-кесте.  Отгегі  мен  көмір  кышқылды  газдың  мсншікті  қысымы  және  кернеу  күші  (сынагі

Қан  айналысының  кіші  шеңбсріндегі  капиллярларда,  оттегінің  меншікті 

кысымы  венадагы  кернеу  күшінен  60  мм  жогары  (100-40=60  мм  с.б.), 

сондықтан  да  оттегі  альвеоладан  венаға  ауысады,  сойтіп  вена  қаны  артерия 

қанына  айналады.  Вена  канындагы  көмір  қышқыл  газдың  кернеу  күші 

альвеоладагы  меншікті  қысымнан  6  мм  жогары  (46-  40  =  6  ММ.  с.б.). 

Айырмашылықтың  аздыгына  карамастан  көмір  қышкыл  газ  венадан 

альвеолаға  өтеді.  Бұл  газдыц  физикалық  касиетіне  байланысты  -  С 02  қанда 

тез еритін газ, онын диффузиялык касиеті де оттегіден элдекандай жоғары.

Қан 

үлкен 

капиллярлардагы 

оттегі 

артериядан  тінгс  ауысады,  өйткені  оттегінің  қандагы  кернеу  күші  тіндегі 

кернеу күшінен сынап баганасы бойынша 80 мм жогары  (100-20=80 мм.  с.  б.).

Көмір  қышкыл  газдың  тіндегі  кернеу  күші  қандагыдан  20  мм  жогары, 

сондықтан да көмір кышқыл  газ тіннен  канга ауысады (60-40=20 мм. с. б.).

Сонымен  кандагы,  тіңдегі  газдардың  диффузия  арқылы  бір  жерден 

екінші жерге отуі, негізінен  эрбір газдың,  мембрананың екі  бетіндегі  меншікті 

қысымына,  мүндағы  айырмашылыққа  байланысты.  Оттегі  т.б.  газдар,  сөзсіз 

қысымы жогары жактан қысымы томен жаққа қарай ойысады.  Мұнымен бірге 

газ  диффузиясына  баска  да  факторлар  эсер  етеді.  Оларды  газ  алмасуына 

1.  Газ  атаулының  диффузиялык  қасиеті.  Мэселен,  көмір  кышкыл  газдың 

бұл  қасиеті  оттегінікінен  24  есе  жогары.  Сондыктан  көмір  қышқыл  газдың 

меншікті  кысымы аз болса да мембрана аркылы оте алады.

2.  Мембрананың откізгіштік  касиеті.  Бүл  касиет неғүрлым жогары  болса, 

газ диффузиясы да согұрлым  шапшаң болады.

3.  Минут  сайын  қанга  өтетін  газ  мөлшері  кан  айналысының  жыл- 

дамдығына байланысты.

4.  Артерия  мен  вена  арасындағы  көпіршелер  кан  айналысына  қатысады 

да капиллярдагы канның агысын, оның шапшаңдыгын өзгертеді, демек бүл да 

газ диффузиясына эсер етеді.

Өкпеде газ агчасуына арнайы эсер ететін себептер:

1.  Өкпедегі  ауаныц  көлемі.  Бір  минут  ішінде  өкпеге  кіріп  шыгатын 

ауаның  көлемі  өсіп  кан  агысына  сэйкес  келсе,  өкпе  мен  кан  арасында  газ 

алмасуы  шапшаңдайды.

2.  Өкпе  капиллярындағы  кан  мен  альвеоладагы  ауаның  ортасындағы 

бөгет  эндотелий  мен  альвеола  эпителиінің жұқалыгы  (4  мкм),  қандагы  газдар 

мен  альвеоладагы  ауаның  өзара  жанасу  дәрежесі.  Егер  адамның  екі

өкпесіндегі  альвеолаларды  жазып  жіберсе,  олар  100  м2  орын  алар  еді. 

Газдардың  осындай  ауа  аркылы  альвеолалармен  беттесуі  нәтижесінде 

диффузия  да  жеңілдейді.  Ал  ауру  адамда  өкпенің  газдармен  беттесу  көлемі 

азайыи  кетеді, бүл газ алмасуына кедергі  жасайды.

3.  Оксигсмоглобиннің  тін  капиллярында  ыдырау  дэрежесі  мен  канда 

еріген  газ  көлемінің  өсуі  -  бұлар  жогары  болса,  тінде  газ  алмасу  жеңілдей 

түседі.

4.  Белгілі  бір  тіннің  оттегіне  мүқтаждьн ы  -  мембрана  арқылы  тек  еріген 

газ ғана оте алады,  оксигемоглобин  тез  ыдырап,  оттегі  негұрлым  көп  болінсе, 

оттегі  тінге  согұрлым  гез  өтеді  дедік.  Осы  жагдайда  тін  оттегіне  нсгұрлым 

мұқтаж болса, ол оттегін согұрлым тез сіңіреді.

Денеде  газ  алмасуы  негізінен  физикалық  заңга  багынады,  бірақ  оган 

көптеген  биологиялық  үрдістер  эсер  ете  алады.  Мэселен,  орталық  жүйке 

жүйесі  биологиялық  үрдістерді  (жоғарыда  көрсетілген  мембрана  өтімділігі, 

кан  айналысының  жылдамдығы)  өзгерте  отырып  физикалық  үрдістерді  де 

реттейді.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: