Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Адам физиологиясы
| жылулық стресс
көрсеткіші бойынша аныкталады Бүл көрсеткішті коршаған ортаныц температурасын, оның салыстырмалы қылғалдыгын жоне жылудың сейілу деңгейін есептсп анықтайды. Егер көрсеткіш 26,5-26,80С болса, ыстыққа үйренбеген адамдарға сақтық қажет. 29,5-30,50С ксзіндс үйрсншікті адамдар ауыр істегені жөн. Тамыр соғу жиілігінің минутына 140 ретке жетуі ыссыланудың сң ақырғы шегі болып есептеледі. Ыстық температура ұзак уақыт эсер еткен жагдайда жылу реттелісі бұзылады. Оның бірнсше түрі болады: жылулық қүрылысу, әлсіреу талыксу жэне жылу сокхысы. Жылулық қурысу - ыстық жсрде жұмыс істеу кезінде кенеттен бұлшықеттердің, эсіресе балтыр еттерінің күрысуы пайда болады. Ол организмдсгі электролит пен су арақатынасының өзгеруінен болады. Жылулық әлсіреу - ыстык жсрге бейімделмсген адамдарда жиі ксздеседі. Бүл жалпы элсіздік жүректің жиі согуы, қан қысымы төмендеуі, бас айналуы мен ауыруы түрінде білінеді. Мұндай зардап шеккендерді салкын жэне көлеңке жерге ауыстырады. Жылулық талықсу - кенсттсн есінен танып, қыска мер’зімді талып калу. Адамның сұнғаты қуаңқы тартып, тынысы жэне канайналымы әлсірейді, орнынан тұрганда басы айналып талын қалады (ортостагикалық іипотензия). Талықсу кезінде күйзеленгендерді салқын, желдетілген жерге ауыстырып жедел көмек көрсетеді. Жылу сощысы - ыстыктың эсерінен организмнің аса ыссалану күйі. Мүндай жағдай жылу реттейтін гипоталамус орталығы кызмстінің жеткіліксіздігінен найда болады. Жылу соқкысы жеңіл, орташа жэне ауыр гүрде өтеді. Жеңіл түрінде - бас ауруы, лоқсу байқалады, карашық үлгаяды, тынысалу жэне тамыр согу жеделдейді, тері ылгалданып, дене қызуы көтеріледі (380С астам). Зардап шегушіні көлеңкеге экелсе соққы көріністері жойылады. Орташа түрінде - жүйке мен психика өзгерістері байқала бастайды, бас ауруы өте күшейіп, қүсу байқалады, кимыл-қозғалыс үйлесімі бұзылады, қыска талыксулар қайталанып огырады. Тері ыстық, ылғалды болады, адам көп терлейді дене қызуы қатты (39-400С дейін) көтеріледі. 543 Ауыр түрінде - дене кызуы 41 — 420С дейін көтеріледі еліру, қызбалык байқалады, сана өзгереді (сандырак, елес) кейде комаға өтеді. Тамыр согуы елсіз, жиілігі 120-140 рет/мин, тынысалу үстіртін жэне жиі болады. Зардап шегушілерге жедел медициналық комек корсету керек. Мұндай жағдайлар балаларда, олардың температуралық өзгерісіке бейімделісі жсткіліксіз болғандықтан, жиі кездеседі. Балалар организмінің тропикалык ыстык жайларға бейімделісі туралы ғылыми мэліметтер аз. Дегенмен, балалардың денесін қатты қыздырудың, оларды суыққа шалдықтырудан катері кем емес. Өйткені балаларды ауа райына сэйкес киіндірмеу, ыстық бөлмелерде өте түмшалау олардың дснесін катты кыздырады, жиі терлетеді, содан қанайналымы мен су-тұз алмасуы бұзылады. Балаларды орасан қыздыру жылылық соққыға немесе талыксуға, орталык жүйке жүйесінің жэне маңызды агзалар кызметінің өзгеруіне экеліп соғады. Қоршаган ортаның қолайсыз температура жагдайларында (ыстық немесе суық) үзак уақыт болу, балалардың жылу реттелуі менқосалқы мүмкіндіктерін элсіретеді. Соның салдарынан олардың дене температурасы не көтеріліп (гипертермия), не курт төмендеп (гипертермия) кетеді. Мұндай күйлер шала туған немесе дамып жетілмеген нэрестелерде жиі кездеседі. Жалпы балалардың температура өзгерістерінс икемделуі олардың психоэмоциялык күйінс байланысты болады. Сондықтан балаларды суықтықтан жэне аса кызудан сақтаумен бірге оларды шынықтыру әдісі үнемі қолданылып отырады. Ш ы ны кты ру. Шыныктыру деп организмнің курт температураның өзгерістеріне басқа метеорологиялық жағдайларға қарай оның гұрақтылығының артуын, ауру сырқаттарға төзімділігін гәрбиелейтін жэне денсаулыгын, күш-қайраты мен психологиялык дамуын қалыптастыратын құрама шараларды айтады. Шынықтырудың физиологияльщ тетіктері бейімделіс іспетті, гомеостаздың түрақтылығы, жүйкелік жэне гуморалдық реттелудің, жалпы төзімділіктің артуы арқылы жүзеге асырылады. Шынықгыру суыкка, ыстықка, агмосфералық кысым төмендеуіне тағдындыру нэтижесінде пайда болады. Табиғаттың жаратылыс күштерін - күн, ауа жэне суды шымшымдап пайдалану адамның тері қыртысының негізгі қабатында құрылымдык жаңғыру мен белсенді заттар түзілу үрдістерін жақсартады. Осы заттар қанмен бірге барлык ағзаларга таралып, олардың қызметін күшейтеді. Әсіресе, терінің суык жэне жылу кабылдагыштары рефлекс көзіне айланып, адамның зат алмасуын, дене жэне ой еңбегіне қабілетін арттырады. Шынықтыру организмде тиянақты, баяу жэне біртіндеп дамитын өзгерістер тудырады. Ол негүрлым ерге, сонау жас кездерден басталса, жоғары нэтижеге жеткізеді. Сонша шыныққан балалардың эдетге денсаулығы мыкты, тэбеті жақсы, мінездері салмақты, эрі үстамды болады. Олар сергектілігі, жарқындылығы, еңбекке кабілеттілігімен срекшеленеді. 5 4 4 Балалар организмінің кұрылымдық жоне эрекеттік дамуы, орталык жүйке жүйесі, гормондар сөлінісі, ағзалардың қызметі эрбір жас кезеңдерінде қалыптасады. Сондықтан шынықтыру шаралары жағымды нәтиже беру үшін, оларды колданудың дұрыс жүйесін сақтау кажет. Шыныктырудың ең басты қағидасы - тітіркендірудің күшін жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|