Aбaй aтындaғы Қaзaқ ұлттық педaгогикaлық универcитеті
жүктеу/скачать 1,77 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ешкі жүні бөрте екен...; Баяғы өткен заманда, дін мұсылман аманда;
Бұрынғы өткен заманда...; Баяғыда...; Бір күні...; Өткен уақытта...; Өткен заманда...; Ертеде...; Бұрынғы уақытта...; Ерте заманда...; Баяғы бір заманда...» және т.б. Сондай-ақ, орыс ертегілері де осылайша басталады: « В некотором царстве, в некотором государстве, в давние времена...; Жили- были...; Давным давно... » т.б. Ал, ағылшын ертегілері мынадай дәстүрлі тілдік құрылымдар арқылы басталады: «there was once a man/boy/woman…; once upon a time…; in the reign of …». Зерттеушілер ағылшын ертегілерінің бастамасын екі топқа бөліп көрсетеді: «Баяндау диктемасы және пайымдау диктемасы» [75]. Баяндау диктемасы дегеніміз – жанрдың тұрақты қалыптасқан бастамасы, ол оқиға үдемелілігін айқындайтын тілдік құрылымдар мен клишелер арқылы беріледі: «Once upon a time there was a boy named Jack, and one morning he started to go and seek his fortune» («How Jack went to see his fortune»). Бастамада кейіпкер жайында негізгі ақпарат, оқиға орны мен уақыты айқын көрініс тапқан. Бұл ретте, уақыт көрсеткіштері мына қарама-қарсылық арқылы анықталады: «once upon a time / one morning». Мәселен, «The Golden Arm» ертегісінің «There was once a man who traveled the land all over in search of a wife. He saw young and old, rich and poor, pretty and plain, and could not meet with one to his mind. At last he found a woman, young, fair, and rich, who possessed a right arm of solid gold. He married 42 her at once, and thought no man so fortunate as he was. They lived happily together, but, though he wished people to think otherwise, he was fonder of the golden arm than of all his wife’s gifts besides» бастамасында мынадай қарама- қарсылықтарға мән беруге болады: «once/at last» уақыт маркерлері; «who traveled the land all over / they lived happily together» кейіпкер бейнесінің сипаты үйленгенге дейін және кейін. Пайымдау-диктемасы ағылшын ертегілерінде сирек кездесетін бастама түріне жатады. Бұл бастамаға ертегішінің ұстанымы автордың төл сөзі формасында эксплицитті түрде берілуі тән . Мысалы, «Ghosts in the Fen» ертегісі сипаттау элементтері бар пайымдаумен басталады: «Ghosts, bor? Why, the old Fen’s full of them. The best time to see them is during what we call chiming hours: four, eight and twelve o’clock. Have I seen any of them? Of course I have, and so will you if you live as I’ve done and spend five nights out of six poaching or fishing like I do. I used to go fishing in the finest swim for bream that there was in the river; it was down by that blasted ash tree just before you come to Littleport Chair. Years ago there was a house quite close up to the bank there, but it’s gone now». Бұл бастамадан байқағанымыз, осы шақ (The Present Perfect, The Present Indefinite) және өткен шақ (The Past Indefinite) етістіктерінің түрлі уақыттық формаларының предикация деңгейіндегі қарама-қарсылығы. Бастамадағы тілдік құралдардың синтаксистік құрылымы екі уақыт үзіндісін анық көрсетеді – өткен уақыт пен қазіргі уақыттағы оқиғалар желісін. Сонымен, қорыта келгенде, ағылшын қиял-ғажайып ертегілерінде «су кеңістігі» ерекше мәнге ие болатын болса, қазақ ертегілері үшін «жерасты кеңістігі» аса маңызды. Мұның себебі ертегілердің мифпен тікелей генетикалық байланысымен айқындалады. Қазақ мифологиясына өзіндік ерекшеліктер тән келеді және ол, ең алдымен ,көшпелі тұрмыс-тіршілікпен түсініледі. Басқа халықтардың мифтері, негізінен ғалам мен адам жаратылысының пайда болуымен өлшенеді. Ал, көшпенділер мифтері рулар пайда болуының генеалогиялық аңыздарымен сипатталады. Жалпы, уақыт пен кеңістік ұғымдары ағылшын ертегілерінде қазақ ертегілеріне қарағанда нақтылық мағынасында беріледі. жүктеу/скачать 1,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|