Адам физиологиясы
Көмір қышқыл газының тасымалдануы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- Эритроцит Пжэмя Млетна Эритроцит Л/ш ш іш ш 46-сурет. Оттегінің қанға сіңуі мен көмір кышқылды газдың сыртқа шыгу мезгілінде
| Көмір қышқыл газының тасымалдануы
Қан айналысының үлкен шеңберіндегі капиллярларын жайлаған көмір қышқыл газы тіннен қанға өтеді. Оның көлемі артерия қанында 52%, венада 58%-ке жетеді. Мұның 4,5%-і карбогемоглобин, 2,5%-і жэй еріген газ, 51 %-і химиялык қосынды (көмір кышқылы, оның түздары - №НСОзКІІСОЗ) Қан айналысының кіші шеңбері капиллярларындағы артық көмір кышқыл газ (6%) альвеолага өтіп, ондагы ауамен бірге сыртқа шыгады. Вена каны артерия канына айналады. Көмір қышқыл газдың кан арқылы тасымалдануы, қызыл қан түйіршіктері - эритроциттерден қан плазмасына ауысуы сол қандагы оттегінің алмасуымен тығыз байланысты (46-сурег). Жасушада үздіксіз түзілетін көмір қышқыл газ алдымен плазмаға, одан эрі эритроциттерге өтіп, осмостық кысымын жоғарылагады да илазмадан оган су өтеді. Эритроцитке карбоангидраза ферментінің катысуымен кемір қышқылы түзіледі: С 02 + Н 20 -> Н2СОЗ Плазмада карбоангидраза ферменті болмайды, сондыктан онда комір қыіііқылы түзілмейді. Эри гроци ггегі көмір кышқылы тез ыдырай бастайды: Н2СОЗ -► Н+ + НСОЗ Эритроцит Пжэмя Млетна Эритроцит Л/ш ш іш ш 46-сурет. Оттегінің қанға сіңуі мен көмір кышқылды газдың сыртқа шыгу мезгілінде эритроциттерде өтетін үрдістер. Осыган орай эритроцитте көмір қышқыл ангидриді көбейіп кетеді ал плазмада аз, сондықтан артык көмір қышқыл ангидриді эритроциттен плазмаға ауысады. Катиондар мен аниоңцар тепе-теңдігін сақтау үшін С І- анионы Na+ ионынан босап шыгып, эритроцитке өтеді. Плазмада комір кышқылының натрий тұзы (ЫаНСОЗ) түзіледі, сөйтіп сілті коры (резерві) арта түседі. Онда К+ ионының тепе-теңдігі де сакталады. Эритроциттерде комір қышқылының калий түзы (КНСОз) көбейіп кетеді, өйткені гемоглобин кышқыл реакциялы қосынды, тін капиллярларында оксигемоглобиннің калий түзынан (ол окпеде түзіледі) оттегі босап шығады да гемоглобиннің калий тұзы түзіледі. КНв02 —► КНв + 0 2 гемоглобиннің калий түзы көмір кышқылымен эрекеггесіп, дезоксигемоглобин (ННв) жэне көмір қышқылының калий тұзы түзіледі. КНв + Н2СОЗ -* ННв + КНСОЗ Көмір қышқылы гемоглобиннен қышқылдау, сондықган ол КНв - нен К+ ионын ығыстырып, өзіне қосып алады. Сонымен қанда комір кышқыл газдың кобеюі эритроциттс көмір кышқылының калий тұзының (КНСОЗ), плазмада оның натрий тұзының (NaHC03) көбеюіне экеліп соғады. Қорыта келгенде С 02 тіннен окпеге комір кышқылының калий, натрий тұздары ретінде тасымалданады. Өкнеде оттегі тікелей ауадан қанға өтеді. Гемоглобин оттегімен қосылып оксигемоглобин түзеді (Нв + 02 —» Нв02). Оксигемоглобин көмір қышқылынан қышқылдау екені жоғарыда айтылды, сондықтан ол калий ионыи көмір қышкылының калий гұзынан ығыстырып өзіне қосып, . оксигемоглобинніц калий тұзы жэне көмір қышқылының ангидридін түзеді. Нв02 + КНСОз -»• КНв02 + НСОЗ- Көмір кьшқыл ангидриді (НС04- ) ондағы сутегімен қосылып көмір қышқылын құрады: Н+ + НСОЗ -> Н2СОЗ Карбоангидраза ферментінің қатысуымен көмір қышқылынан көмір қышқыл газ бен су бөлініи шығады. Н2СОЗ -► С 02 + Н 20 Олар эригроциттен плазмага, плазмадан альвеоладағы ауаға ауысады. Эритроцитте көмір қышқыл ангидридінің азаюына байланысты плазмадағы ангидрид эритроцитке отеді де С1- анионы қайтадан эритроциттен плазмага ауысады. Мұнымен қатар эритроциттен карбогемоглобин ыдырап, дезоксигемоглобин мен көмір қышқыл газы бөлінеді. ННвС02 -► ННв + С 02 Өкпеде көмір кышқыл газдың кернеу күші қандагыдан томен болғандықтан ол қаннан өкпеге өтеді. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|