Адам физиологиясы
Симпатикалык жүйкенін эсері
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Симпатикалык жүйкенін эсері. Симпатикалық жүйксмін жүрск етінс
тигізетін эсері көбінесе кезеген жүйкс эссріне карама-қарсы. Оның жүреккс эсері 1863 жылы анықгалды. Бүл мәселені іпешуге, Петербург унивсрситетінің профессоры агайыиды М. Ңион мсн И. Цион (1866) жэнс германиядағы А. Бецольд (1863) үлксн еңбск сінірсді. Симпатикалык жүйке жүрск етінін барлық физиологиялык кабілстін күшейтеді, яғни он хронотронтык, батмотроптық, дромотроптық, инотроптық жэне тонотроптық эсер етеді. Бүл жүйке тітіркендірілсс, кардиограмма амплитудасы жогарылайды, жүрбк согуы жиілейді, тонусы күшейсді, демек диастола кезінде айтарлыктай босаңсымайды. Парасимпатикалык жэне симпатикалык жүйкелер эсері жүрскке үнемі карама-қарсы бола бермейді. М.Удельное кезеген жүйкені сирек элсіз тітіркендірген кезде жүрек соғуы жиілейтінін байкады. Қазіргі ксзде ксзсген жүйкенің әсері жүрек куыстарының жэне тәждік тамырлардың каша толу дәрежесіне байланысты екені аныкталып отыр. Жүрек канга онша толмаса, епнің механорецепторлары сәл қозатын болса, ксзсген жүйкс жүректің кызметін күшейтеді. Бүл кұбылыс жүйкенің жүректегі инірамуральдык эфференттік адренергиялык нейрондар аркылы эсер етуімен байланыстырылады. 1887 жылы И.П. Павлов жүректің кезеген жэне симпатикалык жүйкелерін аса зор шеберлікпен талдап, олардың эрқайсысын жеке тітіркендіре отырып, кызметі жагынан төрт түрлі жүйке бар екенін дәлелдеп берді. Бүларды орталықтан тебетін жүрек жүйкелері деп, ал жүрекке тигізетін эсерше карай жиііетуші, күшейтуші, әлсіретуші, сиретуиіі жүйкелер деп атады. Соңгы екеуі әдетте кезеген жүйкенің талшығы ал алдыңгы екеуі симпатикалык жүйкенің күрамына кіреді. Жиілетуші жүйке жүрек согуын гездетеді, бірақ оның жиырылу күшін өзгергпейді, ал күшейтуші жүйке жүректің жиырылуын күше^ітеді, соғу жиілігін өзгертпейді. Сиретуші. элсіретуші жүйкелердін әсері де өз аггарына сэйкес. Күшейтуші жүйкені ил. Павлов трофикалық жүііке деп атады, ол жүрск стінің зат алмасу каркынын. 228 АДА М ФИЗИОЛОГИЯСЫ коректснуін, куатты болуын камтамасыз етеді. И.П. Павловтын бұл ой-пікірін кейін академик Л.А. Орбели шәкірттерімен одан эрі дамытты. Жүрек қызметіне эсер ететін эфферентті кезеген жүйке мен симпатикалык жүйке арасында афференттік (сезімтал) жүйкелер де бар. Эф- ференггік жүйксде миелинді жэне миелинсіз талшықтар болады. Миелинді талшыктың ұпіы екі түрлі А, В механорецепторлармен байланысқан. Аэрецептор жүрек етінің жиырылып катаюын, В-рецептор диастола кезіндс босап созылуын қабылдайды. Бұл рецеиторлар афференттік жүйкелер арқылы орталық жүйке жүйесіне контеген акпараттар жеткізіп, интра- жэне экстракардиялық рефлекстердің бірбірімен байланысты түрде өтуін қамтамасыз етеді. Ұштары жалаңаш миелинсіз симпатикалык жуйкелер эндокардтың астында қалың тор кұрады. Бүл афференттік жүйкелер миоциттердің бұзылуын жэне тамырлардың қатты тарылуын қабылдап, ауырсыну сезімін гудыруга қатысады. Жүрек кызметінің рефлекстік реттелуі жүрек пен орталық арасындағы екі жақты афферснттік жэне эфференттік байланысқа негізделген, мүның өте зор маңызы бар. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|