықталды. Эмоционалды-сезімдік компонент тұрақсыздықпен сипатталады. Құрбылар сыныптастары туралы қарама-қайшылықты пікірлер айтты, Данилдіңң достары «ол өте мейірімді, өзін жақсы ұстайды», «ешкімді ренжітпейді», «балалармен достасады», басқа балалар байқауы: «Данил кейде төбелеседі, ренжітеді», «бәрін ұрады». Баланың агрессивтілігі проектілік әдістермен расталды. Мәндік-семантикалық компоненттің диагностикасы баланың моральдық ұғымдарды жоғары деңгейде түсінуін, олардың саналығын, жеке қабылдауын және қатты ассимиляциясын анықтады. Баланың мінез-құлқын эмпирикалық байқау нәтижелері оның мейірімді және құрдастарымен жақсы қарым-қатынаста екендігін көрсетті. Сонымен қатар, құрдастардың жағымсыз пікірлері және Данилді туған күніне тек үш сыныптасының шақырғысы келетіндігі моральдық мінез-құлықты өзін- өзі реттеудің әлсіздігін көрсетеді. Диагноз нәтижесінде баланың әлеуметтік белсенділігінің төмен деңгейі анықталды, жағымсыз моральдық сезімдер мен сапалардың көріністері мазасыздық пен агрессивтіліктің жоғарылауы аясында тіркелді. Сонымен қатар, көптеген моральдық ұғымдардың мағынасын түсіну, өзін-өзі тануға деген ұмтылыс білім беру және басқа да іс-әрекеттегі сәттілік жағдайларын құру қажетсіз эмоционалды стрессті жеңілдетеді және баланың жеке әлеуетін ашуға көмектеседі деп болжанды. Эмпатияның жоғары деңгейі. Эмпатияның осы деңгейінің ең типтік мысалы баланың құндылық құрылымында адамгершілік құндылық бағдары басым. Эмпатияның осы деңгейі эмоциялар мен сезімдерді білдірудің жоғары мәдениетін көрсетеді. Осылайша, инклюзивті білім берудегі бастауыш сынып оқушыларының эмпатияның компонент- терінің даму ерекшелігі мен деңгейлерін зерттеу бастауыш сынып оқушыларының адамгершілік қатынастарының қазіргі жағдайына сапалы және сандық баға беруге мүмкіндік берді. Диагностика- Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Арнайы педагогика» сериясы №1(64),2021 ж. 126 лық нәтижелерге сәйкес инклюзивті білім берудегі бастауыш сынып оқушыларының эмпатияның мотивациялық-қажеттілік және эмоционалды-сезімдік компоненттерін басым қалыптастыруға бағыт- талған нақты мақсаттар мен міндеттер белгіленеді. Пайдаланылған әдебиеттер тізім: 1. Холмогорова А.Б., Клименкова Е.Н. Способность к эмпатии в контексте проблемы субъ- ектности // Консультативная психология и психотерапия. 2017. Т. 25. № 2. – С. 75-93. 2. Эмпатия и ее особенности у детей младшего и среднего возраста [Текст] : Автореф. дис. на соиск. учен. степени канд. психол. наук : (19.00.07) / АПН Науч.-исслед. ин-т общей и пед. психологии. – Москва : [б. и.], 1977. – 23 с. 3. Кузьмина В. П. Эмпатия как условие реализации принципов инклюзивного образования // Научно-методический электронный журнал «Концепт». – 2016. – Т. 8. – С. 138-142. – URL: http: //e-koncept.ru/2016/56135.htm. УДК: 373.016:811.111 М.К. Шаймаханова 1 , Р.К.Садыкова 2 1 ҚазҰҚызПУ 7М01705 – Шетел тілі:екі шетел тілі мамандығының 2 курс магистранты, shaimahanova1997@mail.ru 2 Ғылыми жетекші: фил.ғыл.кандидаты, ҚазҰҚызПУ Roza.sadikova@mail.ru жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|