Адам эмбриологиясының дамуының периодизациясы. Прогенез. Жыныс жасушаларының морфофункционалдық сипаттамасы
жүктеу/скачать 0,64 Mb.
|
| Аналық жыныс жасушалары. Жұмыртқалық жасушалар немесе овоциттер (лат. оvum – жұмыртқа) сперматозоидтарға қарағанда аз жетіледі. Әйелдерде жыныстық цикл (24-28 тәулік) кезінде әдетте бір жұмыртқалық жасуша жетіледі.
Аналық безден овоциттің шығуы овуляция деп аталады. Аналық безден шыққан овоциттер саны 3-4 мыңға жететін фолликулярлы жасушалардың тәждерімен қоршалған. Ол жатыр түтігінің шашақтарымен ұсталып жатырға қарай жылжиды. Олар домалақ, көлемдері үлкен және өз бетінше жылжу қабілеті жоқ. Овоциттердің центриолилері болмайды. Центриолидiң болмауына байланысты овоциттер өз бетiмен бөлiне алмайды. Оларға тән ерекшелiк цитоплазмасында сары уыздың болуы. Жұмыртқалық жасушалар цитоплазмадағы сары уыздың мөлшеріне және оның орналасуына байланысты жіктеледі. Сары уыз мөлшеріне байланысты аналық жыныс жасушаларының жіктелуі: 1. Сары уызы жоқ (алециталды); 2. Сары уызы аз (олиголециталды). Олар бiрiншiлiк (ланцентниктерде) және екiншiлiк (сүтқоректілер мен адамдарда) болып екіге бөлінеді; 3. Сары уызы орташа (мезолециталды); 4. Сары уызы көп (полилециталды). Сары уыздың орналасуына байланысты аналық жасушаларының жіктелуі: 1. Изолециталды – сары уыз біркелкі таралған (адамдарда); 2. Телолециталды- сары уыз полюстардың бірінде орналасқан; 3. Центролециталды - сары уыз жасушаның ортасында орналасқан. Құрылысы. Адамның аналық жыныс жасушасының диаметрі 130 мкм. Оның цитолеммасында жылтырауық аймақ орналасқан. (zona pellucida — Zp) және ол фолликулярлы жасушалардың қабатымен қоршалып, сәулелi тәжi түзедi. Жұмыртқалық жасушаның вегетативті полюсында сары уыз, ал анималды полюсында ядро орналасады. Аналық жыныс жасушасының ядросында хромосомалардың гаплоидты жиынтығы бар. Ооциттің өсу кезеңінде ядрода аРНҚ, рРНҚ синтезінің процестері қарқынды жүреді. Цитоплазмада эндоплазмалық тор, рибосома, Гольджи аппараты жақсы дамыған. Гольджи аппараты алғашында ядроның маңайында орналасып, кейiннен цитоплазманың шетiне қарай ығысады. Бұл жерде оның туындысы – саны шамамен 4000-ға жететін кортикалды түйiршiктері (granula corticalia) орналасқан. Олар кортикалды реакцияға қатысып, аналық жасушаны полиспермиядан қорғайды. Ооплазманың қосындыларының ішінде құрамында белоктары, фосфолипидтері және көмірсулары бар сары уыз түйіршіктеріне ерекше назар аударылады. Сары уыздың әр бір түйіршігі мембранамен қоршалған. Мөлдір немесе жылтырауық аймақ гликопротеиндер мен гликозаминогликандардан тұрады. Гликопротеиндер үш фракциядан — Zpl, Zp2, Zp3 тұрады. Zp2 и Zp3 фракция ұзындығы 2-3 мкм және қалыңдығы 7 нм жіп түзеді. Олар Zpl фракциясы көмегімен жалғанған. жүктеу/скачать 0,64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|