Абай атындағы Қазақ
жүктеу/скачать 5,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| Өзін жарнамалау ойыны. Бұл ойын да рөлдік ойындарға жатады. Бірнеше студент белгілі бір
компанияның, мысалы, «Microsoft», «Google»,«Facebook» қызметкерлері рөліне бөлінеді. Компания басшыларына жақсы, тəжірибелі қызметкер алуы, олармен тікелей сұхбат құрулары керек. Жаңа маман жұмысқа қабылдануы үшін барлық күшін салып, сұрақтарға толық əрі ұтымды жауап беруге тырысады. Басшылардың бір бөлігі маманды жұмысқа алуға ниет білдірсе, қалғандары оның канди- датурасына қарсы. Болашақ қызметкер осы қарсы пікірді қайткенде де жоюға жəне жұмысқа қабыл- дануға бар мүмкіндігін жасайды. Бұл – студенттердің өзін танытуға, елдің алдында өз ойын ашық, нақты жеткізуге жəне топ алдында қысылмай сөйлеуге мүмкіндік ашатын ойынның бірі. Оқытушы студентті еркін, нақты, тіл тазалығын сақтауын, өз салаларына қатысты термин сөздерді көбірек қолдануын қадағалауы керек. Осындай топ арқылы жұмыс жасайтын қызықты ойынның тағы бірі – келісімшарт жасау. Студенттер сабақ үстінде үш-төрттен бөлінеді. Оқытушы топ басшыларына алдын ала дайындап əкелген компания аттары жəне тірек сөздер жазылған қағазды таңдатуы керек. Мысалы, таңдау бойынша бір студент «Facebook» компьютерлік фирмасының басшысы болады. Енді осы топ бола- шақта шетелдік бір фирмамен бірігіп жұмыс жасауды жоспарлайды (Мəселен, «Apple»). Келісімшарт жасасатын компанияның сауда өкілеттігіне қоңырау шалып немесе кездесу ұйымдастырып ұсынысын хабарлайды. Келесі компания осы ұсынысты қабылдауы жəне сол компанияға ұсынысы қызықты болуы керек. Тірек сөздер: а) басшы, қызмет, ақпараттық жүйелер, бағыт, ұсыныс; ə) хабарлау, соғу, айналысу, талдау, қабылдау. Бұл ойында студенттердің берілген тірек сөздерді орынды қолдануына жəне өздерінің ұсынысын ұтымды жеткізуіне баса назар аударамыз. Тірек сөздерді ойынның түріне, ұсынысқа қарай өзгертулер енгізе беруге болады. Сабақ барысында сабақты қызықты қылу үшін рөлдік ойындарды түрліше өзгерте беруге де болады. Мысалы, екі-үш студентпсихолог маман рөлін алды жəне олар тікелей эфирде отыр. Бір адам психолог маманға қоңырау шалып, төмендегідей сұрақ қойды: «Сəлеметсіз бе?! Менің психолог- дəрігерге қоятын сұрағым: Жасөспірім балалар – компьютер алдында қанша уақыт отыру қажет, адамға компьютердің қандай зиянды əсері бар?» Берілген сұраққа отырған мамандар нақты, дəлелді жəне толық жауап берулері керек. Сұрақты да жəне мамандардың да рөлін түрліше ауыстыра беруге болады. Мəселен, программист маман дəл осылай тікелей эфирде отырады. Берілетін сұрақ: «Модельдеуді қалай жасауға болады, тест, калькуляторды қандай программадан құрған дұрыс?» Рөлдерді студент- терге қағаз арқылы өздеріне таңдатуға жəне сөйлеу барысында қолдануы қажет түрлі тірек сөздер берген де тиімді. «Кəсіби қазақ тілін» ойын арқылы өту барысында норма мəселесіне басты назар аударылады, өйткені қазіргі тіл бұрмалаушылықтың барлығы осы тілдік норманы сақтамағандықтан орын алып отырғаны айдан анық. Кез келген тіл сияқты қазақ тілінің де орфоэпиялық, орфографиялық норма- лары бар, олардың сақталмауы тек жазылған нəрсені ғана дұрыс түсінуге əкелері хақ. Бұл ретте біз проф. А. Салқынбайдың «Байыптап бағамдағанға қазіргі қоғамдағы дерт – ауызекі сөйлеу тілінде дұрыс сөйлей алмау, сөйлеу интонациясын бұзу, баламасы бола тұрып, қасақана өзге тілдің бірліктерін жамау, сөйлемдегі сөздердің орын тəртібін бұзу» [2] деген пікірін толық қостай отырып, осы індеттің алдын алу жолын жасағанымыз жөн. Осы ретте терминдердің аудармасын жəне ол сөздің мағынасын нақты білу үшін, оларды сөз арасында тиімді пайдалану мақсатында мектепте жиі қолданылатын «Топтастыру» немесе «Венн диаграммасы» əдісін де қолданғанымыз дұрыс. Тілімізде бұрыннан қолданыста бар, белгілі бір ұғымның атауы ретінде қалыптасқан сөздер қазіргі ғылыми-техникалық дамудың нəтижесінде өмірімізге еніп келе жатқан жаңа ұғымдардың атауы болып қалыптасуы олардың атқаратын қызметтерінің ұқсастығына негізделеді. Мысалы, тура мағы- насындағы желі сөзі мал шаруашылығымен айналысқан əр қазаққа қандай ұғынықты болса, заман ағымына сай хабар жеткізу үшін пайдаланылатын құрылғыны желі деп атауда байырғы қолданыста бар желі сөзінің атқаратын қызметі ассоциацияланады. Осы тұрғыдан алғанда, семантикалық тəсіл арқылы жасалған ғылыми-техникалық мəтіндерде жиі кездесетін желі, кесте, өрнек, өріс т.б. сөзде- рінің де өз оқырманы үшін танымдық маңызы бар екендігі даусыз. /3/ Осы ретте терминжасам мəселесінде барлық сала мамандарының кəсіби біліктілігінің жоғары болуымен қатар қазақ тіліне сауатты əрі терминжасам теориясынан хабардар болуы керек. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(52), 2016 ж. 139 Мысалы, «желі» сөзінің бұрынғы мағынасы мен қазіргі термин саласындағы мағынасын салыстыруға болады. Екі жағына екі терминнің айырмашылығы жазылса, ортасына ұқсастығы жазылады. Осы арқылы студенттер əр терминнің шығу төркінін ұқсастық пен айырмашылығын ажырата алуға мүмкіндіктері болады. «Топтастыру» əдісін «Венн диаграммасының» алдында қолданып кеткеніміз де дұрыс. Бір сөзді алып, сол сөздің синонимдерін жан-жағына жазып шығады немесе қазақша, орысша, ағылшынша аудармасын да жазып шығуға болады. Əдісті түрлендіру оқытушының өз тапсырмасына байланысты. Осы терминдерді түсіндіру, қайталау үшін тағы бір əдіс сабақ барысында берілген мəтіннен үзінді оқу барысында студенттер түсінік беретін бір немесе бірнеше дəйексөзді теріп жазып алады. Жазып алған дəйек сөзіне жоғарыдағы əдістер арқылы өзі анықтама береді жəне осы дəйексөзді не үшін алғандығын түсіндіреді. Студент түсіндіріп болған соң оқытушы басқа студенттерден осы дəйексөз туралы өз көзқарастарын білдіруін сұрайды. Қорыта келе, «Кəсіби қазақ тілі» сабағында түрлі əдістер мен ойындарды жəне ақпараттық тех- нологияны пайдалану – студенттердің дүниетанымын кеңейтуге, пəнге деген ынтасын, танымдық қызығушылығын арттыруға, ізденімпаздыққа баулып, нақты, тұжырымды сөйлеуге, дербес ой-өрісін дамытуға ықпал етеді. 1. Əлімов А. «Интербелсенді əдістерді жоғары оқу орындарында қолдану». - Алматы, 2009 2. Салқынбай А.Сөйлеу тіліміздің тазалығы қандай? Ана тілі №19, 2010. 3. Абнасырова Р. «Кəсіби қазақ тілі» (Есептеу техникасы жəне бағдарламалық қамтамасыз ету мен ақпараттық жүйелер мамандықтарының орта жəне жалғастырушы топтарына арналған). - Алматы, 2013. жүктеу/скачать 5,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|