Адам физиологиясы
-к ес т е. Қ ұ р г а қ ау а н ы ң күр ам ы (% е с е б ім е н )
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 7 9 ,0 3 Д е м м е н б ір г е ш ы гаты н а у а д а 1 6 ,0 4 ,5 7 9 ,5
| 9 -к ес т е. Қ ұ р г а қ ау а н ы ң күр ам ы (% е с е б ім е н )
А у а құр ам ы 0 2 С 0 2 N 2 ж э н е и н ер т т і га зд а р А т м о сф ер а л ы к А у а д а 2 0 ,9 4 0 ,0 3 7 9 ,0 3 Д е м м е н б ір г е ш ы гаты н а у а д а 1 6 ,0 4 ,5 7 9 ,5 А л ь в ео л а л ы к а у а д а 1 4 ,0 5 ,5 8 0 ,5 Деммен бірге шыгатын ауа мсн альвеолалық ауадағы оттегі мен көмір қышқыл газ мөлшерін салыстырсақ деммен шыккан ауада оттегі көбірек, көмір қышқыл газ азырақ: альвеолалық ауа өкпеден шыгарда тыныс жолындағы ("олі" кеңістіктегі) атмосфералык ауамен араласыи кетеді. Өкпеде газ алмасуының негізгі көрсеткіші - альвеолалык ауадағы газдардың кұрамы мен молшері. Атмосфералык ауамен альвеолалык ауа құрамындағы газдардың мөлшерін салыстырсақ, оттегінің атмосферадан қанға, ал көмір қышқыл газдың қаннан альвеолаға өтетінін байқауға болады.
Белгілі бір тін мен қан құрамындагы газдардың алмасу тэртібін білу үшін алдымен қандагы газдардың физикалык жайы мен мөлшерін, кернеу күшін (меншікті қысымын) аныктап алу кажет. Әрбір газ канда еріген не химиялық жолмен байланыскан күйінде кездеседі. Биологиялық мембрана арқылы тек еріген газдар өтеді. Газдар
кан айналысының үлкен жэне
кіші шенберлерінлегі капиллярлардан бір тэртіппен өтеді, сондыктан өкпеде немесе белгілі бір тінде өгетін газ алмасуын бірге карауга болады. Әрбір газ бір жэне бірнеше қабатты мембранадан өте алады. Оның өтуі мембрананың екі жағындагы мсншікті кысымга, ондагы айырмашылықка байланысты. Басқаша айтканда, газ бір жерден екінші жерге кысымның жоғары жағынан төмен жағына карай диффузия жолымен көшеді. Ауадағы газдың меншікті қысымын білу үшін алдымен оның мөлшерін (% есебімен) жэне барлык газдардың жалпы кысымын анықтан алу кажет. Мысалы. атмосфсралык ауа қысымы (Р) сынап баганасы бойынша 760 мм, мұндағы оттегінің молшері 20,94(% болса, онда оттегінің меншікті кысымы (Р02) =760x20,94/100= 159 мм-ге тек болады. Ауадагы басқа газдардың да меншікті қысымы осылай анықталады. Альвеолалық газдардың меншікті кысымын
аныктауда оның
кұрамындагы су буының кысымын (с.б. 47 мм) жалпы кысымнан алып тастау керек.
Р02 (760-47) X 14 100 = 99,8 ~ ІООмм, сонда оттегінің альвеолалық ауадагы меншікті қысымы сынап бағанасы бойынша 99,8 мм болганы. Қандағы жалпы газ кысымы 1858 ж. И.М. Сеченов аныктаған. Эр газдың меншікті кысымы қайда кернеу күшіне тең болса, сұйыктыкта жэне ерітінді үстінде газ теие-теңдігі пайда болады. Ал газдың меншікті кысымы кернеу күшінен жогары болса, ол "ери" бастайды, кернеу күші жоғары болса, газ сүйықтықтың кұрамынан бөлініп шығады. Кернеу күші деп бір молекула газдыц ерітіндіден сыртқа шыгуға жұмсайтын күшін айтады. Газдың еруі ерітіндінің күрамына, сүйыктықтың үстіндегі қалпында сакталган газдардын көлемі мен мөлшеріне ерітіндінің темиературасына жэне газдың табиғатына байланысты болады. Газдың ерітіндіге көшуі мен ерітінді үстіндегі газда р қатарын шығуы арасында тепе-теңдік болады. Газ молекуласының ерітіндіден бос газда арасына шыгаратын күшін газдың сүйыктыктагы кернеуі деп атайды. Бір жағынан газдың альвеола ауасындагы мсншікті кысымын, екінші жагынан сол газдың артерия мен венадағы, сондай-ак тіндегі кернеу күшін өзара салыстыра отырын, газ диффузиясының бағытын анықтайды (10-кесте). |