Aбaй aтындaғы Қaзaқ ұлттық педaгогикaлық универcитеті
жүктеу/скачать 1,77 Mb. Pdf көрінісі
|
| lady was well enough to mind the baby, she asked the old fellow to take her back
home. So he came round to the door with the coal-black horse with eyes of fire, and off they went as fast as before, or perhaps a little faster, till they came to Dame Goody's cottage, where the squinny-eyed old fellow lifted her down and left her, thanking her civilly enough, and paying her more than she had ever been paid before for such service»; 6) Тану: «Now next day happened to be market-day, and as Dame Goody had been away from home, she wanted many things in the house, and trudged off to get them at the market. As she was buying the things she wanted, who should she see but the squinny-eyed old fellow who had taken her on the coal-black horse. And what do you think he was doing? Why he went about from stall to stall taking 46 things from each, here some fruit, and there some eggs, and so on; and no one seemed to take any notice»; 7) Жаза тарту: «Now Dame Goody did not think it her business to interfere, but she thought she ought not to let so good a customer pass without speaking. So she ups to him and bobs a curtsey and said: Gooden, sir, I hopes as how your good lady and the little one are as well as. But she couldn't finish what she was a-saying, for the funny old fellow started back in surprise, and he says to her, says he: What! do you see me today? See you, says she, why, of course I do, as plain as the sun in the skies, and what's more, says she, I see you are busy, too, into the bargain. Ah, you see too much, said he; now, pray, with which eye do you see all this? With the right eye to be sure, said she, as proud as can be to find him out. The ointment! The ointment!' cried the old pixy thief. Take that for meddling with what don't concern you: you shall see me no more.'And with that he struck her on the right eye, and she couldn't see him any more; and, what was worse, she was blind on the right side from that hour till the day of her death». Қазақ ертегілеріне келер болсақ, мысалы, «Есекмерген» халық туындысында әкесі о дүниеге аттанбас бұрын баласына бірнеше тыйым жайында айтып кетеді: «Балам, сен аң аулап жүріп жалғыз орманға барма. Бара қалсаң, тақыр жердегі молаға түнеуші болма». Алайда, баласы әкесінің үш тыйымын да бұзып, айдаһардың екі бірдей туысын жезтырнақ пен Таутайлақты өлтіреді. Сол үшін айдаһар Есекмергенді басқа айдаһарлармен күреске шығуға мәжбүр етеді де, кейіпкер басқа айдаһарлардың барлығын өлтіргені үшін: «ат басындай алтын, қой басындай күміс береді» де ,үйіне қайтарады. Дегенмен, қазақ ертегілерінің барлығы тыйым салу мен оны бұзудан бастала бермейді. Қазақ ертегілері, көп жағдайда мал жоғалуымен немесе оны біреу айдап кетуімен және жұт секілді табиғаттың қолайсыз құбылыстарымен басталады да, басты кейіпкер жалғыз өзі иә бауырларымен, көмекшілерімен іздеуге аттанады («Ер Төстік», «Қасқыр мен жігіт» т.б.). Жалпы, қалыптасқан дәстүр бойынша басты кейіпкерлерді екіге бөліп көрсетеді: іздеуші-кейіпкер және құрбан болушы кейіпкер. Қазақ ертегілеріне біріншісі тән келеді. Бірақ та, екінші тип те жоқ емес. Мысалы, «Еркем Айдар» ертегісінде басты кейіпкердің көзін туған қарындасы құртпақшы болады. Жалпы, қазақ ертегілері де ағылшын ертегілері де құрылымы жағынан ғылыми дәстүр бойынша қалыптасқан қиял-ғажайып ертегілерінің құрылысына толық сәйкес келеді деуге әбден болады. Барлық аталған қызметтер тек «Ер Төстік» ертегісінде орын алады, ал қалғандары ағылшын ертегілері секілді қысқартылған, ықшам формаға ие. Уақыт тұрғысынан келгенде ,бастапқы ертегілердің мифпен ұқсастығы айқын көрініс табады, бірақ ислам дінінің элементтері сақталған. Осы тұрғыдан келгенде, қазақ ертегілерінің басқа халық ертегілеріне қарағанда кейінірек пайда болғанын аңғартады. Себебі, олар мынадай қарама-қарсы құбылыстар және 47 қасиеттермен сипатталады: ислам мен шаманизм, эндогамия мен экзогамия, кек алу мен кешірім т.б. Алайда ағылшын ертегілерінің пайда болу кезеңі одан да кейін болып табылады. Оған дәлел ретінде, жоғарыда талдауға алынған ертегіні келтіруге болады: басты кейіпкер бала күтушісі болып жұмыс жасайды; өз еңбегіне белгіленген ақша алады т.б. Яғни, қоғамдағы әлеуметтік тұрмыс-тіршілік, қарым-қатынас экономикалық тұрғыдан әбден қалыптасып қойған. Сол себепті де, ағылшын ертегілерінің басты ерекшеліктері: нақты ақпарат, деректер жайында тұжырымдар, т.б. Яғни ағылшын ертегілері «қиял- ғажайыптан» гөрі көңілсіз, нақты бір нәрсені үйретуге, танып білуге, түсінуге бағытталған оқиға желісі іспетті және аяғы мен соңы да, барлық жағдайда жақсылықпен аяқтала бермейді. Ағылшын ертегілерінің басым көпшілігінде басты кейіпкер дүниені кезіп, белгілі бір оқиғаларды бақылап жүреді. Әрине, қазақ ертегілері осы күнге дейін, ең алдымен, әдебиеттанымдық, сонымен бірге тілтанымдық аспектіде жан-жақты зерттелген. Бірақ, оларды мүлдем түрлі тектес, мәселен, ағылшын ертегі болмысымен салғастырып зерттеулер жоқтың қасы. Сондықтан да, біздің зерттеумізде салғастырудың бастапқы нысаны ретінде ағылшын ертегілері алынып отыр. Ағылшын ертегілері мәнмәтінінің басты концептілері «wood», жүктеу/скачать 1,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|