Адам эмбриологиясының дамуының периодизациясы. Прогенез. Жыныс жасушаларының морфофункционалдық сипаттамасы
жүктеу/скачать 0,64 Mb.
|
| Эндорепродукция
Эндорепродукция - ДНҚ көп мөлшері бар клеткалардың түзілуі. Митоздың жеке этаптарының толық болмауынан немесе аяқталмауынан осындай клеткалар түзіледі. Митоз процесі кезінде блокадасы оның тоқталуы мен полиплоидты клеткалардың пайда болуына әкелетін бірнеше кездері бар. Олардың блокадасы G₂ - кезеңнен нағыз митозға ауысуы кезінде болса, профаза мен метафазада тоқтатылуы мүмкін, соңғы жағдайда бөліну ұршығының функциясы мен бүтіндігі бұзылады. Сонымен, цитотомияның бұзылу салдарынан бірядролы және көпядролы полиплоидты клеткалар түзіледі. Митоз блокадасы кезінде оның G₂–ден профазаға ауысқан мезгілде клеткалар ядродағы ДНҚ мөлшерін жоғарылататын репликация циклін бастайды. Бұл кезде мұндай ядролардың көлемінің ұлғаюынан басқа ешқандай морфологиялық ерекшеліктер байқалмайды. Полиплоидты соматикалық клеткалар клеткалық дененің бөліну блокадасының нәтижесінде пайда болады. Ересек сүтқоректілердің бауырында диплоидты клеткалардан басқа тетраплоидты және октаплоидты (8 n), плоидтылықтың әртүрлі дәрежесіндегі екіядролы клеткаларда да кездеседі. Бұл клеткалардың полиплоидизациясы төмендегідей жүреді. 4 с ДНҚ мөлшері бар клетка S-кезеңінен кейін митозға кіріседі, бірақ цитотомия жүрмейді. Сонымен, екіядролы клетка пайда болады (2 х 2 n). Егер ол қайтадан S-кезеңнен өтсе мұндай клеткадағы әр ядрода 4 с ДНҚ және 4 n хромосомалары болады. Осындай екіядролы клетка митозға қатысады, метафаза сатысында хромосома жиынтығы қосылады (хромосомалардың жалпы саны 8 n тең), содан кейін қалыпты бөлініп – екі тетраплоидты клеткалар түзіледі. Екіядролы және бірядролы клеткалардың бірінен соң бірінің пайда болу процесінде 8 n, 16 n және тіпті 32 n хромосома жиынтығы бар ядролар пайда болады. Осындай тәсілмен бауырдың, қуық эпителиінің, тор қабатының пигментті эпителиінің, сілекей және ұйқы бездерінің ацинарлы бөлімдерінің, қызыл сүйек кемігінің мегакариоциттерінің полиплоидты клеткалары пайда болады. Соматикалық клеткалардың полиплоидизациясы клеткалар, тіндер және мүшелер дамуының терминалды кезеңдерінде кездеседі. Ол көбінесее арнайы, дифференциацияланған клеткаларда кездесіп генеративті процестерде кездеспейді, атап айтқанда эмбриогенезде (провизорлы мүшелерді есептемегенде) және жыныс клеткаларының түзілуі кезінде; ал бағаналы клеткалар арасында полиплоидия болмайды. жүктеу/скачать 0,64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|